راه‌های رهایی از غفلت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۷

سؤال

راه‌های رهایی از غفلت چیست؟

راه‌های رهایی از غفلت شناخت عوامل و پیامدهای غفلت، توبه و پشیمانی از گناهان گذشته، پرهیز از دنیازدگی و دوستی با مؤمنان است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت، آنها خدا را به انسان یادآوری کنند.

استفاده از برنامه عملی محاسبه نفس و پرهیز از افراط، نیز برای رهایی از غفلت اثرگذار است.

برای رهایی از غفلت اعمالی مانند عیادت از مریض، شرکت در تشییع جنازه، زیارت حرم امامان(ع)، قرائت قرآن و شنیدن موعظه سفارش شده است.

شناخت

شناخت پیامدهای غفلت برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است.

همچنین انسانی که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست و وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناختِ عوامل و پیامدهای غفلت و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.^[۱]

یکی دیگر از موارد شناختی که باعث رهایی انسان از غفلت می‌شود، توجه به این است که خداوند همیشه و در همه حال به اعمال و احوال او آگاه است.

توبه

توبه به معنای پشیمانی و بازگشت از گناه به سوی خداوند، یکی از راهکارهای رهایی از غفلت است. انسان هرگاه متوجه غفلت خود شد، باید توبه کند؛ بنابراین به عقب انداختن توبه، بر غفلت و دوری از خدا می‌افزاید. انسان با تأخیر انداختن توبه، به‌تدریج از مسیر رشد دور می‌شود و بیشتر دچار غفلت از یاد خدا می‌شود.

پرهیز از دنیازدگی

یکی از راه‌های رهایی از غفلت پرهیز از دنیازدگی است. پرداختن به دنیا کاری پسندیده و لازم است؛ ولی غرق شدن در آن و فراموش کردن امور معنوی، باعث غفلت از خدا می‌شود. انسان برای اینکه بتواند بین پرداختن به امور دنیایی و یاد خدا جمع کند، باید با دید جهان‌بینیِ الهی به دنیا نگاه کند. با این دید، پشت هر نشانه‌ای از هستی، حکمتی از خدا دیده می‌شود.^[۱]

اهل ذکر بودن

ذکر گفتن با توجه به معنای آن، در رهایی انسان از غفلت مؤثر است. ذکرهای کوتاه با توجه به معنای آن،‌ حالتی از هوشیاری دائمی در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که فرد همیشه سپاسگزار خدا بوده و نسبت به وسوسه‌های شیطان حالت دفاعی به خود بگیرد.

در روایتی امام علی(ع) مؤمن را همیشه در حال ذکر خدا دانسته است.^[۲] به گفته او، کسی که مشغول به ذکر خدا است همنشین و نزدیک به خدا است.

دوستی با مؤمنان

انتخاب دوستان مؤمن در غفلت‌زدایی از انسان تأثیرگذار است. افراد مؤمن دلسوز همدیگر بوده و نسبت به انحراف و خطای همدیگر بی‌اعتنا نیستند. مؤمنان همدیگر را به خوبی‌ها سفارش می‌کنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند؛ بنابراین، دوستی با مؤمنان باعث می‌شود آنان هنگام انحراف و غفلت، خدا و معنویت را به ما یادآورد شوند.

فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه روایتی، امام صادق(ع) بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی هدیه کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند، مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.^[۳]

حضرت عیسی(ع) به حواریون سفارش کرد با کسی همنشینی داشته باشید که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و عمل او اشتیاق به آخرت را در شما ایجاد کند.

دیدار با عالمان نیز از عوامل اثرگذار در رفع غفلت دانسته شده است.

استفاده از برنامه خودسازی

محاسبه نفس و داشتن برنامه‌ای برای خودسازی، یکی از راه‌های رهایی از غفلت است. بر پایه روایتی، امام کاظم(ع) کسی را که همه روزه به محاسبه اعمال خود نرسد نکوهیده است.^[۴]

ساختار برنامه خودسازی از چهار بخش مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه تشکیل شده است.^[۵] بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، واجبات و مُحَرّمات را رعایت کند.^[۶] او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. وی در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده پاداش، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، مجازات در نظر می‌گیرد.^[۷]

مهمترین محتوای این برنامه، رعایت واجبات و محرمات است. ترک ویژگی‌های ناپسندی که شخص به آنها مبتلا شده نیز می‌تواند جزء محتوای آن قرار بگیرد.

اعتدال

از راه‌های رهایی و حفظ انسان از غفلت، رعایت اعتدال است. افراط در امور معنوی تأثیر عکس گذاشته و پس از مدتی ممکن است فرد دچار غفلت و حتی دین‌زدگی شود.

انسان در کنار امور عبادی باید به تفریح، کار، خواب و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند. خداوند در آیه ۳۷ سوره نور، مؤمنان را کسانی دانسته که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه به خدا را حفظ کند؛ نه اینکه برای خودسازی از همه امور فاصله بگیرد.

دیگر روش‌ها

برای رهایی از غفلت راه‌های دیگری نیز گفته شده، که برخی از آنها چنین‌اند:

انجام واجبات و پرهیز از گناهان؛
عیادت از مریض: با عیادت بیمار، انسان متوجه نعمت سلامتی می‌افتد که خدا به او عطا کرده است.
شرکت در تشییع جنازه: شرکت در تشییع جنازه و یادآوری مرگ، دارای آثار غفلت‌زدایی است.
زیارت قبور به‌ویژه زیارت حرم امامان(ع)، امام زادگان و عالمان.
مطالعه کتاب‌های اخلاقی: مطالعه منظم و همیشگی کتاب‌های اخلاقی، اگر چه اندک باشد، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود.
مطالعه حالات عارفان: خواندن حالات عارفان، انگیزه اصلاح و غفلت‌زدایی در انسان ایجاد می‌کند.^[۸]
تفکر: تفکر در مورد نشانه‌های خدا، آفرینش، هدف خلقت و معاد، آثار غفلت‌زدایی دارد. بر اساس روایتی از امام علی(ع)، مؤمن بسیار اهل تفکر است.^[۲]

قرائت قرآن و تفکر در آن؛
دوری از مجالس و افرادی که باعث غفلت انسان از یاد خدا می‌شوند.^[۹]

شنیدن موعظه: شرکت در جلسات موعظه و سخنرانی، پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌داد.

جستارهای وابسته

غفلت

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.
↑ مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.
↑ ۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.
↑ مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.

[:1-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.

[3] مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.

[4] ۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.

[:02-5] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[:03-6] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[:04-7] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[8] ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.

[9] مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش}}
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}
+{{سوال}}راه‌های رهایی از غفلت چیست؟{{پایان سوال}}
-براي اين كه ميزان غفلت انسان كم شود چه راه هايي وجود دارد؟
+{{پاسخ}}راه‌های رهایی از [[غفلت]] شناخت [[عوامل غفلت|عوامل]] و [[پیامدهای غفلت]]، [[توبه]] و پشیمانی از [[گناه|گناهان گذشته]]، [[راه‌های دلبسته نشدن به دنیا|پرهیز از دنیازدگی]] و دوستی با [[مؤمن|مؤمنان]] است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت، آنها خدا را به انسان یادآوری کنند.
-{{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}با نگاهي اجمالي مي‌توانيم سرآغاز غفلت‌ها را در دو امر ببينيم:<ref>همان، جلد اول، ص۵۹.</ref>
-الف. عوامل دروني مثل هواي نفس ب. عوامل بيروني (دنيا، شيطان و...)
+استفاده از [[برنامه عملی محاسبه نفس]] و پرهیز از [[افراط]]، نیز برای رهایی از غفلت اثرگذار است.
-با توجه به اين مقدمه نكاتي بيان مي‌داريم كه هر كدام به نحوي مي‌تواند سبب كاهش غفلت گردد.
+برای رهایی از غفلت اعمالی مانند [[عیادت|عیادت از مریض]]، [[شرکت در تشییع جنازه]]، [[زیارت حرم امامان(ع)]]، [[قرائت قرآن]] و [[موعظه|شنیدن موعظه]] سفارش شده است.
-==۱. بينش ==
+== شناخت ==
+{{همچنین ببینید|پیامدهای غفلت|عوامل غفلت}}
+شناخت [[پیامدهای غفلت]] برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است.
-بچه اي كه نمي داند آتش مي سوزاند به راحتي نزديك آن مي شود و حتي دستش را داخل آن مي برد. انساني كه به جايگاه خود (كرامت، فضيلت و...) در هستي آگاه نيست، وظائف خود را در قبال خدا، خود و ديگران نمي داند و نسبت به خالق هستي و صفات او اطلاعات خوبي ندارد مسلماً برنامه خودسازي و زندگي خوبي نخواهد داشت و بعيد نيست كه در سرازيري غفلت قرار گيرد؛ به همين دليل اولين قدم هوشياري، شناخت مسائل فوق است كه در اين¬باره بايد مطالعه كرد و شبهات را پرسيد.
+همچنین [[انسان|انسانی]] که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست و وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناختِ [[عوامل غفلت|عوامل]] و [[پیامدهای غفلت]] و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.<ref name=":0">شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.</ref>
-==۲. امور دنيوي ==
+یکی دیگر از موارد شناختی که باعث رهایی انسان از غفلت می‌شود، توجه به این است که [[خداوند]] همیشه و در همه حال به اعمال و احوال او آگاه است.
-ما انسان ها به امور اطراف خود و امور مادي (زندگي، تحصيل، شغل و…) توجه فراواني مي كنيم و اين امر مي تواند ما را ساعت ها و روزها و… به خود مشغول كند و از امور معنوي غافل كند به همين دليل بايد با جهان بيني الهي به دنيا نگاه كنيم، پشت هر نشانه اي از هستي حكمتي از خدا ببينيم، اختلاف رنگ ها و زبان ها و… ما را به ياد خدا بيندازد.
+== توبه ==
+{{اصلی|توبه}}
+توبه به معنای پشیمانی و بازگشت از [[گناه]] به سوی خداوند، یکی از راهکارهای رهایی از غفلت است. انسان هرگاه متوجه غفلت خود شد، باید توبه کند؛ بنابراین به عقب انداختن توبه، بر غفلت و [[دوری از خدا]] می‌افزاید. انسان با تأخیر انداختن توبه، به‌تدریج از مسیر رشد دور می‌شود و بیشتر دچار غفلت از یاد خدا می‌شود.
-براي اين كه امور دنيوي ما را به خود مشغول نكند چه كارهايي بايد انجام دهيم؟ براي پاسخ اين سؤال به نكات زير توجه كنيد:
+== پرهیز از دنیازدگی ==
+{{همچنین ببینید|راه‌های دلبسته نشدن به دنیا}}
+یکی از راه‌های رهایی از غفلت پرهیز از دنیازدگی است. پرداختن به [[دنیا]] کاری پسندیده و لازم است؛ ولی غرق شدن در آن و فراموش کردن امور معنوی، باعث غفلت از خدا می‌شود. انسان برای اینکه بتواند بین پرداختن به امور دنیایی و یاد خدا جمع کند، باید با دید جهان‌بینیِ الهی به دنیا نگاه کند. با این دید، پشت هر نشانه‌ای از [[هستی]]، حکمتی از خدا دیده می‌شود.<ref name=":0" />
-==الف) تفكر ==
+== اهل ذکر بودن ==
+[[ذکر|ذکر گفتن]] با توجه به معنای آن، در رهایی انسان از غفلت مؤثر است. ذکرهای کوتاه با توجه به معنای آن،‌ حالتی از هوشیاری دائمی در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که فرد همیشه [[شکر خدا|سپاسگزار خدا]] بوده و نسبت به [[وسوسه|وسوسه‌های شیطان]] حالت دفاعی به خود بگیرد.
-در مورد نشانه هاي خدا، آفرينش، هدف خلقت، تفكر كنيم از خود بپرسيم از كجا آمده ام به كجا خواهم رفت و…
+در روایتی [[امام علی(ع)]] مؤمن را همیشه در حال ذکر خدا دانسته است.<ref name=":1">میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.</ref> به گفته او، کسی که مشغول به ذکر خدا است همنشین و نزدیک به خدا است.
-==ب) اهل ذكر بودن ==
+== دوستی با مؤمنان ==
+انتخاب [[دوست|دوستان مؤمن]] در غفلت‌زدایی از انسان تأثیرگذار است. [[مؤمن|افراد مؤمن]] دلسوز همدیگر بوده و نسبت به انحراف و خطای همدیگر بی‌اعتنا نیستند. مؤمنان همدیگر را به [[معروف|خوبی‌ها]] سفارش می‌کنند و از [[منکر|بدی‌ها]] بازمی‌دارند؛ بنابراین، دوستی با مؤمنان باعث می‌شود آنان هنگام انحراف و غفلت، خدا و معنویت را به ما یادآورد شوند.
-ذكرهاي كوتاه و پرمغز وقتي با تأمل گفته شوند حالتي از هوشياري دائمي را در انسان ايجاد مي كند و باعث مي شود كه نفس دائماً سپاسگزار خدا باشد و نسبت به توطئه هاي هوس و شيطان حالت دفاعي به خود بگيرد و از آرامش حاصل از آن استفاده كنيم؛ چرا كه وقتي انسان هميشه متوجه يك «پايگاه ايمن» قادر، حكيم، عالم، مهربان و… باشد پيوسته احساس راحتي مي كند مي داند كه آنكه خالق اوست درهمه حال حافظ اوست به همين دليل است كه حضرت علي(ع) مي فرمايند مؤمن دائم در حال ذكر و بسيار اهل فكر كردن است؛ (المؤمن دائم الذكر كثير الفكر)<ref>ميزان الحكمه، دوره چهار جلدي، دارالحديث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.</ref> و نيز مي فرمايد: «كسي كه مشغول به ذكر خداست همنشين ونزديك به خداست (ذكر الله سبحانه مجالسته).
+فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه [[روایت|روایتی]]، [[امام صادق(ع)]] بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی [[هدیه]] کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند، مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.</ref>
-==ج) موعظه ==
+[[حضرت عیسی(ع)]] به [[حواریون]] سفارش کرد با کسی همنشینی داشته باشید که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و عمل او اشتیاق به [[آخرت]] را در شما ایجاد کند.
-يكي از امتيازات شيعه، داشتن مجالس وعظ و سخنراني است اين سخنان پيوسته انسان را در حال بيداري نگه مي دارند افرادي كه اهل اين مجالس باشند و از وعظ مستقيم و يا غيرمستقيم (سخنراني و...) استفاده كنند نسبت به افرادي كه به اين امور توجه ندارند حالات معنوي بهتري دارند.
+دیدار با [[عالم|عالمان]] نیز از عوامل اثرگذار در رفع غفلت دانسته شده است.
-==د) نصيحت و خيرخواهي ==
+== استفاده از برنامه خودسازی ==
+{{اصلی|برنامه عملی محاسبه نفس}}
+[[محاسبه نفس]] و داشتن برنامه‌ای برای خودسازی، یکی از راه‌های رهایی از غفلت است. بر پایه روایتی، [[امام کاظم(ع)]] کسی را که همه روزه به محاسبه اعمال خود نرسد نکوهیده است.<ref>۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.</ref>
-مؤمنان دلسوز همديگرند وقتي می‌بينند كه دوست مؤمنشان در اشتباه است نمي‌توانند بي‌اعتناء باشند. آنها را به خوبي ها سفارش مي كنند و از بدي¬ها باز مي دارند. ما مي توانيم با گزينش دوستان مؤمن، امين و عالم و عامل از خيرخواهي هاي آنها استفاده كنيم؛ حتي خودمان براي پيشرفتمان از آنها بخواهيم كه عيب هاي ما را گوشزد كنند. از اين روي كه امام صادق(ع) مي فرمايند: «بهترين برادران من كسي است كه عيب هاي مرا به من هديه كند»؛ يعني همان گونه كه هديه انسان را خوشحال مي كند مؤمن نيز از شناخت صفات خود براي برطرف كردن آنها خوشحال مي شود (احبُّ اِخواني اليّ مَن اهدي الي عيوبي)<ref>مصباح يزدي، محمد تقي؛ پندهاي امام صادق به ره جويان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، ص۱۷۲، اقتباس.</ref>
+ساختار [[برنامه عملی خودسازی|برنامه خودسازی]] از چهار بخش مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه تشکیل شده است.<ref name=":02">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، [[واجبات]] و [[محرمات|مُحَرّمات]] را رعایت کند.<ref name=":03">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. وی در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده [[پاداش]]، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، [[مجازات]] در نظر می‌گیرد.<ref name=":04">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref>
-==هـ) فعال باشيد ==
+مهمترین محتوای این برنامه، رعایت واجبات و محرمات است. ترک ویژگی‌های ناپسندی که شخص به آنها مبتلا شده نیز می‌تواند جزء محتوای آن قرار بگیرد.
-گاهي انسان متوجه غفلت خود مي شود که بهترين كار در آن موقع جلوگيري از ضرر است يعني اينكه نگوييم همين چند لحظه است بعد جبران مي كنم؛ بلکه بگوييم چه تضميني است که بازگردم و وقت بازگشت را داشته باشم و بدانيم كه سقوط در دره غفلت گام به گام و تدريجي است به همين سبب است كه اغلب، متوجه سقوط خود نيستيم. اگر چشم باز كنيم و به گذشته خود نگاه كنيم مي بينيم كه چقدر گام به گام از مسير رشد دور شده ايم و نفس و شيطان به ما گفته اند مشكلي ندارد همين يک بار است (درست مثل فرد سيگاري كه از يك نخ يك نخ شروع كرد وقتي به خود آمده كه يك پاكت يك پاكت سيگار مي كشد و ترك آن برايش سخت است). خداوند براي همين توبه را واجب فوري اعلام کرد (توبه از گناه اشتباه و خطا) همين طور بايد نسبت به مجالس خود انتخابگر باشيم يعني اگر مي بينيم كه اين مجالس ما را از مسير رشد دور مي كند تلاش كنيم آن را تغيير دهيم اگر نمي توانيم آن را تغيير دهيم از آن مجلس فاصله بگيريم.<ref>مكارم شيرازي، ۱۵۰ درس زندگي، مدرسه امام علي بن ابيطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.</ref>
+== اعتدال ==
+از راه‌های رهایی و حفظ انسان از غفلت، رعایت [[اعتدال]] است. [[افراط]] در امور معنوی تأثیر عکس گذاشته و پس از مدتی ممکن است فرد دچار غفلت و حتی دین‌زدگی شود.
-==و) خود اصلاحی(مشارطه، مراقبه و محاسبه و معاقبه) ==
+انسان در کنار [[عبادات|امور عبادی]] باید به تفریح، کار، [[خواب]] و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند. [[خداوند]] در آیه ۳۷ [[سوره نور]]، [[مؤمن|مؤمنان]] را کسانی دانسته که [[تجارت]] و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه به خدا را حفظ کند؛ نه اینکه برای [[خودسازی]] از همه امور فاصله بگیرد.
-در معارف ديني به ما توصيه شده كه براي رشد خود برنامه خودسازي داشته باشيم و طبق محاسبه پيش برويم. امام كاظم(ع) مي فرمايند: «كسي كه همه روزه به حساب خويشتن رسيدگي نكند از ما نيست». (۱۵۰ درس زندگي، ص۵۱) در مشارطه از اول صبح با خود شرط كنيد كه آن روز وظائف خود را به خوبي انجام دهيد و از گناهان نيز بپرهيزيد. و مُراقبه يعني در طول روز مراقب خود و اعمال خود باشيد تا از آنچه با خود عهد كرده ايد تخطّي نكنيد. در مُحاسبه آخر شب به حساب كارهاي خود برسيد، بررسي كنيد تا چه مقدار به وظايف خويش مقيد بوده ايد و چه مقدار كوتاهي كرده ايد. سپس نوبت به مُعاتبه مي رسد؛ يعني اگر در محاسبه متوجه لغزش ها و اشتباه¬هايي در رفتار شديد خود را تنبيه كنيد (روزه ـ انفاق ـ تلاوت قرآن يا كار خير ديگر تا گذشته جبران شود).<ref>پندهاي امام صادق، ص۲۷ (خلاصه).</ref> دفتري براي اين كار برداريد و از آن استفاده کنيد.
+== دیگر روش‌ها ==
+برای رهایی از غفلت راه‌های دیگری نیز گفته شده، که برخی از آنها چنین‌اند:
-==۳. ديدار علماء ==
-در برنامه خود از ديدار علما و دوستان صالح غفلت نورزيد. اصحاب حضرت عيسي(ع) به ايشان گفتند ما با چه افرادي مجالست بكنيم؟ ايشان فرمودند: «با كسي كه ديدارش شما را به ياد خدا اندازد، سخن او به دانش شما بيفزايد و عمل او رغبت به آخرت را در شما ايجاد كند».
-==۴. ديدار و عيادت مريض ==
-به عيادت بيمار برويد که در آن هنگام، انسان متوجه نعمت سلامتي خود مي شود و سبب خوشحالي و نشاط بيمار مي گردد. اين نيز مايه رشد انسان است.
-==۵.شرکت در تشييع جنازه ==
-در تشييع جنازه و مراسم مؤمنين شركت كنيد. يادآوري مرگ بهترين موعظه براي ما انسان هاست.
-==۶. زيارت قبور مخصوصاً ائمه و امام زادگان و علماء ربّانی==
+* انجام [[واجبات]] و پرهیز از [[گناه|گناهان]]؛
+* [[عیادت|عیادت از مریض]]: با عیادت بیمار، انسان متوجه نعمت سلامتی می‌افتد که خدا به او عطا کرده است.
+* [[شرکت در تشییع جنازه]]: شرکت در تشییع جنازه و [[یاد مرگ|یادآوری مرگ]]، دارای آثار غفلت‌زدایی است.
+* [[زیارت قبور]] به‌ویژه [[زیارت حرم امامان(ع)]]، امام زادگان و عالمان.
+* مطالعه کتاب‌های اخلاقی: مطالعه منظم و همیشگی کتاب‌های اخلاقی، اگر چه اندک باشد، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود.
+* مطالعه حالات عارفان: خواندن [[عارف|حالات عارفان]]، انگیزه اصلاح و غفلت‌زدایی در انسان ایجاد می‌کند.<ref>ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.</ref>
+* تفکر: [[تفکر]] در مورد نشانه‌های خدا، [[آفرینش]]، [[هدف خلقت]] و [[معاد]]، آثار غفلت‌زدایی دارد. بر اساس [[روایت|روایتی]] از [[امام علی(ع)]]، مؤمن بسیار اهل تفکر است.<ref name=":1" />
-==۷. مطالعه كتب اخلاقي ==
+* [[قرائت قرآن]] و تفکر در آن؛
+* دوری از مجالس و افرادی که باعث غفلت انسان از یاد خدا می‌شوند.<ref>مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.</ref>
-با مطالعه كتب اخلاقي به استعدادهاي مثبت و منفي خود پي ببريد و بيماري هاي روحي را بشناسيد؛ براي اين منظور بهتر است مطالعه اندك و مداوم داشته باشيد نه اينكه آن را يك دوره با عجله از اول تا آخر بخوانيد خود اين كار (اندك و مداوم) باعث توجه دائمي مي گردد.
-==۸. مطالعه حالات عرفا ==
-اين مباحث شيرين است و انسان با خواندن آن مي تواند به مقام و درجه اي كه برسد واقف مي شود و انگيزه حركت و غفلت زدايي بيشتري در او ايجاد مي شود.<ref>ر.ک: مقدادي، علي، نشان از بي نشان ها، محمدي ري شهري، محمد، كيمياي محبت.</ref>
-==۹. اعتدال ==
-هميشه اعتدال را حفظ كنيد. (مطالعه، تفريح، كار، خواب، رسيدگي به امور زندگي و...).قرآن در توصيف مؤمنين مي-فرمايد: «آنها افرادي هستند كه تجارت و كار، آنها را از خداوند باز نمي دارد»؛ يعني انسان بايد در همه حال حالت توجه را حفظ كند نه اينكه براي خودسازي از همه فاصله بگيرد و در گوشه اي بخزد.
-<span></span>
-== دیگر روش‌ها ==
-به‌طور حتم با مطالعه موارد بالا علاقه‌مند شده‌اید که یاد خداوند در تمام لحظات زندگی شما جاری باشد در زیر نکاتی عملی و کاربردی برای غافل نشدن از یاد خداوند ذکر می‌کنیم که امیدواریم با به کارگیری این موارد بتوانید در راه بندگی خداوند و کمال انسانی گام بردارید:
-#به یاد داشته باشید که خداوند همیشه و در همه حال آگاه به احوال انسان می‌باشد و به قول معروف عالم محضر خداست.
-#در مراسمات مذهبی مانند: سخنرانی، جلسات قرآن، عزاداری ماه محرم و… شرکت فعال داشته باشید.
-#سعی کنید نمازهای خود را به جماعت به جا آورید.
-#سعی کنید دوستان خود را از میان افراد متدین و شایسته انتخاب کنید، چرا که تأثیر دوست در زندگی انسان بسیار عمیق است، به گونه ای که ارتباط با افراد فاسد، انسان را در سراشیبی سقوط و در معرض انحراف قرار می‌دهد، پس در انتخاب دوست کمال دقت را داشته باشید.
-۵. در طول روز به مدت ۵ دقیقه قرآن قرائت کنید و در مورد آیات آن تفکر کنید.
-۶. سعی کنید لذت یاد خداوند را در زندگی خود تجربه کنید و آن را با تمام وجود بچشید. برای این کار:
+* [[موعظه|شنیدن موعظه]]: شرکت در جلسات موعظه و سخنرانی، پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌داد.
-ـ واجبات الهی را انجام دهید.
+== جستارهای وابسته ==
-ـ سعی کنید از گناهان پرهیز کنید.
+* [[غفلت]]
-آیات و روایاتی که در مورد یاد خداوند وجود دارد را یک کاغذ با خط زیبا بنویسید و آن در محلی که جلو چشمان شما قرار دارد، نصب کنید و هر روز خود را با این جملات آغاز کنید.
+== منابع ==
-==منابع==
+{{پانویس|۲}}
-<references />
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = اخلاق
-|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
+| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
-|شاخه فرعی۲ = غفلت
+| شاخه فرعی۲ = غفلت
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر = شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+ | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+  | بازبینی =
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت = ج
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}