دلیل تفکیک صفات سمیع و بصیر

سؤال

اگر به گفته بزرگان صفات «سمیع» و «بصیر»، همان علم خداوند است يا برگشت به علم خدا دارد، پس چرا این دو صفت از هم تفکيک شده اند؟


در مسأله اسماء و صفات الهی يک بحث عمده مطرح است و آن اين که اسماء به لحاظ مفهومي با يکديگر مغاير امّا مصداقی يکسان دارند. اين مطلب در مورد همه اسماء صادق و مشتمل بر جميع صفات است. امّا اين که چرا برخي از اسماء را به برخي ديگر ارجاع داده اند ناشي از عدم عنوان مشير و لفظ مناسب است. يکي از همين موارد دو اسم سميع و بصير است، به لحاظ آن که حق تعالي از آلات جسماني نظير آنچه در مخلوقات است بري است و از طرف ديگر توجيه ديدن يا شنيدن و تعريف آن دو، براي حق کاري مشکل و دشوار است، بنابراين در تفسير اسماء مذکور ناگزير آن دو را به علم و برخي علم را به سمع (شيخ اشراق) باز گردانده اند.[۱]

نه به اين معنا که همه عين هم هستند بلکه به اين معنا که در نهايت سمع يا بصر مرتبه اي از مراتب علم بوده و رجوع به علم مي نمايد، به همين دليل در بيان سمع و بصر فرموده اند، سمع عبارت است از علم به مسموعات و بصر همان علم به مبصرات است.

بنابر این وقتی سميع و بصير را به صفت عليم برگردانديم، صفت اصلی علم می شود، لکن به لحاظ متعلق علم که از مقوله شنيدني ها يا ديدني‌هاست صفات ديگري به نام سميع و بصير انتزاع می شود.


منابع

  1. امام خميني، سيد روح الله، چهل حديث، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، حديث ۳۶، فصل در معني سمع و بصر حق.