دلایل قرآنی و روایی شروع کارها به نام خدا: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۳

سؤال

دلایل قرآنی و روایی «شروع کارها به نام خدا» چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم، سرآغاز کتاب‌های آسمانی «بسم الله» نه تنها در ابتدای قرآن کریم، بلکه در آغاز تمام کتاب‌های آسمانی بوده است.^[۱] مفهوم آغاز کردن به نام کسی است که موجودی پاک و منزه از جمیع نقص‌ها و سرچشمه کمالات دانسته شده است و انسان مؤمن می‌خواهد عملش را با انتساب به او برکت بخشد. از این روی، کارها را به نام هیچ‌کس حتی نام پیغمبر(ص)، نمی‌توان آغاز کرد.^[۲]
بسم الله رمز جاودانگی آموزه‌های الهی: برای پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، باید آن را به موجود پایدار و جاودانی ارتباط داد که فنا در ذات او راه ندارد. چرا که همه موجودات این جهان به سوی کهنگی و زوال می‌روند. تنها چیزی باقی می‌ماند که با آن ذات لایزال بستگی دارد.^[۳] «بسم الله» رمز بقا و دوام است و هر چه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است.^[۴]
بسم الله حکایت‌گر مقدس بودن خدا: سوره‌های قرآن کریم، برای این نازل شده‌اند که بشر را به آخرین سرمنزل سعادت و کمال ممکن سوق دهند و از تاریکی‌های شرک و جهالت به سوی نور معرفت و توحید رهنمون سازند. مناسب بود که هر سوره‌ای به نام گرامی پروردگار شروع شود؛ زیرا نام وی از ذات مقدسش حکایت می‌کند و قرآن کریم، هم بدین منظور فرود آمده است که در مسیر کمال انسانی، ذات اقدس الهی را برای بشر مطرح و معرفی می‌کند. تنها سوره برائت از این قاعده مستثنا است؛ زیرا نام خدا که عامل رحمت است، در آغاز این سوره که نشانه خشم خداست، مناسبت ندارد.^[۵]
بسم الله سرلوحه کار همه پیامبران: در سرلوحه کار و عمل همه انبیا «بسم الله» قرار داشت. حضرت نوح(ع) در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی به یاران خود دستور می‌دهد که در هنگام حرکت و در موقع توقف کشتی «بسم الله» بگویند: ﴿وَقَالَ ارْکَبُوا فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ؛ گفت: در آن سوار شوید که رفتنش و ایستادنش بنام خداست که پروردگار من آمرزگار است و رحیم‏.﴾(هود:۴۱) حضرت سلیمان(ع) در نامه‌ای که به ملکه سبا می‌نویسد، سرآغاز آن را «بسم الله» قرار می‌دهد.^[۶] پیامبر اسلام(ص) نیز مأموریت رسالت خویش را با نام خدا شروع کرد: ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ؛ بخوان بنام پروردگارت که بیافرید.﴾(علق:۱)^[۷]
بسم الله بیانگر خجسته بودن پایان کارها: روایات اسلامی، شروع کارها را با نام و یاد خدا خدا، بیانگر مبارک و خجسته شدن آن کار و شروع نکردن با نام خدا را نشانه نافرجامی کارها می‌داند.

پیامبر اکرم(ص): «هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود، بی‌فرجام است.»^[۸]

امام علی(ع): «انسان هر کاری را می‌خواهد انجام دهد، باید بسم الله بگوید؛ یعنی با نام خدا این عمل را شروع می‌کنم و هر عملی که با نام خدا شروع شود، خجسته و مبارک است.»^[۹]

امام باقر(ع): «سزاوار است هنگامی که کاری را شروع می‌کنیم، چه بزرگ باشد چه کوچک، بسم الله بگوییم تا پر برکت و میمون باشد.»^[۹]

مطالعه بیشتر

پرتوی از قرآن؛ محمود طالقانی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
المیزان؛ سید محمد حسین طباطبایی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.

منابع

↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۲.
↑ مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۳.
↑ سوره قصص، آیه۸۸. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴.
↑ خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسایل کلی قرآن، مترجم: محمد صادق نجمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۸۲ش، ص۵۷۲.
↑ سوره نمل، ایه۳۰.
↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.
↑ قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۳۳۱.
↑ ^۹٫۰ ^۹٫۱ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴.

[1] قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۲.

[2] مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.

[3] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۳.

[4] سوره قصص، آیه۸۸. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴.

[5] خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسایل کلی قرآن، مترجم: محمد صادق نجمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۸۲ش، ص۵۷۲.

[6] سوره نمل، ایه۳۰.

[7] قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.

[8] قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۳۳۱.

[:0-9] ۹٫۰ ^۹٫۱ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
@@ خط ۵: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
+# '''بسم الله الرحمن الرحیم، سرآغاز کتاب‌های آسمانی''' «بسم الله» نه تنها در ابتدای قرآن کریم، بلکه در آغاز تمام کتاب‌های آسمانی بوده است.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۲.</ref> مفهوم آغاز کردن به نام کسی است که موجودی پاک و منزه از جمیع نقص‌ها و سرچشمه کمالات دانسته شده است و انسان مؤمن می‌خواهد عملش را با انتساب به او برکت بخشد. از این روی، کارها را به نام هیچ‌کس حتی نام پیغمبر(ص)، نمی‌توان آغاز کرد.<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.</ref>
+# '''بسم الله رمز جاودانگی آموزه‌های الهی:''' برای پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، باید آن را به موجود پایدار و جاودانی ارتباط داد که فنا در ذات او راه ندارد. چرا که همه موجودات این جهان به سوی کهنگی و زوال می‌روند. تنها چیزی باقی می‌ماند که با آن ذات لایزال بستگی دارد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۳.</ref> «بسم الله» رمز بقا و دوام است و هر چه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است.<ref>سوره قصص، آیه۸۸. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۴.</ref>
+# '''بسم الله حکایت‌گر مقدس بودن خدا:''' سوره‌های [[قرآن کریم]]، برای این نازل شده‌اند که بشر را به آخرین سرمنزل سعادت و کمال ممکن سوق دهند و از تاریکی‌های شرک و جهالت به سوی نور معرفت و توحید رهنمون سازند. مناسب بود که هر سوره‌ای به نام گرامی پروردگار شروع شود؛ زیرا نام وی از ذات مقدسش حکایت می‌کند و قرآن کریم، هم بدین منظور فرود آمده است که در مسیر کمال انسانی، ذات اقدس الهی را برای بشر مطرح و معرفی می‌کند. تنها سوره برائت از این قاعده مستثنا است؛ زیرا نام خدا که عامل رحمت است، در آغاز این سوره که نشانه خشم خداست، مناسبت ندارد.<ref>خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسایل کلی قرآن، مترجم: محمد صادق نجمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۸۲ش، ص۵۷۲.</ref>
+# '''بسم الله سرلوحه کار همه پیامبران:''' در سرلوحه کار و عمل همه انبیا «بسم الله» قرار داشت. [[حضرت نوح(ع)]] در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی به یاران خود دستور می‌دهد که در هنگام حرکت و در موقع توقف کشتی «بسم الله» بگویند: {{قرآن|وَقَالَ ارْکَبُوا فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ|ترجمه=گفت: در آن سوار شوید که رفتنش و ایستادنش بنام خداست که پروردگار من آمرزگار است و رحیم‏.|سوره=هود|آیه=۴۱}} حضرت سلیمان(ع) در نامه‌ای که به ملکه سبا می‌نویسد، سرآغاز آن را «بسم الله» قرار می‌دهد.<ref>سوره نمل، ایه۳۰.</ref> پیامبر اسلام(ص) نیز مأموریت رسالت خویش را با نام خدا شروع کرد: {{قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ|ترجمه=بخوان بنام پروردگارت که بیافرید.|سوره=علق|آیه=۱}}<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.</ref>
+# '''بسم الله بیانگر خجسته بودن پایان کارها:''' روایات اسلامی، شروع کارها را با نام و یاد خدا خدا، بیانگر مبارک و خجسته شدن آن کار و شروع نکردن با نام خدا را نشانه نافرجامی کارها می‌داند.
-== دلایل «آغاز کارها به نام خدا» از دیدگاه قرآن کریم ==
+:: [[پیامبر اکرم(ص)]]: {{متن عربی|هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود، بی‌فرجام است.}}<ref>قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۳۳۱.</ref>
-۱ـ بسم الله الرحمن الرحیم، سرآغاز کتاب الهی است. «بسم الله» نه تنها در ابتدای قرآن کریم، بلکه در آغاز تمام کتاب‌های آسمانی بوده است.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۲، ذیل آیه اول سوره حمد.</ref>
+:: [[امام علی(ع)]]: {{متن عربی|انسان هر کاری را می‌خواهد انجام دهد، باید بسم الله بگوید؛ یعنی با نام خدا این عمل را شروع می‌کنم و هر عملی که با نام خدا شروع شود، خجسته و مبارک است.}}<ref name=":0">مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴.</ref>
+:: [[امام باقر(ع)]]: {{متن عربی|سزاوار است هنگامی که کاری را شروع می‌کنیم، چه بزرگ باشد چه کوچک، بسم الله بگوییم تا پر برکت و میمون باشد.}}<ref name=":0"/>
-۲ـ چون مفهوم آغاز کردن به نام کسی این است که او را موجودی پاک و منزه از جمیع نقص‌ها و سرچشمهٔ کمالات دانسته و می‌خواهد که عملش را با انتساب به او برکت بخشد. از این روی، کارها را به نام هیچ‌کس حتّی نام پیغمبر، نمی‌توان آغاز کرد و این است معنای تسبیح نام «الله» که در اوّل سورهٔ اعلی (سبّح اسم ربک الاعلی) به آن دستور داده شده است.<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.</ref>
-۳ـ برای پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، باید آن را به موجود پایدار و جاودانی ارتباط دهیم که فنا در ذات او راه ندارد. چرا که همهٔ موجودات این جهان به سوی کهنگی و زوال می‌روند. تنها چیزی باقی می‌ماند که با آن ذات لایزال بستگی دارد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۳، ذیل آیه اول سوره حمد.</ref>
-«بسم الله» رمز بقا و دوام است و هر چه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است (کل شیء هالک الا وجهه).<ref>قصص/ ۸۸; قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۶.</ref>
-۴ـ سوره‌های قرآن کریم، برای این نازل شده‌اند که بشر را به آخرین سرمنزل سعادت و کمال ممکن سوق دهند و از تاریکی‌های شرک و جهالت به سوی نور معرفت و توحید رهنمون سازند. بنا بر این، مناسب بود که هر سوره ای به نام گرامی پروردگار شروع شود؛ زیرا نام وی از ذات مقدّسش حکایت می‌کند و قرآن کریم، هم بدین منظور فرود آمده است که در مسیر کمال انسانی، ذات اقدس الهی را برای بشر مطرح و معرفی می‌کند. تنها سورهٔ برائت از این قاعده مستثنا است. زیرا … نام خدا که عامل رحمت است، در آغاز این سوره که نشانهٔ خشم خداست، مناسبت ندارد.<ref>خوئی، ابوالقاسم؛ بیان، ج۲، ص۷۴۷.</ref> و به گفتهٔ حضرت علی(ع) به خاطر آن است که بسم الله کلمهٔ امان دادن و رحمت است؛ و برائت و اعلام تنفر و دشمنی با کفار و مشرکین با رحم سازگار نیست.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.</ref>
-۵ـ در سرلوحهٔ کار و عمل همهٔ انبیا «بسم الله» قرار داشت به عنوان نمونه، حضرت نوح(ع) در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی و حرکت روی امواج که هر لحظه با خطرات فراوانی روبه رو بود، برای رسیدن به سرمنزل مقصود و پیروزی بر مشکلات به یاران خود دستور می‌دهد که در هنگام حرکت و در موقع توقف کشتی «بسم الله» بگویند: {{قرآن|وَقَالَ ارْکَبُوا فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ}}<ref>هود: ۱۱/ ۴۱.</ref> و نیز سلیمان ـ
-علیه السلام ـ در نامه ای که به ملکهٔ سبا می‌نویسد سرآغاز آن را «بسم الله» قرار می‌دهد،<ref>تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۴.</ref> {{قرآن|إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ}}<ref>نمل: ۲۷/ ۳۰.</ref> پیامبر گرامی اسلام نیز مأموریت رسالت خویش را با نام خدا شروع کرد}}<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.</ref> {{قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ}}<ref>علق: ۹۶/ ۱.</ref>
-== دلایل شروع کارها به نام خدا از دیدگاه روایات ==
-۱ـ پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «کل امر ذی بال لم یذکر فیه اسم الله فهو ابتر؛ هر کار مهمّی که بدون نام خدا شروع شود بی فرجام است.» امیر مؤمنان علی(ع) پس از بیان این حدیث می‌فرمایند: انسان هر کاری را می‌خواهد انجام دهد، باید بسم الله بگوید. یعنی با نام خدا این عمل را شروع می‌کنم و هر عملی که با نام خدا شروع شود، خجسته و مبارک است.»<ref>تفسیر نمونه، ج۱، صص ۱۴–۱۶.</ref>
-۲ـ امام باقر(ع) نیز می‌فرماید: «سزاوار است هنگامی که کاری را شروع می‌کنیم، چه بزرگ باشد چه کوچک، بسم الله بگوییم تا پر برکت و میمون باشد.»<ref>همان.</ref>
-در این باره احادیث دیگری نیز در کتاب‌های روایی آمده است.
-سخن آخر: همان گونه که محصولات و کالاهای ساخت یک کارخانه، نشانه و علامت آن کارخانه را دارد یا این که پرچم هر کشوری، هم برفراز آن کشور و هم برفراز کشتی‌های حمل و نقل آن کشور در دریاها و هم بر روی میز اداری کارمندان قرار دارد، این نشانه‌ها و علامت‌ها به خاطر آن است که راه گم نشود و آن علامت فراموش نگردد. نام خداوند و یاد خدا نیز نشان مسلمانی است. «بسم الله» رمز آن است که در شروع کار نیاز به دلگرمی و امید و رحمت است و مبدأ و منشأ همهٔ قدرت‌ها و امیدها و رحمت‌ها خداست.<ref>همان، ص۱۴–۱۵.</ref>
-این که به بشر دستور داده شده است که کارهایش را به نام خدا شروع کند، برای این است که کارهای انسان جنبهٔ قدسی و عبادت پیدا کند و به نام او برکت یابد. انسان که احساس فطری از خداوند دارد و او را به عنوان موجود قدوس و منبع خیرات می‌شناسد، وقتی کارش را به نام او نامید، معنایش این است که در سایهٔ قدس و شرافت و کرامت او، این عمل نیز مقدس گردد.<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.</ref>
-بسم الله عبارتی است که مقصود گویندهٔ آن، اعلام این حقیقت است: اگر آن کس که کارها را به نام او آغاز می‌کند وجود نداشت، قادر به انجام آن کار نبود، پس کارش برای او، به دستور او و با نیروی او است.
-فایدهٔ دیگر شروع کارها با نام خدا، تقویت روح و انگیزه برای عمل نیکی است که مورد رضای خدا است و بازداشتن نفس از کردار بد و این بالاترین شعارها است.
-آری کارها را به نام خدای مهربان آغاز می‌کنیم و از او توفیق و برکت می‌جوییم. همان خدایی که ما را آفرید و به ما سخن گفتن و نگارش آموخت و آنچه نمی‌دانستیم به ما تعلیم فرمود ک عَلَّمَ الإنْسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ<ref>علق: ۹۶/ ۵.</ref> و ما هر چه داریم از او است و بازگشت همه به بسوی او است. هر که نه گویای تو خاموش به هر چه نه یاد تو فراموش به<ref>حجت کرمانی محمّد باقر و بی‌آزار شیرازی، تفسیر کاشف، ج۱، ص۲۱.</ref>
-<span></span>
-{{مطالعه بیشتر}}
 == مطالعه بیشتر ==
-۱. پرتوی از قرآن؛ محمود طالقانی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
+# پرتوی از قرآن؛ محمود طالقانی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
+# المیزان؛ سید محمد حسین طباطبایی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
-۲. المیزان؛ سید محمد حسین طباطبایی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
-<span></span>
 == منابع ==
@@ خط ۵۲: / خط ۲۲: @@
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
-|شاخه فرعی۱ = مسایل فردی در قرآن
+| شاخه فرعی۱ = مسائل فردی در قرآن
-|شاخه فرعی۲ = سایر مسایل
+| شاخه فرعی۲ = سایر مسائل
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =-
-  | تیترها =
+  | تیترها =-
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
+ | بازبینی نویسنده =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ج
 }}
 {{پایان متن}}