دعاهای سوره بقره و سوره آل‌عمران

سؤال

کدام سوره قرآن دارای بیشترین دعاهای قرآنی است؟

قرآن در موارد مختلف و از زبان افراد مختلف، دعاهایی را نقل کرده است. در بین سوره‌های قرآن، دو سوره بقره و آل‌عمران دارای بیشترین دعاها هستند. مضمون‌ این دعاها، طلب رحمت، آمرزش و بخشش گناهان، صبر، رزق و روزی، فرزند شایسته، دوری از آتش جهنم و ... در آنها است.

دعاهای سوره بقره

آیه ۱۲۷: ﴿وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهِیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعِیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا؛ و وقتی که ابراهیم و اسماعیل دیوارهای خانه مکه را برافراشتند گفتند پروردگارا این خدمت را از ما قبول فرما.﴾

آیه ۱۲۶:﴿وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الَّثمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ؛ و ابراهیم گفت پروردگارا این شهر را محل امن و آسایش قرار ده و روزی اهلش را که به خدا و روز قیامت ایمان آورده‌اند، فراوان گردان.﴾

آیه ۱۲۸:﴿رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّه مُسْلِمَه لَکَ وَ أَرِنا مَناسِکَنا وَ تُبْ عَلَیْنا؛ ابراهیم و اسماعیل گفتند پروردگارا اول ما را تسلیم فرمان خود گردان و فرزندان ما را هم به تسلیم و رضای خود بدار و راه پرستش و طاعت را به ما بنما و بر ما (وظیفه بندگی را) سهل و آسان گیر.﴾

آیه ۱۲۹:﴿رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ؛ پروردگارا، فرزندان ما را شایسته آن گردان که برانگیزی از میان آنان رسولی که بر مردم تلاوت آیات تو کنند.﴾

آیه ۲۰۱:﴿وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَه وَ فِی الآخِرَه حَسَنَه وَ قِنا عَذابَ النَّار؛ و بعضی دیگر گویند بار خدایا! ما را از نعمت‌های دنیا و آخرت، هر دو، بهره‌مند گردان و از شکنجه آتش دوزخ نگاهدار.﴾

آیه ۲۵۰: ﴿قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ؛ گفتند بار پروردگارا به ما صبر و استواری بخش و ما را ثابت‌قدم دار و ما را بر شکست کافران یاری فرما.﴾

آیه ۲۸۵: ﴿وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا؛ گفتند فرمان خدا را شنیده و اطاعت کردیم. پروردگارا! ما آمرزش تو را می‌خواهیم.﴾

آیه ۲۸۶: ﴿رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَه لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ؛ پروردگارا! ما را بر آنچه به فراموشی یا به خطا کرده‌ایم، مؤاخذه مکن، بار پروردگارا! تکلیف گران و طاقت فرسا، چنان‌که بر پیشینیان نهادی، بر ما مگذار، بار پروردگارا! بار تکلیفی فوق طاقت ما را بدوش منه و بیامرز و ببخش گناه ما را و بر ما رحمت فرما، تنها سلطان ما و یاور ما توئی، ما را بر (مغلوب کردن) گروه کافران یاری فرما.﴾

دعاهای سوره آل‌عمران

دعا در سوره آل‌عمران ۱۴ مورد آمده است که به رعایت اختصار تعدادی آورده می‌شود:

آیه ۸: ﴿رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَه إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ؛ بار پروردگارا! ما را به باطل میل مده پس از آنکه بحق هدایت فرمودی و بما از لطف خویش رحمتی عطا فرما، که همانا توئی بخشنده بی‌عوض و منّت.﴾

آیه ۱۶: ﴿الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ؛ آنان که می‌گویند پروردگارا! ایمان آوردیم؛ پس گناهان ما را ببخش و ما را از عذاب آتش جهنم نگاهدار.﴾

آیه ۳۵: ﴿إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّی؛ یاد کن آنگاه که زن عمران گفت: پروردگارا! من عهد کردم فرزندی که در رحم دارم از فرزندی خود، در راه خدمت تو آزاد گردانم، این عهد من بپذیر.﴾

آیه ۳۸: ﴿هُنالِکَ دَعا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّه طَیِّبَه إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ؛ در آن هنگام که زکریا، کرامت مریم را مشاهده نمود، گفت: پروردگارا! مرا به لطف خویش، فرزندانی پاک‌سرشت عطا فرما که همانا توئی مستجاب کننده دعا.﴾

آیه ۵۳: ﴿رَبَّنا آمَنَّا بِما أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِینَ؛ پروردگارا! ما به کتابی که فرستادی ایمان آورده و از رسول تو پیروی کردیم، نام ما را در صحیفه اهل یقین ثبت فرما.﴾

آیه ۱۴۷: ﴿رَبَّنا إغْفِرْلنا ذُنُوبنا و اشرافنا فی اَمرِنا و ثبت اَقْدامَنا و اَنْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الکافِرین؛ بار پروردگارا! به کرم خود از گناه و ستمی که ما درباره خود کرده‌ایم درگذر و ما را ثابت‌قدم بدار و ما را بر محو کافران مظفر و منصور گردان.﴾

آیه ۹۱: ﴿رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ؛ گویند پروردگارا! این دستگاه با عظمت را بیهوده نیافریده‌ای، پاک و منزّهی، ما را به لطف خود از عذاب آتش دوزخ نگاهدار.﴾

آیه ۱۹۳: ﴿رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَ‌آمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ؛ پروردگارا! ما چون صدای منادیی که خلق را به ایمان می‌خواند شنیدیم اجابت کردیم و ایمان آوردیم. پروردگارا! از گناهان ما درگذر و زشتی کردار ما را بپوشان و هنگام جان سپردن ما را با نیکان محشور گردان.﴾

آیه ۱۹۴:﴿رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَه إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ؛ پروردگارا! ما را از آنچه به رسولان خود وعده دادی، نصیب فرما و محروم مگردان که وعده تو هرگز تخلف نخواهد کرد.﴾

• همچنین سوره اعراف با ۱۰ مورد دعا (آیات ۲۳، ۴۳، ۴۷، ۸۹، ۱۲۶، ۱۴۳، ۱۵۱، ۱۵۵، ۱۵۶، ۱۹۶) و سوره مؤمنون با ۸ مورد دعا (آیات ۲۸، ۲۹، ۹۳، ۹۴، ۹۷، ۹۸، ۱۰۹، ۱۱۸) و سوره ابراهیم با ۶ مورد دعا (آیات ۳۵، ۳۷، ۳۸، ۳۹، ۴۰، ۴۱) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

مطالعه بیشتر

۱. دعاهای قرآنی، دکتر محبّ الله آزاده، چاپ دوم ۱۳۷۱، چاپ از چاپخانه ۱۲۸ ناشر، انتشارات اسلامی تهران.

۲. ادعیه قرآنی یا أحسن الأدعیه، تألیف اسماعیل آشتیانی، انتشارات کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه چاپ‌خانه حیدری تهران خ ناصرخسرو.