حدود: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۳۸

سؤال

حدّ به چه معناست و برای چه مواردی این مجازات قرار داده شده است؟

درگاه‌ها

حدود مجازات‌هایی را گویند که نوع و کیفیت آن در شرع (کتاب یا سنت بودن اختلاف است) آمده است. تعزیر بر خلاف حد است که به تناسب زمان و مکان قابل تغییر است. برخی فقها، قائل به تعطیلی حدود در زمان غیبت هستند. به حد زنا، حد ملحقات زنا (لواط و مساحقه)، حد قذف، حد مسکر، حد سرقت، حد محارب، حدود گفته می‌شود.

تعریف حد

حد در لغت به معنای منع است و به دربان، حداد گفته می‌شود؛ زیرا مانع ورود مردم می‌شود. مجازات‌های مشخص شده شرعی را از آن لحاظ حد نامیده‌اند که مانع مردم از ارتکاب گناهان می‌شود.^[۱] در فقه القرآن آمده: «حد در لغت به معنای منع است، و در حد گناهکار به این اسم نامیده شده، بدان جهت که او را از بازگشت به گناه منع می‌کنند.»^[۲]

در اصطلاح، حد به مجازاتی گفته می‌شود که نوع، میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است.^[۳] فقها گفته‌اند: «هر آنچه که دارای مجازات مقدر و معین شرعی است، حد نامیده می‌شود.»^[۴] بدین ترتیب، حدود کیفرهای تعبدی هستند که نص صریح کتاب و سنت بر آنها دلالت دارند و میزان و کیفیت آنها در شرع مشخص شده است، قانونگذار عادی حق تصرف در آن را ندارند.

مصادیق حد

علامه حلی حدود را شش مورد می‌داند: ۱. حد زنا؛ ۲. حدود ملحق به زنا (لواط، مساحقه و قوادی)؛ ۳. حد قذف؛ ۴. حد مسکر؛ ۵. حد سرقت؛ ۶. حد محارب.^[۵] که اکثر فقیهان امامیه از این نظر تبعیت کرده‌اند.^[۶] البته بعضی قائل هستند که حدود در واقع هشت مورد است، زیرا هر یک از لواط، مساحقه و قوادی، به تنهایی سبب مستقلی برای ثبوت حد به‌شمار می‌آیند،^[۷] در قانون مجازات اسلامی نیز حدود هشت تا احصا شده است.^[۸] در هر حال، فقیهانی که حدود را شش تا شمرده‌اند، در ادامه بحثشان مواردی دیگری را نیز از جرائم حدی شمرده‌اند.^[۹]

فقیهان اهل سنت، نیز در تعداد حدود اختلاف نظر دارند، اقوال متعددی در این زمینه نقل شده است: شافعیه حدود را هفت تا می‌داند «حد جراحات، حد لواط، حد ارتداد، حد زنا، حد سرقت، حد مشروبات الکلی، حد قذف»؛ مالکیه بر این تعداد «حد محاربه» را افزوده است.^[۱۰] در این میان، حنفیه می‌گوید: حدود همان است که در قرآن به آنها اشاره شده است:^[۱۱] حد زنا،^[۱۲] حد سرقت،^[۱۳] حد شرب خمر (در قرآن نیامده است)،^[۱۴] حد محارب،^[۱۵] حد قذف.^[۱۶]

تفاوت حد و تعزیر

تعزیر مجازات‌هایی است که نوع و میزان آن را قاضی به تناسب جرم معین می‌کند؛ برخلاف حدود که همه چیز آن مشخص است. ملاک اصلی تعزیر کمتر بودن آن از حد است. در تعزیر زمان و مکان مهم است و کیفیت تعزیر را تغییر می‌دهد؛ برخلاف حدود.

حدود در قرآن

مجازات چهار جرم در قرآن به صراحت آمده است: حد محاربه، حد زنا، حد قذف، حد سرقت. مجازات لواط، مساحقه، ارتداد که به عنوان حدود شناخته می‌شوند از سنت و روایات استخراج شده‌اند.

در قرآن آمده است که زنی که مرتکب فحشا می‌شود را در خانه حبس کنید^[۱۷] پس از آن در سوره نور آمده است که مرد و زن زنا کار را هر کدام صد تازیانه بزنید.^[۱۸]

حد قذف (اتهام زنا به زنان) در قرآن هشتاد تازیانه است.^[۱۹] و حد سرقت، قطع دست است.^[۲۰] و حد محارب هم قتل، قطع دست و پا، و تبعید است.^[۲۱]

کتاب «حدود، تعزیرات و قصاص» نوشته ابوالقاسم گرجی

ماهیت حد

مصالحی بنیادین در زندگی وجود دارند که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند و فقط حفظ آنها لازم است و آنها «پنج چیز است که در شریعت همه پیامبران حفظ آنها لازم و قطعی به‌شمار می‌آید: دین، نفس، مال، نسب و عقل. حفظ دین به اقامه عبادات و کشتن کافران و مرتدان، و اجرای حد بر کسانی که دین را سبک شمارد؛ حفظ نفس به قصاص کردن و دیه گرفتن است؛ حفظ نسب به نکاح و منع از زنا و لواط و امثال آن و جریان حد بر مرتکب آنهاست؛ حفظ عقل که موجب امتیاز انسان از حیوانات است به منع از آشامیدن شراب و دیگر چیزهای مست کننده و اجرای حد بر مرتکب آنهاست».^[۲۲]

مصالح نامبرده که به ضروریات پنجگانه معروفند، ارکان تشکیل دهنده یک جامعه به‌شمار می‌روند و هر تجاوزی به آنها در واقع تجاوز به اصل جامعه است. به همین دلیل، اسلام از آنها دفاع می‌کند و تلاش دارد تا حریم این ارزش‌های بنیادین از تجاوز مصون بماند، زیرا دوام و بقای جامعه در گرو وجود این مصالح است و هر گونه سهل‌انگاری در حفظ و حمایت از آنها به سقوط تدریجی جامعه می‌انجامد، لذا حدود جهت پاسداری از مصالح بنیادین جامعه و پیشگیری از حریم و تجاوز به حریم اجتماع وضع شده‌اند و اقامه حد بر مرتکبان جرایم حدی تا آنجا اهمیت دارد که پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «اقامه حدّ بهتر از (باریدن) باران در چهل صبح است».^[۲۳]

امام موسی بن جعفر(ع) در تفسیر آیه شریفه ﴿وَیحْیی الْأَرْ‌ضَ بَعْدَ مَوْتِهَا؛ و زمین را بعد از مرگش زنده می‌سازد.﴾(روم:۱۹) فرمودند: «خداوند زمین را به وسیله باران زنده نمی‌کند، بلکه مردانی را بر می‌انگیزاند که عدالت را زنده کنند، سپس زمین به خاطر احیای عدالت زنده می‌شود. بعد فرمودند: یقیناً اجرای حد در راستای اقامه عدالت سودمندتر است از چهل شبانه روز باران»^[۲۴] این سودمندتر بودن برای آن است که سلامت و امنیت اجتماعی اساس همه چیزهاست. باران پربرکت، فراوانی نعمت و… همه در سایه امنیت مفیدند و کارساز.

در آیه ۳۸ سوره مائده حد قذف را ﴿نَکَالًا مِنَ اللَّهِ؛ این عقوبتی است از جانب خدا﴾(مائده:۳۸) بیان کرده است. نکال به معنای امری بازدارنده و کیفری که مایه عبرت دیگران است آمده است.^[۲۵]

طبق روایات و نظر فقیهان، حدود ماهیت‌های متعددی دارد. عده‌ای آن را برای اصلاح و پاک شدن جامعه می‌دانند. که جنبه بازدارندگی دارد. و عده‌ای دیگر آن را برای تطهیر فرد گناهکار دانسته‌اند.^[۲۶]

مطالعه بیشتر

حدود، تعزیرات و قصاص، ابوالقاسم گرجی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۴.
حدود با رویکرد قانون مجازات اسلامی، محمد رضا واعظی نژاد، جاودانه، ۱۳۹۶.
تفسیر آیات حدود کیفری در قرآن، حافظ عسکری، شاهچراغ، ۱۳۹۷.

منابع

↑ نجفی، محمد حسین، جواهر الکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا، ج۴۱، ص۲۵۴.
↑ سعید قطب الدین، فقه القرآن؛ قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۶۶.
↑ قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۷۰، ماده ۱۳.
↑ جواهر الکلام، همان، ص۲۵۴.
↑ نجم الدین، ابوالقاسم، حلی، شرایع الاسلام، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم، ج۴، ص۱۰۶.
↑ جواهر الکلام، پیشین، ج۴۱، ص۲۵۵، موسوی خمینی، سیدروح الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ج۲، ص۴۱۰.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، ۱۴۱۸ ق، ص۱۷.
↑ قانون مجازات اسلامی، ماده ۶۳، ۱۰۸، ۱۲۷، ۱۳۵، ۱۳۹، ۱۶۵، ۱۹۷، ۱۸۳.
↑ تحریر الوسیله، همان، زین الدین جبلی عاملی، شرح لمعه، بیروت، دار العالم الاسلامی، بی‌تا، ج۹، ص۳۰۶.
↑ الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۵، ص۷–۱۲.
↑ الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۵، ص۷–۱۲.
↑ سوره نور، آیه ۲.
↑ سوره مائده، آیه ۳۸ و ۳۹.
↑ سوره مائده، آیه ۹۰.
↑ سوره مائده، آیه ۳۳.
↑ سوره نور، آیه ۴ و ۵.
↑ سوره نساء، آیه ۱۵.
↑ سوره نور، آیه ۲.
↑ سوره نور، آیه ۴.
↑ سوره مائده، آیه ۳۸.
↑ سوره مائده، آیه ۳۳.
↑ مجلسی، محمد باقر، رساله حدود، قصاص و دیات، ص۱۰.
↑ محمد بن الحسن الحر العاملی؛ وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۱۸، ص۳۰۸، ابواب مقدمات حدود، ب ۱، ح ۴.
↑ وسائل الشیعه، همان، ح۳.
↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش، چاپ یازدهم، ذیل آیه ۳۸ سوره مائده.
↑ پاکتچی، احمد و محمدصادق لبانی مطلق، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۴۵۳.

[1] نجفی، محمد حسین، جواهر الکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا، ج۴۱، ص۲۵۴.

[2] سعید قطب الدین، فقه القرآن؛ قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۶۶.

[3] قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۷۰، ماده ۱۳.

[4] جواهر الکلام، همان، ص۲۵۴.

[5] نجم الدین، ابوالقاسم، حلی، شرایع الاسلام، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم، ج۴، ص۱۰۶.

[6] جواهر الکلام، پیشین، ج۴۱، ص۲۵۵، موسوی خمینی، سیدروح الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ج۲، ص۴۱۰.

[7] مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، ۱۴۱۸ ق، ص۱۷.

[8] قانون مجازات اسلامی، ماده ۶۳، ۱۰۸، ۱۲۷، ۱۳۵، ۱۳۹، ۱۶۵، ۱۹۷، ۱۸۳.

[9] تحریر الوسیله، همان، زین الدین جبلی عاملی، شرح لمعه، بیروت، دار العالم الاسلامی، بی‌تا، ج۹، ص۳۰۶.

[10] الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۵، ص۷–۱۲.

[11] الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۵، ص۷–۱۲.

[12] سوره نور، آیه ۲.

[13] سوره مائده، آیه ۳۸ و ۳۹.

[14] سوره مائده، آیه ۹۰.

[15] سوره مائده، آیه ۳۳.

[16] سوره نور، آیه ۴ و ۵.

[17] سوره نساء، آیه ۱۵.

[18] سوره نور، آیه ۲.

[19] سوره نور، آیه ۴.

[20] سوره مائده، آیه ۳۸.

[21] سوره مائده، آیه ۳۳.

[22] مجلسی، محمد باقر، رساله حدود، قصاص و دیات، ص۱۰.

[23] محمد بن الحسن الحر العاملی؛ وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۱۸، ص۳۰۸، ابواب مقدمات حدود، ب ۱، ح ۴.

[24] وسائل الشیعه، همان، ح۳.

[25] قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش، چاپ یازدهم، ذیل آیه ۳۸ سوره مائده.

[26] پاکتچی، احمد و محمدصادق لبانی مطلق، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۴۵۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{Sحدّ به چه معناست و براي چه مواردي اين مجازات قرار داده شده است؟S}
+{{شروع متن}}
-{Jبدون شك، نظام كيفري قديمي‎ترين مقرراتي را دارد كه هماهنگ با تحول زندگي اجتماعي بشر به حيات و توسعه خود ادامه داده است. حقوق كيفري اسلام ضمن تبيين مصالح و ارزش¬هاي بنيادين جامعه ضمانت اجرائي مناسبي مقرر مي‎دارد؛ كه در فقه اسلامي با عنوان حدود مطرح است.
+{{سوال}}
-حدّ در لغت به معناي منع است و حديد نيز از همين ريشه مي‎باشد، چون سخت و ممتنع است، به دربان حداد گفته مي‎شود، چون مانع ورود مردم مي‎شود؛ مجازات‎هاي مقدر شرعي را از آن لحاظ حد ناميده‎اند كه مانع مردم از ارتكاب گناهان مي‎شود.  در فقه القرآن آمده: الحد في اللغة المنع وحد العاصي سمي به لأنه يمنعه عن المعاودة «حد در لغت به معناي منع است، و در حد گناهكار به اين اسم ناميده شده، بدان جهت كه او را از بازگشت به گناه منع مي‎كنند. » نيز در شرح فتح القدير مي‎نويسد:, «انّها موانع قبل الفعل، زواجر بعده اي العلم شرعيتها يمنع الاقدام علي الفعل و ايقاعها بعده يمنع العود اليه؛  «حدود قبل از وقوع فعل مجرمانه مانع ارتكاب آن مي‎شوند و پس از وقوع براي جلوگيري از ارتكاب ديگران اجرا مي‎شود، يعني اطلاع از قانوني شدن مجازاتها، انسان را از اقدام به فعل مجرمانه باز مي‎دارد، و اجراي مجازات مجرم، وي و ديگران را از تكرار جرم باز مي‎دارد.
+حدّ به چه معناست و برای چه مواردی این مجازات قرار داده شده است؟
-در اصطلاح، حد به مجازاتي گفته مي‎شود كه نوع، ميزان و كيفيت آن در شرع تعيين شده است.  فقها گفته‎اند:, كل ماله عقوبة مقدرة يسمي حدا،  «هر آنچه كه داراي مجازات مقدر و معين شرعي است، حد ناميده مي‎شود». بدين ترتيب، حدود كيفرهاي تعبدي هستند که نص صريح كتاب و سنت بر آنها دلالت دارند و ميزان و كيفيت آنها در شرع مشخص شده است، قانونگذار عادي حق تصرف در آن را ندارند.
+{{پایان سوال}}
-مصالحي بنيادين در زندگي وجود  دارند که از اهميت بسيار بالايي برخوردار هستند و فقط حفظ آنها لازم است و آنها «پنج چيز است كه در شريعت همه پيامبران حفظ آنها لازم و قطعي به شمار مي‌آيد: دين، نفس، مال،‌ نسب و عقل. حفظ دين به اقامه عبادات و كشتن كافران و مرتدان، و اجراي حد بر كساني كه دين را سبك شمارد؛ حفظ نفس به قصاص كردن و ديه گرفتن است؛ حفظ نسب به نكاح و منع از زنا و لواط و امثال آن و جريان حد بر مرتكب آنهاست؛ حفظ عقل كه موجب امتياز انسان از حيوانات است به منع از آشاميدن شراب و ديگر چيزهاي مست كننده و اجراي حد بر مرتكب آنهاست».
+{{پاسخ}}
-مصالح نامبرده كه به ضروريات پنجگانه معروفند، اركان تشكيل دهنده يك جامعه به شمار مي‌روند و هر تجاوزي به آنها در واقع تجاوز به اصل جامعه است. به همين دليل، اسلام از آنها دفاع مي‌كند و تلاش دارد تا حريم اين ارزش¬هاي بنيادين از تجاوز مصون بماند، زيرا دوام و بقاي جامعه در گرو وجود اين مصالح است و هر گونه سهل انگاري در حفظ و حمايت از آنها به سقوط تدريجي جامعه مي‌انجامد، لذا حدود جهت پاسداري از مصالح بنيادين جامعه و پيشگيري از حريم و تجاوز به حريم اجتماع وضع شده¬اند و اقامه حد بر مرتكبان جرايم حدي تا آنجا اهميت دارد كه پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايد: «اقامه حدّ بهتر از (باريدن) باران در چهل صبح است».
+{{درگاه|واژه‌ها}}
-امام موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ فرمودند: در تفسير آيه شريفه {Qيحيي الأرض بعد موتها Q} فرمودند: خداوند زمين را به وسيله باران زنده نمي‌كند، بلكه مرداني را بر مي‌انگيزاند كه عدالت را زنده كنند، سپس زمين به خاطر احياي عدالت زنده مي‌شود. بعد فرمودند: يقيناً اجراي حد در راستاي اقامه عدالت سودمند‌تر است از چهل شبانه روز باران»  اين سودمندتر بودن براي آن است كه سلامت و امنيت اجتماعي اساس همه چيزهاست. باران پربركت، فراواني نعمت و... همه در سايه امنيت مفيدند و كارساز. در اهميت امنيت همين بس كه حضرت ابراهيم ـ عليه السّلام ـ وقتي خانه كعبه را بنا نهاد، نخستين تقاضاي او از خداوند درباره امنيت مكه بود، {Qرب اجعل هذا بلداً آمناً Q} چون كه تنها در سايه امنيت است كه جامعه شكوفا مي‌گردد و اجراي حدود تأمين كننده امنيت اجتماعي و احقاق حقوق است.J}
+'''حدود''' مجازات‌هایی را گویند که نوع و کیفیت آن در شرع (کتاب یا سنت بودن اختلاف است) آمده است. تعزیر بر خلاف حد است که به تناسب زمان و مکان قابل تغییر است. برخی فقها، قائل به تعطیلی حدود در زمان غیبت هستند. به حد زنا، حد ملحقات زنا (لواط و مساحقه)، حد قذف، حد مسکر، حد سرقت، حد محارب، حدود گفته می‌شود.
+== تعریف حد ==
+حد در لغت به معنای منع است و به دربان، حداد گفته می‌شود؛ زیرا مانع ورود مردم می‌شود. مجازات‌های مشخص شده شرعی را از آن لحاظ حد نامیده‌اند که مانع مردم از ارتکاب گناهان می‌شود.<ref>نجفی، محمد حسین، جواهر الکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا، ج۴۱، ص۲۵۴.</ref> در فقه القرآن آمده: «حد در لغت به معنای منع است، و در حد گناهکار به این اسم نامیده شده، بدان جهت که او را از بازگشت به گناه منع می‌کنند.»<ref>سعید قطب الدین، فقه القرآن؛ قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۶۶.</ref>
+در اصطلاح، حد به مجازاتی گفته می‌شود که نوع، میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است.<ref>قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۷۰، ماده ۱۳.</ref> فقها گفته‌اند: «هر آنچه که دارای مجازات مقدر و معین شرعی است، حد نامیده می‌شود.»<ref>جواهر الکلام، همان، ص۲۵۴.</ref> بدین ترتیب، حدود کیفرهای تعبدی هستند که نص صریح کتاب و سنت بر آنها دلالت دارند و میزان و کیفیت آنها در شرع مشخص شده است، قانونگذار عادی حق تصرف در آن را ندارند.
+== مصادیق حد ==
+{{نوشتار اصلی|تفاوت نظر اهل‌سنت و امامیه درباره تعداد حدود}}
+[[علامه حلی]] حدود را شش مورد می‌داند: ۱. [[حد زنا]]؛ ۲. حدود ملحق به [[زنا]] ([[لواط]]، [[مساحقه]] و قوادی)؛ ۳. حد [[قذف]]؛ ۴. حد مسکر؛ ۵. حد سرقت؛ ۶. حد محارب.<ref>نجم الدین، ابوالقاسم، حلی، شرایع الاسلام، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم، ج۴، ص۱۰۶.</ref> که اکثر فقیهان امامیه از این نظر تبعیت کرده‌اند.<ref>جواهر الکلام، پیشین، ج۴۱، ص۲۵۵، موسوی خمینی، سیدروح الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ج۲، ص۴۱۰.</ref> البته بعضی قائل هستند که حدود در واقع هشت مورد است، زیرا هر یک از لواط، مساحقه و قوادی، به تنهایی سبب مستقلی برای ثبوت حد به‌شمار می‌آیند،<ref>مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، ۱۴۱۸ ق، ص۱۷.</ref> در قانون مجازات اسلامی نیز حدود هشت تا احصا شده است.<ref>قانون مجازات اسلامی، ماده ۶۳، ۱۰۸، ۱۲۷، ۱۳۵، ۱۳۹، ۱۶۵، ۱۹۷، ۱۸۳.</ref> در هر حال، فقیهانی که حدود را شش تا شمرده‌اند، در ادامه بحثشان مواردی دیگری را نیز از جرائم حدی شمرده‌اند.<ref>تحریر الوسیله، همان، زین الدین جبلی عاملی، شرح لمعه، بیروت، دار العالم الاسلامی، بی‌تا، ج۹، ص۳۰۶.</ref>
+فقیهان [[اهل سنت]]، نیز در تعداد حدود اختلاف نظر دارند، اقوال متعددی در این زمینه نقل شده است: شافعیه حدود را هفت تا می‌داند «حد جراحات، حد لواط، حد ارتداد، حد زنا، حد سرقت، حد مشروبات الکلی، حد قذف»؛ مالکیه بر این تعداد «حد محاربه» را افزوده است.<ref>الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۵، ص۷–۱۲.</ref> در این میان، حنفیه می‌گوید: حدود همان است که در قرآن به آنها اشاره شده است:<ref>الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۵، ص۷–۱۲.</ref> حد زنا،<ref>سوره نور، آیه ۲.</ref> حد سرقت،<ref>سوره مائده، آیه ۳۸ و ۳۹.</ref> [[حد شرب خمر]] (در قرآن نیامده است)،<ref>سوره مائده، آیه ۹۰.</ref> حد محارب،<ref>سوره مائده، آیه ۳۳.</ref> [[حد قذف]].<ref>سوره نور، آیه ۴ و ۵.</ref>
+== تفاوت حد و تعزیر ==
+{{نوشتار اصلی|تعزیر و تفاوت‌های آن با حدود}}
+[[تعزیر]] مجازات‌هایی است که نوع و میزان آن را قاضی به تناسب جرم معین می‌کند؛ برخلاف حدود که همه چیز آن مشخص است. ملاک اصلی تعزیر کمتر بودن آن از حد است. در تعزیر زمان و مکان مهم است و کیفیت تعزیر را تغییر می‌دهد؛ برخلاف حدود.
+== حدود در قرآن ==
+مجازات چهار جرم در قرآن به صراحت آمده است: حد محاربه، حد زنا، حد قذف، حد سرقت. مجازات لواط، مساحقه، ارتداد که به عنوان حدود شناخته می‌شوند از سنت و روایات استخراج شده‌اند.
+در قرآن آمده است که زنی که مرتکب فحشا می‌شود را در خانه حبس کنید<ref>سوره نساء، آیه ۱۵.</ref> پس از آن در سوره نور آمده است که مرد و زن زنا کار را هر کدام صد تازیانه بزنید.<ref>سوره نور، آیه ۲.</ref>
+حد قذف (اتهام زنا به زنان) در قرآن هشتاد تازیانه است.<ref>سوره نور، آیه ۴.</ref> و حد سرقت، قطع دست است.<ref>سوره مائده، آیه ۳۸.</ref> و حد محارب هم قتل، قطع دست و پا، و تبعید است.<ref>سوره مائده، آیه ۳۳.</ref>
+[[پرونده:کتاب حدود، تعزیرات و قصاص نوشته ابوالقاسم گرجی.jpg|بندانگشتی|کتاب «حدود، تعزیرات و قصاص» نوشته ابوالقاسم گرجی|281x281پیکسل]]
+== ماهیت حد ==
+مصالحی بنیادین در زندگی وجود دارند که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند و فقط حفظ آنها لازم است و آنها «پنج چیز است که در شریعت همه پیامبران حفظ آنها لازم و قطعی به‌شمار می‌آید: دین، نفس، مال، نسب و عقل. حفظ دین به اقامه عبادات و کشتن کافران و مرتدان، و اجرای حد بر کسانی که دین را سبک شمارد؛ حفظ نفس به قصاص کردن و دیه گرفتن است؛ حفظ نسب به نکاح و منع از زنا و لواط و امثال آن و جریان حد بر مرتکب آنهاست؛ حفظ عقل که موجب امتیاز انسان از حیوانات است به منع از آشامیدن شراب و دیگر چیزهای مست کننده و اجرای حد بر مرتکب آنهاست».<ref>مجلسی، محمد باقر، رساله حدود، قصاص و دیات، ص۱۰.</ref>
+مصالح نامبرده که به ضروریات پنجگانه معروفند، ارکان تشکیل دهنده یک جامعه به‌شمار می‌روند و هر تجاوزی به آنها در واقع تجاوز به اصل جامعه است. به همین دلیل، اسلام از آنها دفاع می‌کند و تلاش دارد تا حریم این ارزش‌های بنیادین از تجاوز مصون بماند، زیرا دوام و بقای جامعه در گرو وجود این مصالح است و هر گونه سهل‌انگاری در حفظ و حمایت از آنها به سقوط تدریجی جامعه می‌انجامد، لذا حدود جهت پاسداری از مصالح بنیادین جامعه و پیشگیری از حریم و تجاوز به حریم اجتماع وضع شده‌اند و اقامه حد بر مرتکبان جرایم حدی تا آنجا اهمیت دارد که پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «اقامه حدّ بهتر از (باریدن) باران در چهل صبح است».<ref>محمد بن الحسن الحر العاملی؛ وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۱۸، ص۳۰۸، ابواب مقدمات حدود، ب ۱، ح ۴.</ref>
+امام موسی بن جعفر(ع) در تفسیر آیه شریفه {{قرآن|وَیحْیی الْأَرْ‌ضَ بَعْدَ مَوْتِهَا|ترجمه=و زمین را بعد از مرگش زنده می‌سازد.|سوره=روم|آیه=۱۹}} فرمودند: «خداوند زمین را به وسیله باران زنده نمی‌کند، بلکه مردانی را بر می‌انگیزاند که عدالت را زنده کنند، سپس زمین به خاطر احیای عدالت زنده می‌شود. بعد فرمودند: یقیناً اجرای حد در راستای اقامه عدالت سودمندتر است از چهل شبانه روز باران»<ref>وسائل الشیعه، همان، ح۳.</ref> این سودمندتر بودن برای آن است که سلامت و امنیت اجتماعی اساس همه چیزهاست. باران پربرکت، فراوانی نعمت و… همه در سایه امنیت مفیدند و کارساز.
+در آیه ۳۸ سوره مائده حد قذف را {{قرآن|نَکَالًا مِنَ اللَّهِ|ترجمه=این عقوبتی است از جانب خدا|سوره=مائده|آیه=۳۸}} بیان کرده است. نکال به معنای امری بازدارنده و کیفری که مایه عبرت دیگران است آمده است.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۳ش، چاپ یازدهم، ذیل آیه ۳۸ سوره مائده.</ref>
+طبق روایات و نظر فقیهان، حدود ماهیت‌های متعددی دارد. عده‌ای آن را برای اصلاح و پاک شدن جامعه می‌دانند. که جنبه بازدارندگی دارد. و عده‌ای دیگر آن را برای تطهیر فرد گناهکار دانسته‌اند.<ref>پاکتچی، احمد و محمدصادق لبانی مطلق، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۴۵۳.</ref>
+== مطالعه بیشتر ==
+* حدود، تعزیرات و قصاص، ابوالقاسم گرجی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۴.
+* حدود با رویکرد قانون مجازات اسلامی، محمد رضا واعظی نژاد، جاودانه، ۱۳۹۶.
+* تفسیر آیات حدود کیفری در قرآن، حافظ عسکری، شاهچراغ، ۱۳۹۷.
+== منابع ==
+{{پانویس|۲}}
+{{شاخه
+ | شاخه اصلی = حقوق
+|شاخه فرعی۱ =حقوق جزا
+|شاخه فرعی۲ =حدود
+|شاخه فرعی۳ =
+}}
+{{تکمیل مقاله
+ | شناسه =شد
+ | تیترها =شد
+ | ویرایش =شد
+ | لینک‌دهی =شد
+ | ناوبری =
+ | نمایه =
+ | تغییر مسیر =
+ | ارجاعات =
+ | بازبینی =
+ | تکمیل =
+ | اولویت =ج
+ | کیفیت =ج
+}}
+{{پایان متن}}