حاملان عرش خداوند

سؤال

مقصود از حمل عرش در آیه ۷ سوره غافر چیست؟

فرشته‌ها حاملان عرش خداوند هستند. عرش خداوند نیز به معنای حکومت و تدبیر خداوند در عالم هستی، یا مجموعه عالم هستی و ماوراء طبیعی است که با توجه به این معانی، مقصود از حمل عرش توسط فرشتگان به معنای اجرا کردن حاکمیت خداوند است یا اینکه فرشتگان پایه‌های تدبیر عالم هستند.

خداوند در آیه ۷ سوره غافر، به‌صورت مبهم، افرادی را حاملان عرش خود دانسته که تسبیح خداوند نیز می‌کنند: ﴿كسانى كه عرش [خدا] را حمل مى‌كنند، و آنها كه پيرامون آنند، به سپاس پروردگارشان تسبيح مى‌گويند و به او ايمان دارند و براى كسانى كه گرويده‌اند طلب آمرزش مى‌كنند(غافر:۷)

معنای عرش

برای «عرش» معانی مختلفی ذکر شده است:

  • گاهی «عرش» به معنای، علم بی‌پایان پروردگار، مالکیت و حاکمیت خداوند، تفسیر شده است. چون هر یک از این اوصاف بیانگر عظمت مقام او می‌باشد. طبق این تفسیر سه‌گانه، مفهوم «عرش» بازگشت به صفات ذات پاک پروردگار می‌کند، نه یک وجود خارجی دیگر.[۱] برخی روایات اسلامی نیز همین معنا را تأیید می‌کند. امام صادق(ع) مقصود از آیه﴿كرسى او آسمانها و زمين را در بر گرفته است(بقره:۲۵۵) را علم خداوند دانست.[۲] امام صادق(ع)‌ در حدیثی دیگر «عرش» را به معنای علمی که انبیا را بر آن آگاه کرده و «کرسی» را به معنای علمی که هیچ‌کس را از آن آگاه نکرده است، تفسیر فرموده است.[۳]
  • «عرش» را به «مجموعه عالم هستی» نیز تفسیر کرده‌اند. همچنین عرش را «عالم ماوراء طبیعت» و «کرسی» را به معنای مجموع عالم ماده (مجموعه زمین و آسمان) به‌کار برده‌اند.

علامه طباطبایی معتقد است در عالم هستی با همه اختلافى كه در مراحل آن است، مرحله‌‏اى وجود دارد كه زمام جميع حوادث و اسباب به آنجا می‌‏رسد و نام آن مرحله و مقام، «عرش» است‏.[۴]

مقصود از حاملان عرش

اکثر مفسران حاملان عرش را فرشتگان دانسته‌اند به خصوص که در جای دیگر قرآن آمده است:﴿وَتَرَى الْمَلَائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ؛ و فرشتگان را مى‌بينى كه پيرامون عرش به ستايش پروردگار خود تسبيح مى‌گويند.(زمر:۷۵)[۵]

اگر منظور از عرش همان حكومت خداوند و تدبيرش در عالم هستى باشد و حاملان عرش اجرا كنندگان حاكميت و تدبير او هستند. و نيز ممكن است به معنى مجموعه عالم هستى و يا عالم ماوراء طبيعت باشد و حاملان آن فرشتگانى هستند كه پايه‌‌‏هاى تدبير اين جهان به فرمان خدا بر دوش آنها است.[۶]

اگر منظور از عرش، همان حکومت خداوند و تدبیر او در عالم هستی باشد، حاملان عرش، اجراکنندگان حاکمیت و تدبیر او هستند.

در برخی روایات اسلامی از جمله روایتی از امام باقر(ع) آمده که حاملان عرش الهی، (و کسانی که پایه عرش الهی به خاطر آنان پایدار است) حضرت محمد(ص) علی، حسن، حسین(ع) نوح، ابراهیم، موسی، و عیسی(ع) هستند.[۷]


منابع

  1. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۲۰، ص۲۹–۳۸.
  2. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۵۸، ص۲۸.
  3. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۵۸، ص۲۸.
  4. ترجمه تفسير الميزان، علامه طباطبایی، ج‏8، ص: 185
  5. ر. ک. تفسیر نمونه، همان.
  6. تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ج۲۰، ص: ۳۸
  7. ر. ک. استرآبادی، سید شرف الدین، الآیات الظاهره، مؤسسه نشر اسلامی، ص۶۹۱.