توریه: تفاوت میان نسخه‌ها
(شدها) |
(ابرابزار) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
توریه و احکام آن چیست؟{{پایان سوال}} | توریه و احکام آن چیست؟{{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}}توریه، پنهان کردن اراده واقعی از کلام، و ظاهر کردن معنایی غیر از آن است، به‌گونه‌ای که مخاطب دچار اشتباه شود. | {{پاسخ}}توریه، پنهان کردن اراده واقعی از کلام، و ظاهر کردن معنایی غیر از آن است، به‌گونه‌ای که مخاطب دچار اشتباه شود. | ||
به فتوای برخی از [[فقیهان شیعه]]، توریه غیر از [[دروغ]] است و اگر مفسده‌ای به همراه نداشته باشد [[جایز]] است. توریه، اگر چه دروغ نباشد، ولی ممکن است مفاسدی را به همراه داشته باشد، که در این صورت انجام دادن آن [[حرام]] است. | به فتوای برخی از [[فقیهان شیعه]]، توریه غیر از [[دروغ]] است و اگر مفسده‌ای به همراه نداشته باشد [[جایز]] است. توریه، اگر چه دروغ نباشد، ولی ممکن است مفاسدی را به همراه داشته باشد، که در این صورت انجام دادن آن [[حرام]] است. | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
توریه عبارت است از اینکه فرد، خلافِ ظاهرِ کلامش را اراده کند، تا مخاطب را دچار اشتباه کند؛ برای نمونه، کسی در میدان [[جنگ]]، خطاب به طرف مقابل فریاد بزند که پیشوای شما از دنیا رفت. واژه «پیشوا» به معنای [[امام]] است و ظاهر کلام با واقع مطابق است؛ ولی مخاطب که در شرایط جنگ قرار دارد، از «پیشوا» معنای فرمانده سپاه را برداشت می‌کند. آن شخص، این توریه را انجام می‌دهد تا میان دشمن [[ترس]] و [[تفرقه]] ایجاد کند.<ref>دائره المعارف تشیّع، تهران، نشر شهید محبّی، ۱۳۷۵ ش، ج۵، ص۱۴۲.</ref> | |||
=== در اصطلاح فقه === | === در اصطلاح فقه === | ||
توریه در اصطلاح [[فقه]]، عبارت از این است که گوینده، معنایی مطابق با واقع را از سخن خود اراده کند و در عین حال، هدف او این است که مخاطب معنایی را که مقصود اوست و لفظ هم در آن ظهور دارد نفهمد، بلکه خلاف آن را از لفظ بفهمد.<ref>انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۷۸ ش، ج۲، ص۱۷.</ref> | |||
== احکام == | == احکام == | ||
حکم توریه، به ماهیت آن بستگی دارد. اگر ماهیت توریه همان ماهیت [[دروغ]] باشد، دلایل [[حرام|حرام بودنِ]] دروغ شامل توریه نیز خواهد شد، و اگر ماهیت توریه با دروغ تفاوت داشته باشد، شامل دلایل حرام بودنِ دروغ نخواهد شد. | |||
=== توریه جایز === | === توریه جایز === | ||
برخی از [[فقیه|فقیهان]]، ماهیت توریه را متفاوت از ماهیت دروغ دانسته‌اند؛ بنابراین، به نظر آنها اگر توریه به دلیل دیگری غیر از دلایل حرمتِ دروغ [[حرام]] نباشد، [[جایز]] است.<ref name=":0">انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۷۸ ش، ج۲، ص۱۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش، ج۱۹، ص۹۶.</ref> بنابراین اگر در توریه مفسده‌ای وجود نداشته باشد و از آن، ضرری به کسی یا به خود انسان نرسد، دلیل خاصی برای محدود کردن آن وجود ندارد. | |||
=== توریه حرام === | === توریه حرام === | ||
اگر توریه مفسده خاصی را به همراه داشته باشد، ارتکاب آن جایز نیست. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]]، [[مرجع تقلید|مرجع تقلید شیعه]]، حتی در مواردی که توریه مصداق دروغ نیست، گاهی مفاسد دروغ را دربردارد و سبب افکندن مردم در خطا می‌شود و از این نظر ممکن است به مرحله حرام برسد؛ بنابراین تنها دروغ نبودن برای توریه کردن کافی نیست؛ بلکه باید مفاسد دیگر نیز در آن نباشد.<ref>تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش، ج۱۹، ص۹۶.</ref> | |||
=== توریه واجب === | === توریه واجب === | ||
برخی از فقیهان شیعه، مانند [[شیخ مرتضی انصاری]] و آیت‌الله مکارم شیرازی، در | برخی از فقیهان شیعه، مانند [[شیخ مرتضی انصاری]] و آیت‌الله مکارم شیرازی، در برخی موارد توریه کردن را واجب دانسته‌اند. برای نمونه، هنگامی که فردی را مجبور به دروغگویی کرده باشند یا به خاطر مصلحتی مثل آشتی دادنِ دو [[مسلمان]] می‌خواهد دروغ بگوید، [[واجب]] است در صورت اماکن به جای دروغ گفتن، توریه کند.<ref name=":0"/> | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
* | == مطالعه بیشتر == | ||
* دائرة المعارف | * شیخ انصاری، المکاسب، ج۲، ص۱۷ تا ۲۰، نشر المجمع الفکر الاسلامی، قم، ۱۳۷۸ش. | ||
* ناصر | * دائرة المعارف تشیع، ج۵، ص۱۲۲، نشر شهید محبّی، تهران، ۱۳۷۸ش. | ||
* ناصر مکارم، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص ۹۲، ۹۵ و ج۱۵، ص۲۰۴. | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{پانویس}} | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = اخلاق | | شاخه اصلی = اخلاق | ||
|شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی | |شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی | ||
|شاخه فرعی۲ = دروغ | |شاخه فرعی۲ = دروغ | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = شد | | شناسه = شد | ||
| تیترها = | | تیترها = شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش = شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی = شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = ج | | اولویت = ج | ||
| کیفیت = د | | کیفیت = د | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۸
توریه، پنهان کردن اراده واقعی از کلام، و ظاهر کردن معنایی غیر از آن است، به‌گونه‌ای که مخاطب دچار اشتباه شود.
به فتوای برخی از فقیهان شیعه، توریه غیر از دروغ است و اگر مفسده‌ای به همراه نداشته باشد جایز است. توریه، اگر چه دروغ نباشد، ولی ممکن است مفاسدی را به همراه داشته باشد، که در این صورت انجام دادن آن حرام است.
به فتوای برخی از فقیهان شیعه، در موارد جواز دروغ، در صورت امکان توریه کردن واجب است.
مفهوم‌شناسی
توریه عبارت است از اینکه فرد، خلافِ ظاهرِ کلامش را اراده کند، تا مخاطب را دچار اشتباه کند؛ برای نمونه، کسی در میدان جنگ، خطاب به طرف مقابل فریاد بزند که پیشوای شما از دنیا رفت. واژه «پیشوا» به معنای امام است و ظاهر کلام با واقع مطابق است؛ ولی مخاطب که در شرایط جنگ قرار دارد، از «پیشوا» معنای فرمانده سپاه را برداشت می‌کند. آن شخص، این توریه را انجام می‌دهد تا میان دشمن ترس و تفرقه ایجاد کند.[۱]
در اصطلاح فقه
توریه در اصطلاح فقه، عبارت از این است که گوینده، معنایی مطابق با واقع را از سخن خود اراده کند و در عین حال، هدف او این است که مخاطب معنایی را که مقصود اوست و لفظ هم در آن ظهور دارد نفهمد، بلکه خلاف آن را از لفظ بفهمد.[۲]
احکام
حکم توریه، به ماهیت آن بستگی دارد. اگر ماهیت توریه همان ماهیت دروغ باشد، دلایل حرام بودنِ دروغ شامل توریه نیز خواهد شد، و اگر ماهیت توریه با دروغ تفاوت داشته باشد، شامل دلایل حرام بودنِ دروغ نخواهد شد.
توریه جایز
برخی از فقیهان، ماهیت توریه را متفاوت از ماهیت دروغ دانسته‌اند؛ بنابراین، به نظر آنها اگر توریه به دلیل دیگری غیر از دلایل حرمتِ دروغ حرام نباشد، جایز است.[۳] بنابراین اگر در توریه مفسده‌ای وجود نداشته باشد و از آن، ضرری به کسی یا به خود انسان نرسد، دلیل خاصی برای محدود کردن آن وجود ندارد.
توریه حرام
اگر توریه مفسده خاصی را به همراه داشته باشد، ارتکاب آن جایز نیست. به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه، حتی در مواردی که توریه مصداق دروغ نیست، گاهی مفاسد دروغ را دربردارد و سبب افکندن مردم در خطا می‌شود و از این نظر ممکن است به مرحله حرام برسد؛ بنابراین تنها دروغ نبودن برای توریه کردن کافی نیست؛ بلکه باید مفاسد دیگر نیز در آن نباشد.[۴]
توریه واجب
برخی از فقیهان شیعه، مانند شیخ مرتضی انصاری و آیت‌الله مکارم شیرازی، در برخی موارد توریه کردن را واجب دانسته‌اند. برای نمونه، هنگامی که فردی را مجبور به دروغگویی کرده باشند یا به خاطر مصلحتی مثل آشتی دادنِ دو مسلمان می‌خواهد دروغ بگوید، واجب است در صورت اماکن به جای دروغ گفتن، توریه کند.[۳]
مطالعه بیشتر
- شیخ انصاری، المکاسب، ج۲، ص۱۷ تا ۲۰، نشر المجمع الفکر الاسلامی، قم، ۱۳۷۸ش.
- دائرة المعارف تشیع، ج۵، ص۱۲۲، نشر شهید محبّی، تهران، ۱۳۷۸ش.
- ناصر مکارم، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص ۹۲، ۹۵ و ج۱۵، ص۲۰۴.
منابع
- ↑ دائره المعارف تشیّع، تهران، نشر شهید محبّی، ۱۳۷۵ ش، ج۵، ص۱۴۲.
- ↑ انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۷۸ ش، ج۲، ص۱۷.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۷۸ ش، ج۲، ص۱۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش، ج۱۹، ص۹۶.
- ↑ تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش، ج۱۹، ص۹۶.