اعمال صالح در آیه ۱۵ سوره روم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۲

سؤال

منظور از «اعمال صالح» در آیه ۱۵ سوره روم چیست؟

عمل صالح هر کار خوبی را گویند که نزد عقلا و عرف جامعه پسندیده باشد و مردم و جامعه از سود و فایده آن بهره‌مند شوند. قلمرو عمل صالح، بسیار وسیع و گسترده است و هر فعل نیکو و مفید را در همه وجوه زندگی شامل می‌شود.

متن آیه

﴿

فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ

اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.

روم:۱۵

﴾

عمل صالح در قرآن و روایات

در قرآن، همواره ایمان با عمل صالح آمده است و در آیات زیادی امر به عمل صالح شده است. عبارت «الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» ده‌ها بار در قرآن تکرار شده است.^[۱] در قرآن گفته شده کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند درجات بلند مرتبه‌ای دارند^[۲] و وارد بهشت می‌شوند.^[۳]

درباره عمل صالح روایات بسیاری نقل شده است:

امام علی(ع): «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است».^[۴] به دلیل این که (در سوره اعراف، آیه ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: ﴿وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ؛ و نماز را بر پا می‌دارند، ما پاداش نكوكاران را تباه نمی‌گردانيم‏﴾
امام صادق(ع) در تفسیر آیه ۱۵ سوره روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی(ع) و شیعیانش می‌باشد».^[۵] این نوع روایات در بیان مصداق کامل آیه است.

ویژگی‌ها و آثار عمل صالح

آیه ۱۵ سوره روم، اشاره به دو مرتبه علم و عمل در کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده است.
عمل صالح، عملی است که عقل و منطق و قانون آن را نیکو بداند.
از ریا و عُجب و از هوی و هوس و از هرگونه نقصانی خالی باشد.
نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه خداوند باشد.^[۶]

معنای عمل صالح در قرآن کریم بیان نشده است، اما آثاری را برای آن ذکر کرده‌ است:

عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، ﴿وَ الَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِم‏؛ و آنان را كه در پى خشنودى پروردگارشان شكيبايى پيشه می‌كنند.﴾(رعد:۲۲)
قرآن اثر دیگر عمل صالح را این‌گونه دانسته که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد: ﴿ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا؛ ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند.﴾(قصص:۸۰)
عمل صالح کلمه طیب را به سوی خدا بالا می‌برد، ﴿إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه؛ کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.﴾(فاطر:۱۰)

منابع

↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، ص۱۴۹۷
↑ آیه ۷۵ سوره طه
↑ آیه ۱۲۴ سوره نساء
↑ نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.
↑ بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.
↑ امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.

[1] دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، ص۱۴۹۷

[2] آیه ۷۵ سوره طه

[3] آیه ۱۲۴ سوره نساء

[4] نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.

[5] بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.

[6] امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-در سورهٔ روم، آیهٔ ۱۵، منظور از «اعمال صالح» چیست. ؟
+منظور از «اعمال صالح» در آیه ۱۵ سوره روم چیست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-خداوند تبارک و تعالی در سورهٔ روم، آیهٔ ۱۵ می‌فرماید: {{قرآن|فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ}} «اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.»
+عمل صالح هر کار خوبی را گویند که نزد عقلا و عرف جامعه پسندیده باشد و مردم و جامعه از سود و فایده آن بهره‌مند شوند. قلمرو [[عمل صالح]]، بسیار وسیع و گسترده است و هر فعل نیکو و مفید را در همه وجوه زندگی شامل می‌شود.
-قلمرو معنوی عمل صالح، بسیار وسیع و گسترده است و تمام فعالیت‌های مثبت، مفید و سازنده را در همهٔ زمینه‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و مانند آن را شامل می‌شود.
+{{فضایل اخلاقی در قرآن}}
+==متن آیه==
+{{قرآن بزرگ|فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِی رَوْضَه یُحْبَرُونَ
+| سوره = روم
+| آیه = ۱۵
+|ترجمه=اما آن‌ها که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، در باغی به شادمانی پردازند.}}
-از بزرگترین کارهای ساختاری هم چون رسالت انبیا، ولایت عصمت، تا کوچک‌ترین برنامه‌های زندگی هم چون کنار زدن یک سنگ کوچک از وسط جاده، همه در قلمرو معنوی این مفهوم وسیع جمع است.}}<ref>ر. ک. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ ش، ج۱۱، ص۳۹۳.</ref> با این رویکرد، هزاران مصداق و نمونه می‌توان برای عمل صالح معرّفی کرد.
+== عمل صالح در قرآن و روایات ==
+در قرآن، همواره ایمان با عمل صالح آمده است و در آیات زیادی امر به عمل صالح شده است. عبارت «الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» ده‌ها بار در قرآن تکرار شده است.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، ص۱۴۹۷</ref> در قرآن گفته شده کسانی که ایمان دارند و اعمال صالح انجام می‌دهند درجات بلند مرتبه‌ای دارند<ref>آیه ۷۵ سوره طه</ref> و وارد بهشت می‌شوند.<ref>آیه ۱۲۴ سوره نساء</ref>
-== مصادیق عمل صالح ==
+درباره عمل صالح روایات بسیاری نقل شده است:
-# عمل صالح، عملی است که روی میزان عقل و منطق و قانون شرع نیکو نماید.
-# شائبه ریا و عجب و پیروی هوی و هوس و از هر گونه نقصانی خالی باشد.
-# نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه حضرت احدیت باشد.
-۴. سعادت بشر و ترقی و تعالی او در پرتو علم و عمل انجام می‌گیرد (که علم و عمل به منزلهٔ دو بال برای صعود انسان به درجه کمال است و آیهٔ ۱۵ سورهٔ روم، اشاره به این دو مرتبه کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده).<ref>امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.</ref>
-== احادیث و عمل صالح ==
+* [[امام علی(ع)]]: «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است».<ref>نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.</ref> به دلیل این که (در سوره اعراف، آیه ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ|ترجمه=و نماز را بر پا می‌دارند، ما پاداش نكوكاران را تباه نمی‌گردانيم‏}}
-در روایات معصومین نیز در مورد عمل صالح و این که عمل صالح چه نوع اعمالی است، روایات زیادی رسیده، از جمله این که:
+* [[امام صادق(ع)]] در تفسیر آیه ۱۵ سوره روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی(ع) و شیعیانش می‌باشد».<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.</ref> این نوع روایات در بیان مصداق کامل آیه است.
-۱. از حضرت علی ـ(ع) ـ روایت شده که فرمود: «منظور از عمل صالح، پنج نماز واجب یومیه است».<ref>نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۵.</ref> به دلیل این که (در سورهٔ اعراف، آیهٔ ۱۷۱) خداوند می‌فرماید: {{قرآن|وَأَقَامُواْ الصَّلاَه إِنَّا لاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِینَ}}. بعضی از صحابه، روایت کرده‌اند که منظور از عمل صالح، اخلاص عمل برای خداست. دلیل بر این مطلب، آیهٔ ۱۱۰ سورهٔ کهف است که می‌فرماید: {{قرآن|فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا}}. معنای صالحاً یعنی خالصاً لله. بنابر این، می‌توان گفت: هر عملی را که اسلام انجام دادن آن را دستور داده است صالح و نیکو می‌باشد.<ref>نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۶۶.</ref>
+==ویژگی‌ها و آثار عمل صالح==
-۲. حدیث دیگری از امام باقر ـ(ع) ـ در کتاب «البرهان فی تفسیر القرآن» آمده که در این حدیث، امام باقر(ع)، «آمنوا» را تفسیر به ایمان به علی ـ(ع) ـ دانسته و شرط قبولی اعمال و اسلام را ایمان به ولایت علی ـ(ع) ـ می‌داند: «قوله: إنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قال: آمنوا بأمیر المؤمنین ـ(ع) ـ، و عملوا الصالحات بعد المعرفه».<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بی جا، ۱۴۱۶ ق، ج۳، ص۷۳۸.</ref>
+# آیه ۱۵ سوره روم، اشاره به دو مرتبه علم و عمل در کمال بشری دارد که از علم تعبیر به ایمان و از عمل تعبیر به عمل صالح نموده است.
+# عمل صالح، عملی است که عقل و منطق و قانون آن را نیکو بداند.
+# از ریا و عُجب و از هوی و هوس و از هرگونه نقصانی خالی باشد.
+# نزد عقلا پسندیده و لایق مقام عبودیت در پیشگاه خداوند باشد.<ref>امین، نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش، ج۱۵، ص۲۷۳.</ref>
-۳. در حدیثی دیگر نیز که از امام صادق ـ(ع) ـ نقل شده آن حضرت در تفسیر آیهٔ ۱۵ سورهٔ روم فرموده‌اند: «منظور از این افراد که وارد بهشت می‌شوند، علی ـ(ع) ـ و شیعیانش می‌باشند».<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۶۲۶.</ref>
+معنای عمل صالح در [[قرآن کریم]] بیان نشده است، اما آثاری را برای آن ذکر کرده‌ است:
-== آثار عمل صالح ==
+* عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، {{قرآن|وَ الَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِم‏|ترجمه=و آنان را كه در پى خشنودى پروردگارشان شكيبايى پيشه می‌كنند.|سوره=رعد|آیه=۲۲}}
-معنای عمل صالح هر چند در قرآن کریم بیان نشده که چیست؟ ولیکن آثاری را که برای آن ذکر کرده‌اند معنای آن را روشن می‌سازد.
+* قرآن اثر دیگر عمل صالح را این‌گونه دانسته که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد: {{قرآن|ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا|ترجمه=ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند.|سوره=قصص|آیه=۸۰}}
+* عمل صالح کلمه طیب را به سوی خدا بالا می‌برد، {{قرآن|إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه|ترجمه=کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.|سوره=فاطر|آیه=۱۰}}<br />
-از جمله آثاری که برای آن معرفی کرده‌اند این است که:
+==منابع==
-۱. عمل صالح آن عملی است که شایستگی برای درگاه خدای تعالی داشته باشد، {{قرآن|صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ}}، به منظور به دست آوردن وجه پروردگارشان صبر کردند.<ref>رعد / ۲۲.</ref> و نیز فرموده: {{قرآن|وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلأنفُسِکمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغَاء وَجْهِ اللّهِ}} و انفاق نمی‌کنید مگر به خاطر خدا.<ref>بقره / ۲۷۲.</ref>
-۲. قرآن کریم اثر دیگر عمل صالح را این گونه دانسته، که صلاحیت برای ثواب دادن در مقابلش را دارد. در این باره فرموده: {{قرآن|ثَوَابُ اللَّهِ خَیْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا<ref>قصص / ۸۰.</ref>؛ «ثواب خدا بهتر است برای کسی که ایمان آورد و عمل صالح کند».
-۳. اثر دیگر عمل صالح این است که عمل صالح کلمه طیب که همان اعتقاد به توحید است را به سوی خدا بالا می‌برد، {{قرآن|إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه}}<ref>فاطر / ۱۰.</ref> کلمه طیب به سوی او صعود می‌کند و عمل صالح آن را در صعود مدد می‌دهد.
-نکته مهم این که ریشه‌های عمل صالح از ایمان سیراب می‌گردد و در مورد عمل صالح جالب این که حضرت سلیمان(ع) در سورهٔ نمل، آیهٔ ۱۹ با داشتن آن قدرت و حکومت بی نظیر، تقاضایش از خدا این است که عمل صالح را به‌طور مداوم انجام دهد و از آن بالاتر در زمرهٔ بندگان صالح خدا باشد. از این تعبیر روشن می‌شود که هدف نهایی به دست آوردن قدرت، انجام عمل صالح است؛ عملی شایسته و ارزشمند و بقیه هر چه هست مقدمه ای برای آن محسوب می‌شود.<ref>ر. ک. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۴ ش، ج۱، ص۴۵۸.</ref>
-نتیجه: آنچه به عنوان نتیجه و خلاصهٔ بحث قابل بیان است، این است که عمل صالح، مقدمه ای است برای جلب خشنودی و رضای خدا و در نهایت دست یافتن بر بهشت لقاء است که هدف نهایی و غایه الغایات است.
-{{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
-۱ـ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش، ج۲۱، ص۳۳۶.
-۲ـ تفسیر هدایت، مترجمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۴۹ و ج۴، ص۱۱۷.
-۳ـ تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبائی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۵۰۳.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
-== منابع ==
 {{پانویس|۲}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
-|شاخه فرعی۱ = اخلاق در قرآن
+| شاخه فرعی۱ = اخلاق در قرآن
-|شاخه فرعی۲ = فضایل اخلاقی
+| شاخه فرعی۲ = فضایل اخلاقی
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
-  | نمایه =
+  | نمایه =شد
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
+ | بازبینی نویسنده =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ب
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =د
 }}
 {{پایان متن}}
+<references />
+[[رده:اخلاق]]
+[[رده:اخلاق در قرآن]]
+[[رده:آیات و سوره‌ها]]