اعتبار کتاب علل الشرایع: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵: خط ۵:
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
'''کتاب علل الشرایع''' توسط [[شیخ صدوق]] از بزرگان علمای حدیثی شیعه نوشته شده است. در این کتاب به علت‌های برخی از عبادات و امور اعتقادی و تاریخی و غیره ذکر شده است. از نظر اعتبار این کتاب از دوران نگارش مورد توجه علمای شیعه بوده، هرچند با بررسی منابع کتاب توسط علمای علم رجال و درایه برخی روایت‌ها ضعیف شناخته شده است. [[وحید بهبهانی]] نیز نقدهایی بر این کتاب وارد کرده است.
کتاب علل الشرایع یکی از آثار مشهور شیخ صدوق است. موضوع این کتاب بررسی علل برخی احکام، اعتقادات و امور تکوینی است. شیخ صدوق یکی از بزرگترین محدثان شیعه به شمار می رود. کتاب علل الشرایع همیشه مورد توجه عالمان شیعه بوده است. در عین اعتبار کتاب و مؤلف آن از منظر علم حدیث شیعه روایات این کتاب باید جداگانه از منظر سندی و متنی مورد بررسی قرار گیرند و آنگاه در مورد هر روایت اظهار نظر شود.


==مولف کتاب==
==اعتبار مؤلف==
[[محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی]] (۳۰۵ ـ۳۸۱ق) مشهور به شیخ صدوق؛ بزرگ‌ترین محدث و فقیه مکتب حدیثی قم در قرن چهارم هجری قمری بوده است. گفته شده که حدود ۳۰۰ اثر علمی تألیف نموده که امروزه بسیاری از آنها مفقود شده است. [[کتاب من لایحضره الفقیه]]، از [[کتب اربعه شیعه]] یکی از آثار او است.
[[محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی]] (۳۰۵ ـ۳۸۱ق) مشهور به شیخ صدوق؛ بزرگ‌ترین محدث و فقیه مکتب حدیثی قم در قرن چهارم هجری قمری بوده است. گفته شده که حدود ۳۰۰ اثر علمی تألیف نموده که امروزه بسیاری از آنها مفقود شده است. [[کتاب من لایحضره الفقیه]]، از [[کتب اربعه شیعه]] یکی از آثار او است.


==سبک کتاب==
==اعتبار کتاب==
کتاب علل الشرایع به صورت باب‌بندی و موضوع‌محور نگاشته شده است. در برخی موارد در توضیح [[روایات پیامبر(ص)]] و [[ائمه(ع)]]، نظرات خویش را با تعابیر «قال مصنف هذا الکتاب»، «قال مؤلف هذا الکتاب» بیان کرده است. شیخ صدوق نظرات خود را به [[آیات قرآن]]، [[روایات معصومین(ع)]]، وقایع تاریخی، سخنان علما و استدلالات عقلی مستند می‌کند.
 
در بیان برخی از احادیث، به توضیح معنای الفاظ حدیث، [[مصداق حدیث]]، عدم پذیرش محتوای حدیث، جمع میان اخبار مختلف نیز پرداخته است. نزد [[علمای شیعه]] این کتاب به عنوان اثری نفیس و دارای نوآوری‌های بسیار دانسته شده است.<ref>معارف، مجید، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق رحمه الله، حسنا، زمستان ۱۳۹۱ش، شماره ۱۵</ref>
 
==ساختار==
علل الشرایع، دارای دو جلد بوده که در چاپ‌های قدیم در دو بخش و در یک جلد تنظیم شده بود. این کتاب دارای ۱۹۰۷ حدیث و ۶۴۷ باب است. جلد اول، ۲۶۲ باب و جلد دوم شامل ۳۸۵ باب است و هر باب به صورت «باب العله» نامیده شده است.
 
در هر باب، [[فلسفه احکام]] و دلایل موضوعی فقهی یا یکی از معارف مهم اسلامی از زبان ائمه(ع) مورد بررسی قرار گرفته است. چگونگى آغاز [[نسل حضرت آدم(ع)]]؛ علت ورود [[امام علی(ع)]] به [[شورای خلافت]]؛ دلیل بلند خواندن [[نماز صبح]]؛ بیان علت [[زکات]]؛ اینکه چرا [[وصیت]] فقط در یک سوم اموال صحیح است؛ علت نام‏گذارى پزشک به طبیب؛ سرّ حرمت گوشت حیوانات وحشى؛ علت [[وجوب نماز]]؛ علت جواز جمع بین نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا؛ علت برترى پیامبران و اولیاء نسبت به [[فرشتگان]]؛ علت احتیاج ما به پیامبر و امام؛ علت حرمت شکار در روز شنبه بر [[یهودیان]]؛ علت شبانه و مخفیانه دفن شدن [[حضرت فاطمه زهرا(س)]] و ... از دیگر علل بیان شده در کتاب هستند.<ref>علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق رحمه الله، شماره ۱۵؛ احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۹-۱۸۰؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق، فهرست کتاب.</ref>
 
==اعتبار کتاب نزد علمای شیعه==
عالمان شیعه این کتاب را مانند دیگر کتاب‌های روایی، مورد بررسی قرار داده و برخی از روایات را ضعیف دانسته‌اند. این کتاب با توجه به موضوع «علل و اسباب پدیده‌ها و احکام شرعی» از زمان نگارش، مورد توجه عالمان بوده و کسانی مانند [[قاضی نعمان مغربی]] در [[شرح الاخبار]]،<ref>مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۵۵۰؛</ref> [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]]،<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۶؛</ref> [[شیخ حر عاملی]] در [[وسائل الشیعه]]<ref>حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۷؛</ref> و دیگرانی از علما و بزرگان شیعه از آن استفاده و به مطالب و مستندات این کتاب استناد نموده‌اند.
عالمان شیعه این کتاب را مانند دیگر کتاب‌های روایی، مورد بررسی قرار داده و برخی از روایات را ضعیف دانسته‌اند. این کتاب با توجه به موضوع «علل و اسباب پدیده‌ها و احکام شرعی» از زمان نگارش، مورد توجه عالمان بوده و کسانی مانند [[قاضی نعمان مغربی]] در [[شرح الاخبار]]،<ref>مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۵۵۰؛</ref> [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]]،<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۶؛</ref> [[شیخ حر عاملی]] در [[وسائل الشیعه]]<ref>حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۷؛</ref> و دیگرانی از علما و بزرگان شیعه از آن استفاده و به مطالب و مستندات این کتاب استناد نموده‌اند.



نسخهٔ ‏۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۰۱

سؤال

آیا کتاب علل الشرایع صدوق معتبر و به طور کامل مستند و قابل اعتماد است؟

کتاب علل الشرایع یکی از آثار مشهور شیخ صدوق است. موضوع این کتاب بررسی علل برخی احکام، اعتقادات و امور تکوینی است. شیخ صدوق یکی از بزرگترین محدثان شیعه به شمار می رود. کتاب علل الشرایع همیشه مورد توجه عالمان شیعه بوده است. در عین اعتبار کتاب و مؤلف آن از منظر علم حدیث شیعه روایات این کتاب باید جداگانه از منظر سندی و متنی مورد بررسی قرار گیرند و آنگاه در مورد هر روایت اظهار نظر شود.

اعتبار مؤلف

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (۳۰۵ ـ۳۸۱ق) مشهور به شیخ صدوق؛ بزرگ‌ترین محدث و فقیه مکتب حدیثی قم در قرن چهارم هجری قمری بوده است. گفته شده که حدود ۳۰۰ اثر علمی تألیف نموده که امروزه بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب من لایحضره الفقیه، از کتب اربعه شیعه یکی از آثار او است.

اعتبار کتاب

عالمان شیعه این کتاب را مانند دیگر کتاب‌های روایی، مورد بررسی قرار داده و برخی از روایات را ضعیف دانسته‌اند. این کتاب با توجه به موضوع «علل و اسباب پدیده‌ها و احکام شرعی» از زمان نگارش، مورد توجه عالمان بوده و کسانی مانند قاضی نعمان مغربی در شرح الاخبار،[۱] علامه مجلسی در بحارالانوار،[۲] شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه[۳] و دیگرانی از علما و بزرگان شیعه از آن استفاده و به مطالب و مستندات این کتاب استناد نموده‌اند.

در طرف مقابل نیز این کتاب از سوی برخی اصولیون مانند وحید بهبهانی مورد نقد و تأمل قرار گرفته است. هر چند این نقادی بیشتر متوجه این مسئله است که شیخ صدوق، تنها در صدد گردآوری و نقل روایات علل بوده است.[۴]


منابع

  1. مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۵۵۰؛
  2. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۶؛
  3. حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۷؛
  4. وحید بهبهانی، محمدباقر، الرسائل الفقهیة، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۳