دوستی و مهربانی بین همسران در آیه ۲۱ سوره روم
دوستی و مهربانی طبق گفته قرآن، امری است که خداوند بین همسران قرار داده است و همگی از این استعداد برخوردار هستند. مفسران رحمت را به معنای مهربانی و مودت را به معنای دوستی گرفتهاند. این آیه دوستی و مهربانی را از نشانههای خداوند میداند.
متن آیه
| ﴿ | وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
و از نشانههای او اینکه از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدانها آرام گیرید، و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری، در این [نعمت] برای مردمی که میاندیشند قطعاً نشانههایی است. روم:۲۱ |
﴾ |
معنای مودت و رحمت
مودت از ریشه وَدَد و در لغت به معنای دوست داشتن، تمایل به چیزی داشتن، محبت آمده است[۱] و در اصطلاح محبتی است که اثرش در عمل ظاهر شود.[۲]
رحمت از ریشه رَحِم است و در لغت به معنای مهربانی و دلسوزی است.[۳] طبرسی میگوید: «محبت و رحمت همان مهربانی و شفقت است.»[۴] در تفسیر کشف الاسرار آمده که مودت برای ایام شباب(جوانی) است و رحمت برای ایام مشیب(پیری).[۵]
کلمه «مودت» تقریبا به معنای محبتی است که اثرش در مقام عمل ظاهر باشد و «رحمت»، به معنای نوعی تأثیر نفسانی است، که از مشاهده محرومیت محرومی که کمالی را ندارد و محتاج به رفع نقص است، در دل پدید میآید، و صاحبدل را وادار میکند به اینکه در مقام برآید و او را از محرومیت نجات داده و نقصش را رفع کند.»[۶]
فرق میان «مودت» و «رحمت» ممکن است از جهات مختلفی باشد:
- «مودت» انگیزه ارتباط در آغاز کار است، اما در پایان که یکی از دو همسر ممکن است ضعیف و ناتوان گردد و قادر بر خدمتی نباشد «رحمت» جای آن را میگیرد.
- «مودت» در مورد بزرگترها است که میتوانند نسبت بهم خدمت کنند اما کودکان و فرزندان کوچک در سایه «رحمت» پرورش مییابند.
- «مودت» غالبا جنبه متقابل دارد، اما رحمت یک جانبه و ایثارگرانه است، زیرا برای بقاء یک جامعه گاه خدمات متقابل لازم است که سرچشمه آن مودت است و گاه خدمات بلاعوض که نیاز به ایثار و «رحمت» دارد[۷]
مقصود از قرار دادن رحمت و مودت بین همسران این است که خداوند به سبب ازدواج، این استعداد را به زوجین داده است که با همسر خود در آرامش باشند و با دوستی و مهربانی با یکدیگر رفتار کنند.در صورتى كه پيش از آن هيچ سببى از خويشاوندى در ميان شما نبود كه موجب دوستى و مهربانى گردد.[۸]
آرامش، هدف ازدواج
قرآن در این آیه هدف ازدواج را سکونت و آرامش قرار داده است. این آرامش از اینجا ناشی میشود که این دو جنس مکمل یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش یکدیگر میباشند بطوری که هر یک بدون دیگری ناقص است، و طبیعی است که میان یک موجود و مکمل وجود او چنین جاذبه نیرومندی وجود داشته باشد. این آرامش و سکونت هم از نظر جسمی است، و هم از نظر روحی هم از جنبه فردی و هم اجتماعی. بیماریهایی که به خاطر ترک ازدواج برای جسم انسان پیش میآید قابل انکار نیست. [۹]
آیه ۱۸۹ سوره اعراف هم تکرار مضمون همین آیه و درباره آرامش ازدواج سخن میکند.[۱۰]
منابع
- ↑ حسيني زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دارالفكر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۳۰۴.
- ↑ فيض كاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى، الوافي، اصفهان، كتابخانه امام أمير المؤمنين على عليه السلام، چاپ اول، ۱۴۰۶ ق، ج۱، ص۶۸.
- ↑ رضایی اصفهانی، محمدعلی، و حمیده شورگشتی، «تفسیر تطبیقی آیه ۲۱ سوره روم و رویکردهای آن»، سراج منیر، سال هشتم، بهار ۱۳۹۶ش، شماره ۲۶، ص۱۳۳.
- ↑ طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسير مجمع البيان، مترجم: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانى، چاپ اول، ج۱۹، ص۱۱۷.
- ↑ ميبدى، احمد بن محمد، كشف الاسرار و عده الابرار، تهران، امير كبير، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۴۴۶.
- ↑ طباطبايى، محمدحسين، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۲۵۰.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۳۹۳.
- ↑ طبرسى، فضل بن حسن، ترجمه تفسير جوامع الجامع، ترجمه: گروهی از مترجمان، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۵، ص۳۱.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۶، ص۳۹۴.
- ↑ ﴿هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إِلَیْهَا؛ اوست آن کس که شما را از نَفْس واحدی آفرید، و جفت وی را از آن پدیدآورد تا بدان آرام گیرد﴾(اعراف:۱۸۹)