ابراهیم پدر معنوی مسلمانان
آیا با استناد به آیات قرآن می‌توان گفت حضرت ابراهیم(ع) پدر معنوی مسلمانان است؟
حضرت ابراهیم(ع) در قرآن، به صراحت پدر مسلمانان معرفی شده است. در آیه ۷۸ سوره حج آمده است که به مسلمانان گفته شده که اسلام، آیین پدرتان ابراهیم است. مفسران این قول را اینطور تفسیر کرده‌اند که عرب و مسلمانان صدر اسلام، از نسل اسماعیل بودند و از این جهت قرآن، حضرت ابراهیم را پدر آنان خواند. قول دیگر این است که حضرت ابراهیم، در مقام پدر معنوی مسلمانان است. در آیه ۳۵ سوره ابراهیم هم، حضرت ابراهیم دعا می‌کند که فرزندانش و نسلش از بت‌پرستی‌دور باشند. «ابن» در لغت عرب همان‌طور که بر فرزند بلا فصل اطلاق می‌شود، بر فرزندان پشت‌های بعدی نیز اطلاق می‌شود. یعنی حضرت ابراهیم دعا می‌کند تمام فرزندانی که از صلب او هستند، از بت‌پرستی دور باشند.
متن آیه
| ﴿ | وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ ۚ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ۚ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ ۚ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ وَفِي هَٰذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ ۚ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ ۖ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ
حج:۷۸ |
﴾ |
«و در راه خدا جهاد کنید، و حقّ جهادش را ادا نمایید! او شما را برگزید، و در دین (اسلام) کار سنگین و سختی بر شما قرار ندارد؛ از آیین پدرتان ابراهیم پیروی کنید؛ خداوند شما را در کتاب‌های پیشین و در این کتاب آسمانی «مسلمان» نامید، تا پیامبر گواه بر شما باشد و شما گواهان بر مردم! پس نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و به خدا تمسّک جویید، که او مولا و سرپرست شماست! چه مولای خوب، و چه یاور شایسته‌ای!»
حضرت ابراهیم، پدر مسلمانان
قرآن در آیه ۷۸ سوره حج، حضرت ابراهیم(ع) را پدر مسلمانان معرفی می‌کند: ﴿مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ؛ آیین پدرتان ابراهیم [نیز چنین بوده است]﴾(حج:۷۸)
در اینکه چرا قرآن حضرت ابراهیم را پدر مسلمانان معرفی می‌کند اقوال مختلفی میان مفسران گفته شده است. طبرسی می‌گوید عرب از فرزندان اسماعیل و او فرزند ابراهیم است. زمخشری اعتقاد دارد: ابراهیم پدر رسول خداست، پس او پدر امّت آن حضرت است، امّت به حکم اولاد پیامبر می‌باشند.[۱] برخی هم می‌گویند برای اینکه او اولین مسلمان بوده است. یا اینکه گفته‌اند اکثر عرب و مسلمانان آن زمان از نسل اسماعیل بودند یا اینکه ابراهیم را بزرگ می‌شمردند و او در مقام پدر معنوی و روحانی آنان بود.[۲] جایی دیگر هم آمده است که ابراهیم پدر مسلمانان نبوده است بلکه پدر عرب بوده است.[۳]
حضرت ابراهیم(ع) در آیه ۳۵ سوره ابراهیم دعا می‌کند که فرزندانش از بت‌پرستی دور باشند. مقصود از «بنی» در این آیه تمام فرزندانی که از نسل او پدید می‌آیند است که دودمان اسماعیل و اسحاق هستند. کلمه «ابن» در لغت عرب همان‌طور که بر فرزند بلا فصل اطلاق می‌شود، بر فرزندان پشت‌های بعدی نیز اطلاق می‌شود.[۴] یعنی تمام فرزندانی که از صلب او هستند.[۵] در آیه بعد هم می‌گوید هرکسی از من پیروی کند، از من است.