روایت «دوست نشدن با چهار گروه»
از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)، انتخاب دوستان و هم‌نشینان از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا دوستان می‌توانند تأثیر عمیقی بر شخصیت و رفتار فرد داشته باشند. امام علی(ع) با تأکید بر این نکات، به ما یادآوری می‌کنند که انتخاب دوستان باید با دقت و آگاهی انجام شود، زیرا دوستان می‌توانند در شکل‌گیری شخصیت و سرنوشت ما نقش بسزایی داشته باشند.
چون در فرآیند دوستی بسیاری از امور انتقال داده می‌شود؛ به این معنا که عادت ها و اخلاقیات و تکیه کلام ها و مهربانی ها و گاهی بدخلقی ها و شرارت ها در جریان دوستی انتقال می‌یابد. دوستان ناخواسته و به تدریج خلقیات یکدیگر را پیدا می‌کنند. همانطور که حضرت محمد(ص) می فرمایند: «اَلْمَـرْءُ عَلى دينِ خَـليلِهِ، فَلْيَنْظُرْ اَحَدُكُمْ مَنْ يُخالِلْ؛ رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: انسان بر دين دوستش خواهد بود، بنابراين هر يك از شما دقت كند كه با چه كسى دوست مى شود.».
با شروع دوستی میان دو نفر، آنها سرنوشت مشترکی پیدا می‌کنند و اهداف دوستان، منش و خلق و خوی آنها بتدریج یکی می‌شود؛ در این صورت آیا واقعاً مهم نیست که ما بدانیم چه کسانی را به عنوان دوست برمی‌گزینیم؟
در این راستا، امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) توصیه هایی می‌کنند و از دوست نشدن با افراد احمق، بخیل، فاجر، دروغگو اشاره می‌کنند.
متن و سند حدیث
این حدیث از حضرت علی(ع) امام اول همهٔ مذاهب شیعه، در حکمت 38 کتاب نهج البلاغه که سید رضی از علمای قرن چهارم هجری آنها را جمع‌آوری کرده است ذکر شده.
متن حدیث:
| « | وَ قَالَ (علیه السلام) لِابْنِهِ الْحَسَنِ (علیه السلام):
يَا بُنَيَّ احْفَظْ عَنِّي أَرْبَعاً وَ أَرْبَعاً، لَا يَضُرُّكَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ: إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ، وَ أَكْبَرَ الْفَقْرِ الْحُمْقُ، وَ أَوْحَشَ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ، وَ أَكْرَمَ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلُقِ. يَا بُنَيَّ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ، فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِيلِ، فَإِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ، فَإِنَّهُ يَبِيعُكَ بِالتَّافِهِ؛ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ، فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ عَلَيْكَ الْقَرِيبَ. |
امام عليه السلام به فرزندش امام حسن عليه السلام فرمود : فرزندم! چهار چيز: و چهار چيز را، از من حفظ كن كه با حفظ آن هر كار كنى به تو زيان نخواهد رسيد:
بالاترين سرمايه‌ها عقل است و بزرگ‌ترين فقر حماقت و نادانى است، بدترين وحشت خودپسندى است و برترين حسب و نسب اخلاق نيك است. فرزندم از دوستى با احمق برحذر باش، چرا كه او مى‌خواهد به تو منفعت رساند ولى زيان مى‌رساند (زيرا بر اثر حماقتش سود و زيان را تشخيص نمى‌دهد) و از دوستى با بخيل دورى كن، زيرا به هنگامى كه شديدترين نياز را به او دارى تو را رها مى‌سازد و از دوستى با انسان فاجر بپرهيز، چرا كه تو را به اندك چيزى مى‌فروشد و از دوستى با دروغگو برحذر باش، چرا كه او مثل سراب است؛ دور را در نظر تو نزديك و نزديك را در نظر تو دور مى‌سازد (و حقايق را به تو وارونه نشان مى‌دهد). |
» |
معنای حدیث
امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) فرمود: فرزندم! چهار چيز: و چهار چيز را، از من حفظ كن كه با حفظ آن هر كار كنى به تو زيان نخواهد رسيد:
بالاترين سرمايه‌ها عقل است و بزرگ‌ترين فقر حماقت و نادانى است، بدترين وحشت خودپسندى است و برترين حسب و نسب اخلاق نيک است.[۱]
دوستی با افراد نادان:
| « | فرزندم از دوستى با احمق برحذر باش، چرا كه او مى‌خواهد به تو منفعت رساند ولى زيان مى‌رساند | » |
دوستی با افراد بخیل:
| « | از دوستى با بخيل دورى كن، زيرا به هنگامى كه شديدترين نياز را به او دارى تو را رها مى‌سازد. | » |
دوستی با افراد فاجر:
| « | از دوستى با انسان فاجر بپرهيز، چرا كه تو را به اندک چيزى مى‌فروشد. | » |
دوستی با درغگویان:
| « | از دوستى با دروغگو برحذر باش، چرا كه او مثل سراب است؛ دور را در نظر تو نزديک و نزديک را در نظر تو دور مى‌سازد. | » |
منابع
- ↑ سید رضی، محمد بن حسین (۱۴۱۴). «حکمت۳۸». نهج البلاغة. به کوشش صبحی صالح. قم: هجرت. ص. ۴۵۷.