شهادت یا فوت امام زمان

سؤال

امام زمان به شهادت می‌رسند یا وفات می‌کنند؟

درگاه‌ها

بر اساس روایات اسلامی مرتبط با ظهور امام مهدی(عج)، دوران حکومت ایشان پس از ظهور مدت مشخصی ادامه خواهد داشت. پس از این دوران، امام زمان(ع) از دنیا خواهد رفت، اما درباره نوع مرگ ایشان میان روایات اختلاف نظر وجود دارد.

بخشی از روایات، مرگ طبیعی امام زمان (عج) را بیان کرده‌اند، اما گروهی دیگر از روایات، شهادت ایشان را مورد تأکید قرار داده‌اند و قائل‌اند که تمام امامان(ع) از جمله امام مهدی(عج)، به شهادت می‌رسند. این دیدگاه بر این اساس است که مرگ طبیعی برای امامان معصوم(ع) غیرممکن بوده و شهادت به عنوان سرنوشت ایشان تعیین شده است.

براساس برخی روایات، وفات یا شهادت امام مهدی (عج) در دوره رجعت رخ خواهد داد؛ زمانی که امام حسین(ع) نیز به دنیا بازمی‌گردد و امور مربوط به کفن و دفن ایشان بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود. این موضوع به‌عنوان بخشی از اعتقادات شیعه درباره رجعت، حکایت از تداوم نقش امامان معصوم در اداره امور معنوی و جهانی دارد.

وفات امام زمان

برخی روایات به وفات امام زمان(ع)، اشاره کرده‌اند:

1. امام صادق(ع) در ضمن حدیثی در تفسیر آیه ششم سوره اسرا: ﴿ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيهْمْ؛ سپس پیروزی بر آنان را به شما بازمی‌گردانیم﴾ فرمود: «خُرُوجُ الْحُسَيْنِ ع فِي سَبْعِينَ مِنْ أَصْحَابِهِ عَلَيْهِمُ الْبَيْضُ الْمُذَهَّبَةُ لِكُلِّ بَيْضَةٍ وَجْهَانِ الْمُؤَدُّونَ إِلَى النَّاسِ إِنَّ هَذَا الْحُسَيْنَ قَدْ خَرَجَ حَتَّى لَا يَشُكَّ الْمُؤْمِنُونَ فِيهِ وَ إِنَّهُ لَيْسَ بِدَجَّالٍ وَ لَا شَيْطَانٍ وَ الْحُجَّةُ الْقَائِمُ بَيْنَ أَظْهُرِهِمْ فَإِذَا اسْتَقَرَّتِ الْمَعْرِفَةُ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنَّهُ الْحُسَيْنُ ع جَاءَ الْحُجَّةَ الْمَوْتُ فَيَكُونُ الَّذِي يُغَسِّلُهُ وَ يُكَفِّنُهُ وَ يُحَنِّطُهُ وَ يَلْحَدُهُ فِي حُفْرَتِهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ ع وَ لَا يَلِي الْوَصِيَّ إِلَّا الْوَصِيُّ.‏‏‏‏‏‏‏؛ امام حسین(ع) در زمان ظهور حضرت مهدی(ع)، هنگامی که او در میان مردم ظاهر و آشکار است، با هفتاد نفر رجعت خواهد نمود، زمانی که مردم به وجود امام حسین(ع) یقین کردند، حضرت مهدی(ع) از دنیا خواهد رفت، سپس امام حسین(ع) امور غسل، کفن، حنوط و خاک‌سپاری حضرت را بر عهده خواهد گرفت؛ زیرا امور ولی را جز ولی عهده‌دار نخواهد شد».
2. در روایتی دیگر امام صادق(ع)، اولین رجعت‌کننده به دنیا را امام حسین(ع) دانسته که یاران و هفتاد پیامبر او را همراهی می‌کنند. سپس حضرت قائم(ع) انگشترش را به امام حسین(ع) واگذار می‌کند و چشم از جهان فرو می‌بندد. امام حسین(ع) نیز غسل، کفن و دفن او را بر عهده می‌گیرد.

شهادت امام زمان

برخی روایات به‌صورت عام، دلالت بر شهادت همه معصومان(ع) دارد:

1. امام حسن(ع) فرمود: «خَطَبَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ع بَعْدَ قَتْلِ أَبِيهِ فَقَالَ فِي خُطْبَتِهِ لَقَدْ حَدَّثَنِي حَبِيبِي جَدِّي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ- إِنَّ الْأَمْرَ يَمْلِكُهُ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ صَفْوَتِهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ أَوْ مَسْمُوم‏؛ به خدا قسم، رسول خدا(ص) با ما پيمان بسته كه اين امر را دوازده امام از فرزندان علی و فاطمه در اختيار خواهند گرفت که هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است».
2. از امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نیز روایت شده که «ما مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ أَوْ مَسْمُوم‏؛ هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است».

بیشتر عالمان شیعه، روایات دلالت‌کننده بر شهادت را ترجیح داده و معتقدند همه معصومان(ع) از جمله امام زمان(ع) به شهادت می‌رسند. علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار فصلی را در مورد شهادت همه امامان(ع) نوشته و عنوان آن را «انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة؛ ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت» گذاشته است.

چگونگی شهادت امام زمان(ع)

در مورد چگونگی شهادت امام مهدی(ع)، تنها یک روایت نقل شده که در منابع معتبر شیعه وجود ندارد. به همین جهت محققان معتقدند دلیل قطعی در مورد چگونگی شهادت حضرت، وجود ندارد. در این روایت که ضعیف دانسته شده، زنی دارای ریش و شبیه به مردان، در هنگام عبور حضرت، از بالای بام سنگی را به سوی حضرت پرتاب و حضرت را به شهادت می‌رساند.