آیات تأویل‌شده به قیام قائم(ع)
سؤال
گفته می‌شود برخی آیات قرآن درباره ظهور و قیام امام زمان(ع) هستند؟ این آیات کدام هستند؟
آیات تأویل شده به قیام قائم(ع) آیاتی هستند که در روایات معصومان(ع) یا تفاسیر مفسران شیعه از آنها تفسیری ارائه شده که مربوط به آخرالزمان و ظهور و قیام امام زمان(ع) است. علامه مجلسی در بابی با عنوان «الأيات المأولة بقيام القائم» در بحار الانوار این آیات و روایات ذیل آنها را سیاهه کرده است.[۱] در ادامه، به برخی از این آیات و روایات اشاره می‌شود:
- آیه ۸ سوره هود: «وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَىٰ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ؛ و اگر عذاب را تا چندگاهى از آنان به تأخير افكنيم حتماً خواهند گفت: چه چيز آن را باز مى‌دارد؟». «عن علي صلوات الله عليه في قوله ولئن أخرنا عنهم العذاب إلى امة معدودة ليقولن مايحبسه قال: الامة المعدودة أصحاب القائم الثلاثمأة والبضعة عشر؛ از علی که درود خداوند بر او باد در کلامش درباره آیه هشتم سوره هود که گفت: امت معدوده یاران قائم هستند که سیصد و سیزده نفرند».[۲]
- آیه ۵ سوره ابراهیم: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَىٰ بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ؛ و در حقيقت، موسى را با آيات خود فرستاديم [و به او فرموديم] كه قوم خود را از تاريكی‌ها به سوى روشنايى بيرون آور و روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن». «قال: أيام الله ثلاثة يوم القائم صلوات الله عليه و يوم الموت ويوم القيامة؛ معصوم گفت: روزهای خداوندی سه روز است: روز ظهور قائم(ع)، روز مرگ و روز قیامت».[۳]
- آیه ۵ سوره اسراء: ««وقضينا إلى بنی إسرائيل فی الكتاب» أی أعلمناهم ثم انقطعت مخاطبة بني إسرائيل وخاطب امة محمد(ص) فقال:«لتفسدن في الارض مرتين يعني فلانا وفلانا وأصحابهما ونقضهم العهد» ولتعلن علوا كبيرا «يعني ما ادعوه من الخلافة» فاذا جاء وعد اوليهما «يعني يوم الجمل» بعثنا عليكم عبادا لنا اولي بأس شديد «يعني أمير المؤمنين صلوات الله عليه وأصحابه» فجاسوا خلال الديار «أي طلبوكم وقتلوكم» وكان وعدا مفعولا «يعني يتم ويكون» ثم رددنا لكم الكرة عليهم يعني لبني امية على آل محمد «وأمددناكم بأموال وبنين وجعلناكم أكثر نفيرا» من الحسين ابن علي(ع) وأصحابه وسبوا نساء آل محمد «إن أحسنتم أحسنتم لانفسكم وإنأسأتم فلها فاذا جاء وعد الآخرة» يعني القائم صلوات الله عليه وأصحابه «ليسوؤا وجوهكم» يعني تسود وجوههم «وليدخلوا المسجد كما دخلوه أول مرة» يعني رسول الله و أصحابه «وليتبروا ماعلوا تتبيرا» أي يعلو عليكم فيقتلوكم ثم عطف على آل محمد عليه و: فقال: «عسى ربكم أن يرحمكم» أي ينصركم على عدوكم ثم خاطب بني امية فقال: «وإن عدتم عدنا» يعني إن عدتم بالسفياني عدنا بالقائم من آل محمد صلوات الله عليه؛ تفسیر علی بن ابراهیم قمی: در تورات به بنی‌اسرائیل اعلام کردیم سپس خداوند خطاب با بنی‌اسرائیل را قطع کرده و امت پیامبر اسلام(ص) را مخاطب ساخته و می‌فرماید که شما ای امت محمد(ص) به راه بنی‌اسرائیل خواهید رفت و دو بار در زمین دست به فساد می‌زنید. مقصود فلان و فلان و نقض عهد آنان است. و سرکشی بزرگ خواهید کرد؛ یعنی ادعای خلافت عظیمی می‌نمایید. پس چون نخستین فتنه پدید آید، یعنی جنگ جمل، بندگان خود را که سخت نیرومند هستند بر شما مسلط گردانیم و اینان امیرمؤمنان(ع) و اصحاب او هستند پس آنان شما را هرچند به خانه‌ها پناه ببرید جست‌وجو نموده به قتل رسانند تا بدانید که اراده خداوند انجام‌پذیر است. آنگاه باز به شما دولت و غلبه می‌دهیم؛ یعنی بنی‌امیه که بر آل پیامبر(ص) چیره می‌گردند و اموال بسیار و فرزندان بی‌شمار روزی کنیم و از اندازه فزرون گردانیم؛ یعنی با این عده وعده خود را بر آل پیامبر برتر یافته و با آنها به منازعه برخاسته و بالنتیجه حسین بن علی و یاران او را شهید و زنان خاندان پیامبر(ص) را به اسارت برید. اگر نیکی کنید، نیکی ببینید و اگر بدی یابید و چون وعده دیگر فرار رسد؛ یعنی قائم آل محمد و یارانش قیام کنند روی‌های شما سیاه گردد و با یارانش به مسجدالحرام دراید مانند روزی که پیامبر(ص) و امام علی(ع) و سپاه اسلام نخستین بار درآمدند تا دولت و شوکت شما را سخت تباه گردانند: یعنی بر شما غلبه یافته و همه شما را از دم شمشیر بگذرانند. سپس پروردگار جهان توجهی به آل پیامبر(ص) نموده و می‌گوید: خدای به شما ترحم خواهد کرد و شما را بر دشمنتان پیروز گرداند. آنگاه بنب امیه را مخاطب ساخته و می فرماید:اگر شما با شوکت سفیانی خروج کنید، دولت حق نیز با ظهور قائم آل محمد(ص) قیام خواهد کرد».[۴]
- آیه ۱۲ سوره انبیاء: «فلما أحسوا بأسنا يعني بني امية إذا أحسوا بالقائم من آل محمد «إذا هم منها يركضون لاتركضوا وراجعوا إلى ما اترفتم فيه ومساكنكم لعلكم تسئلون» يعني الكنوز التي كنزوها قال: فيدخل بنو امية إلى الروم إذا طلبهم القائم صلوات الله عليه ثم يخرجهم من الروم ويطالبهم بالكنوز التي كنزوها فيقولون كما حكى الله «ياويلينا إنا كنا ظالمين فما زالت تلك دعواهم حتى جعلناهم حصيدا خامدين» قال :بالسيف وتحت ظلال السيوف.؛ تفسیر علی بن ابراهیم قمی: چون بنی‌امیه عذاب ما را (که به‌وسیله ظهور قائم آل محمد بر آنها فرو فرستیم) احساس کنند، از آن می‌گریزند و به آنها گفته می‌شود: فرار نکنید و بازگردید تا شما را از آن نعمت‌ها و جایگاه‌ها که به خوشگذرانی سرگرم بودید بازخواست کنند. در حدیث است که چون امام زمان ظهور کند، بنی‌امیه از ترس به روم می‌گریزند؛ حضرت آنها را از روم بیرون می‌آورد و گنج‌هایی که پنهان کرده‌اند را از آنها طلب می‌کند. بنی‌امیه می‌گویند: وای بر ما که قومی ستمکار بودیم. پس همچنان بدین سخن تکلم کنند تا آنکه (به‌وسیله قائم آل محمد و سپاه او) همه را درو کنیم و از دم شمشیر بگذرانیم».[۵]