علت نامگذاری مذهب شیعه به جعفری
چرا امام جعفر صادق ـ عليه السلام ـ را پايه گذار مذهب شيعه مينامند؟
منسوب شدن مذهب شیعه به امام صادق(ع)و تعبیر «مذهب جعفري»، بدين علت بود كه در فاصله انقراض امويان و قدرت يافتن عباسيان، امام صادق(ع) فرصت آن را يافت كه به گسترش علم و رونق احكام الهي دست زند. خانه امام صادق(ع) دانشگاهي بود كه به حضور عالمان بزرگ در حديث، تفسير، حكمت و كلام و... زينت يافته بود. طالبان علم به مدينه هجرت كرده و در حوزه درس امام صادق(ع) گرد آمدند و مذهب اهل بيت به آن حضرت منسوب شد و گفته ميشد «مذهب جعفر صادق» این است.
در جهان اسلام چهار مذهب فقهی(حنفی، شافعی، حنبلی و مالکی) اختصاص به اهل سنت دارد و یک مذهب فقهی به نام مذهب جعفری مربوط به اهل تشیع میباشد. تمام شیعیان جهان در مسائل فقهی از مذهب جعفری پیروی میکنند.
مذهبهای فقهی در جهان اسلام
در جهان اسلام چهار مذهب فقهی(حنفی،[۱] شافعی،[۲] حنبلی[۳] و مالکی[۴]) اختصاص به اهل سنت دارد و یک مذهب فقهی به نام مذهب جعفری مربوط به شیعه میباشد. شیعیان جهان در مسائل فقهی از مذهب جعفری پیروی میکنند.
مذهب شیعه دوازده امامی، منسوب به اسم امام صادق(ع) ششمین امام از امامان دوازدهگانه از اهل بیت رسول الله(ص) میباشد.[۵] امام جعفر صادق(ع) رئیس مذهب تشیع است که در سال ۸۳ هجری قمری در مدینه منوره متولد گردیده و در سال ۱۴۸ هجری قمری در همین شهر وفات نموده است و در کنار پدر، جد و عمویش امام حسن(ع) در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده است.[۶] در حقیقت مذهب جعفری همان مذهب شیعه و مذهب امیر المؤمنین علی(ع) و امام حسن و امام حسین و سایر امامان اهل بیت می باشد.[۷]
مذهب شیعه با چهار نام معروف
شيعه در اصطلاح به پيروان و كساني كه معتقد به جانشيني بلا فصل حضرت علي(ع) بعد از پيامبر(ص) ميباشند، گفته ميشود. طبق گفته برخی، نخستين نامي كه در اسلام به روزگار رسول خدا(ص) آشكار گرديد، شيعه بود. آنحضرت اين واژه را درباره پيروان علي(ع) بكار بردهاند.[۸]
- مذهب شیعه و تشیع: معنای شیعه پيرو و يار است و لذا شیعه¬ هر کسی به پیروان و انصار او گفته می-شود. در قرآن نیز شیعه به همین معنا استعمال شده است: ﴿فَوَجَدَ فِيها رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلانِ هذا مِنْ شِيعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ؛ موسى در شهر دو مرد را ديد كه با هم دعوا ميكردند يكى از پيروان و يكى از دشمنانش بود﴾(قصص:۱۵).[۹] وجه تسمیه این مذهب به شیعه اين است كه پيروان حضرت علي(ع) در صدر اسلام شيعه ناميده شده اند و دلیل آن هم اینست که پيامبر(ص) در زمان حيات خويش اين اسم را بارها براي نزديكان و دوست داران علي(ع) به كار مي برد، چنانچه كه از عبدالله انصاري و ابن عباس نقل شده كه پيامبر(ص) در تفسير آيه ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّه؛ كساني كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترين مخلوقات اند﴾(بینه:۷) به علي(ع) اشاره كرد و فرمود: «تو و شيعيانت، روز قيامت رستگار خواهيد بود.»[۱۰]
- مذهب اهل بیت:این اسم به این دلیل اختصاص به این مذهب پیدا کرده است که اهل بیت رسول الله(ص) در کنار قرآن به عنوان رهبران دینی و علمی گرفته شدهاند؛ در روایات نبوی که در بسیاری از متون حدیثی اهل سنت هم نقل شده است، بر پیروی از اهل بیت تاکید گردیده است.[۱۱]
- امامیه اثناعشریه: یعنی مذهب امامان دوازده گانه. علت این نامگذاری برای این مذهب اینست که از میان تمام مذاهب اسلامی، این مذهب برای امامان دوازده گانه را به عنوان امام و پیشوایان دینی و علمی پذیرفته است. علاوه بر روایات شیعه، در كتابهاي اهل سنت دوازده خليفه، دوازده امير و امثال اين برای جانشینان رسول الله(ص) نقل گرديده است.[۱۲]
- مذهب جعفری: منسوب به اسم امام صادق(ع) می باشد. علت این نامگذاری این است که امام صادق(ع)با توجه به شرایط مناسب اجتماعی و کاسته شدن اختناق و فشار¬های سیاسی، توانستند تعالیم اسلامی و احادیث نبوی را بیشتر از سایر امامان گسترش دهد. هزاران شاگرد پرورش دهد و دانشمندان زیادی را در حوزه های مختلف مانند فقه، حدیث، تفسیر، کلام و... تحویل جامعه اسلامی دهد. چون در زمان حیات آن حضرت و بعد از آن مذاهب چهارگانه اهل سنت از طرف مسلمانان به رسمیت شناخته شدند، مذهب اهل بیت نیز بر همین اساس در این زمان به نام مذهب جعفری در کنار مذاهب اسلامی دیگر معروف گردید. [۱۳]
موسس مذاهب اهل سنت، شاگردان بدون واسطه یا با واسطه امام صادق(ع)
كساني هم كه بعدها مذاهب فقهي اهل سنت را تأسيس كردند، بدون واسطه یا با واسطه شاگرد مکتب امام صادق(ع) شدند و از امام صادق بهرههای علمی بردند. از جمله:
- نعمان بن ثابت، مکنی به ابوحنیفه (۸۰-۱۵۰ق)، مؤسس مذهب فقهی حنفی در فقه اهلسنت، معاصران و شاگرد امام صادق(ع) بوده است.[۱۴] وی امام صادق(ع) فقیه و دانشمند معرفی میکرد.[۱۵]
- مالک بن انس، مؤسس مذهب مالکی در فقه اهلسنت از کسانی است که از دانش امام صادق(ع) استفاده کرده است.[۱۶] مالک در کتاب الموطأ روایاتی از امام صادق(ع) نقل کرده است.[۱۷]
- محمد بن ادریس شافعی (۱۵۰-۲۰۴ق)، مؤسس مکتب شافعی در فقه اهلسنت، شاگرد مالک بن انس بوده است.[۱۸] با یک واسطه شاگرد امام صادق(ع) میشود که از طریق مالک بن انس از امام صادق(ع) روایت نقل میکند.[۱۹]
- احمد بن حنبل، پیشوای مذهب حنبلی در فقه اهلسنت، شاگرد شافعی بوده است.[۲۰] او به واسطه شافعی از امام صادق(ع) نقل حدیث کرده است.[۲۱]
مطالعه بیشتر
- الامام الصادق و المذاهب الاربعه، اسد حیدر.
- امام جعفر صادق(ع)، عقيقي بخشايشي.
- اصحاب امام صادق(ع)، علي محدث زاده.
جستارهای وابسته
شاگردی پیشوایان مذاهب اهلسنت نزد امام صادق(ع)
منابع
- ↑ صیمری، حسن بن علی، اخبار ابی حنیفة و اصحابه، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ج۱، ص۲۱. اخطب خوارزم، موفق بن احمد، مناقب ابی حنیفة، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م، ج۱، ص۶۳.
- ↑ ابنعثمان، موفق الدین، الدرر المنظم فی زیارة الجبل المقطم، مقدمه: حسن باشا، محقق: محمد فتحی ابوبکر، قاهره، الدار المصریة اللبنانیة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۳. ابوزهره، محمد، تاریخ المذاهب الاسلامیة، ص۴۰۷. مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، المذاهب الاسلامیة الخمسة، وهبة الزحیلی، المذهب الشافعی، ص۴۹۴.
- ↑ مصطفی ابراهیم زلمی، خاستگاههای اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه حسین صابری ص۴۵.زرکلی، خیر الدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹ق، ج۱، ص۲۰۳. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، بیتا، ج۳، ص۸۹.
- ↑ ابناثیر، مبارک بن محمد، المختار من مناقب الأخیار، امارات، مرکز زاید للتراث و التاریخ، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۶۳. توکلی، محمدرئوف، چهار امام اهل سنت و جماعت، بیجا، توکلی، ۱۳۷۷ش، ص۵۹.
- ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، تحقیق محمد بن فتحالله بدران، قم، الشریف الرضی، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۳۱. مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق، ص۳۵.
- ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۸۰.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی زیرنظر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۹۵.
- ↑ جعفري، محمد مهدي، دائره المعارف تشيع، نشر سعيد محبّي، چاپ اول، پائيز ۱۳۷۳ فصل اوّل ، ص۳.
- ↑ قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش. ج۴، ص۹۵.
- ↑ سيوطي، الدر المنثور، دارالفكر،هم چنين به الغدير، ج۲، ص۵۷ و ۵۸ رجوع شود. ج۸، ص۵۸۹.
- ↑ نیشاوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت ، دار احیاء التراث العربی. ج۴، ص۱۸۷۳. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب الغلمیه، اول، ۱۴۱۱ق. ج۳، ص۱۱۸.
- ↑ امام احمدبن حنبل، مسند احمد، بيروت، دار صادر، بي تا، ج۵، ص۹۰، ۹۳، ۹۸ و ۱۰۰؛ و مسلم بن حجاج نيشابوري، صحيح مسلم، بيروت، دارالفكر، بي تا، ج۶، ص۳ و ۴؛ و سجستاني، سليمان بن اشعث، سنن ابي داود، بيروت، دارالفكر،چاپ اول، ۱۴۱۰ ق، ج۲، ص۳۰۹. احمد بن حنبل، مسند احمد، بيروت، دار صادر، بي تا، ج۵، ص۸۷، ۹۰، ۹۲، ۹۴، ۹۵، ۹۸، ۱۰۱؛ بخاري، محمد بن اسماعيل، صحيح بخاري، بيروت، دارالفكر، بي تا، ج۸، ص۱۳۷؛ و ترمذي، محمد بن عيسي، سنن ترمذي، بيروت، دارالفكر، ۱۴۰۳ ق، ج۳، ص۳۴، حديث ۲۳۲۳، طبراني، سلميان بن احمد، المعجم الكبير، قاهره، مكتبه ابن تيميه، بيتا، ج۲، ص۱۹۰ ـ ۲۵۵؛ و المعجم الاوسط، دارالحرمين، ج۱، ص۲۶۳ و ج۴، ص۱۸۹.
- ↑ اسد حيدر، امام صادق و مذاهب چهارگانه، مترجم: حسن يوسفي اشكوري، تهران، شركت سهامي انتشار، چاپ اول، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۵۹ و ص۲۷۹.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قيومى اصفهانى، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، ۱۳۷۳ش، ص۳۱۵.
- ↑ خوارزمی، محمد بن محمود، جامع المسانید، بیروت، دار الکتب العلميه، بیتا، ج۱، ص۲۲۲. ذهبی، شمسالدین محمد بن أحمد، سیر اعلام النبلاء، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۲۷ق، ج۶، ص۳۶۴.
- ↑ مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۲.
- ↑ مالک بن انس، الموطأ، بیروت، دار احياء التراث العربی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ ابنعثمان، الدرر المنظم، موفقالدین بن، الدرر المنظم فی زیاره الجبل المقطم، تحقیق محمد فتحی ابوبکر، قاهره، الدار المصریه اللبنانیه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۴.
- ↑ شافعی، محمد بن ادریس، المسند، بیروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۰۰ق، ص۳۵۶؛ نیز: شافعی، المسند، ص۳۶۱.
- ↑ گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۹ش، ص۸۵.
- ↑ ابنحنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق شعيب الأرنؤوط و عادل مرشد و آخرون، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۲۱ق، ج۲۳، ص۲۸.