راهکارهای جلوگيری از تندمزاجی و بی‌حوصلگی در ماه رمضان
تصحیح عادت‌های غذایی نادرست در طول سال، استفاده از قندهای طبیعی در هنگام افطار و سحر، پرهیز از عوامل استرس زا، توجه به جنبه‌های معنوی و اخلاقی روزه‌داری و برنامه‌ریزی عبادی، از جمله راهکارهایی است که سبب جلوگیری از تند مزاجی در حالت گرسنگی در ماه رمضان می‌شود.
گرسنگی و تندمزاجی
در هنگام روزه‌داری، به‌طور طبیعی، قند خون، کاهش می‌یابد و کارکردهای مغزی تا اندازه‌ای، دچار رکود می‌شود. هر چه طول دوره کاهش قند در خون، طولانی‌تر می‌شود، دسترسی مغز، به گلوکز، کم‌تر می‌گردد و ممکن است حالات ناخوشایندی در روان فرد ایجاد شود. این وضعیت، هنگامی که با شرایط و عوامل دیگری همراه شود، شدت بیشتری می‌یابد. عواملی مانند: عادات غذایی نادرست، استرس‌های محیطی (مانند گرمای طاقت‌فرسا، ترافیک‌های سنگین، ازدحام و شلوغی، سروصداهای زیاد…)، تنش‌های زندگی و زمینه‌های شخصیتی فرد برای پرخاشگری و عصبانیت، این موضوع را شدت می‌بخشد؛ بنابراین، عصبانیت، بی‌حوصلگی، تند مزاجی و احیاناً پرخاشگری، در افراد روزه دار، در ساعات پایانی روز، امری طبیعی است که باید با تمهید شرایطی از شدت و فراوانی آن کاسته شود.
راه‌های جلوگیری
پاره‌ای از راهکارهای لازم برای جلوگیری از تندمزاجی به این شرح است:
- تصحیح عادت‌های غذایی نادرست در طول سال؛ متأسفانه در فرهنگ رفتار غذایی ایرانی‌ها، استفاده مفرط از شیرینی‌ها به خصوص، شیرینی‌های غیرطبیعی و صنعتی، بسیار فراوان و زیاده است. وقتی در شبانه روز، حجم زیادی از مواد قندی (خصوصاً قندی‌های ساده) را وارد بدن می‌کنیم، بدن ما کم‌کم نه تنها به این مقدار از شیرینی معتاد شده، بلکه روز به روز طالب قند بیشتری می‌گردد. این رفتار غلط غذایی، موجب می‌شود که اگر به خاطر موانعی، از جمله روزه‌داری، قند مطلوب بدن کاهش یابد، واکنش‌هایی از قبیل بی‌حالی، بی‌حوصلگی، خستگی، عصبانیت و پرخاشگری، بیش‌تر پدید آید؛ بنابراین، افراد باید عادت‌های غذایی زیان‌بار و نادرست خود را اصلاح کرده تا در هنگام روزه‌داری، دچار عوارض کاهش قند خون نشوند.
- استفاده از قندهای ترکیبی و طبیعی در هنگام افطار و سحر، به جای قندهای ساده و غیرطبیعی؛ عسل، خرما، نان، برنج، میوه‌ها و مغزها بهترین منابع قندهای ترکیبی‌اند که فرایند جذب و سوختن آنها در بدن، با کندی بیشتری صورت گرفته و به تدریج وارد چرخه متابولیک بدن می‌شوند و کمک می‌کنند که بدن و سیستم عصبی با کمبود قند مواجه نشود.
- پرهیز از عوامل استرس زا، مانند: ماندن در ترافیک سنگین، قرار گرفتن در زیر آفتاب، هوای گرم، سروصدای بیش از حد، کار زیاد، ارتباط‌های تنش‌زا و در مقابل، استراحت بیش‌تر به خصوص، در ساعات پایانی روز، توصیه می‌شود.
- توجه به جنبه‌های معنوی و اخلاقی روزه‌داری و برنامه‌ریزی عبادی، در طول شبانه روز، به آرامش بیش‌تر فرد کمک می‌کند. وقتی افراد، فارغ از حکمت‌ها و اهداف معنوی نهفته در روزه‌داری، صرفاً به روزه، به عنوان ترک اجباری خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های مورد علاقه نفس، نگاه می‌کنند، تحمل چنین محرومیت‌هایی سخت‌تر و دشوارتر می‌شود و قرار گرفتن در حالت تعارض میان اجباری که از سوی دین وضع شده و رغبت شدیدی که بدن به خوردن و نوشیدن دارد، فرد را مستعد پرخاشگری و خشونت می‌کند؛ بنابراین، آمادگی فکری، انگیزشی و برنامه رفتاری لازم جهت بهره‌برداری از فرصت معنوی و اخلاقی ماه مبارک رمضان، نه تنها به آرام‌سازی روزه‌دار کمک می‌کند، بلکه در رسیدن به ثبات و ریشه‌دارشدن صفات نیک و خصلت‌های ستوده الهی در شخصیت او مدد می‌رساند.
- عصبانیت و تحریک‌پذیری برخی از افراد به هنگام روزه‌داری به علت پرخوری آنها به هنگام سحر است، که بدن را در طول روز برای جذب آب فعال و تشنگی را تشدید می‌کند. بنابر این، توجه به تنظیم مقدار غذای دریافتی در زمان سحر و افطار و پرهیز از پرخوری لازم است.
- گاهی برخی از افراد ممکن است در طول روز دچار حالات ناخوشایندی مثل گرگرفتگی شوند. علت این امر این است که هورمون انسولین و قندخون روزه‌دار کم و تجزیه چربی‌ها بیش‌تر می‌شود. افرادی که قبل از افطار دچار گرگرفتگی می‌شوند، باید سوخت و ساز و متابولیسم چربی خود را بررسی کنند؛ شاید یکی از علت‌های این مسئله، نخوردن سحری باشد.
پیوند به بیرون
- این مقاله برگرفته از مقاله «راهکارهای جلوگیری از تندمزاجی و بی‌حوصلگی در ماه رمضان» در سایت اندیشه قم است.