قید مطلقه در ولایت مطلقه فقیه
واژه مطلقه در ولایت مطلقه چه معنایی دارد؟ آیا اهل بیت خارج از احکام پذیرفته شده اسلام اقدامی کرده‌اند که در نتیجه ولی فقیه نیز چنین وظیفه‌ای داشته باشد؟
قید مُطْلَقه در ولایت مُطْلَقه فقیه قیدی توضیحی است که به گستردگی دامنه اختیارات ولی فقیه اشاره دارد. بنابر "نظریه ولایت مطلقه"، اختیارات ولی‌فقیه، تنها محدود به امور حِسبیه و ضروریات نیست و ولی فقیه در زمان غیبت تمامی اختیاراتی را که برای اداره امور جامعه لازم است با رعایت مصالح جامعه اسلامی و در چارچوب احکام و ضوابط اسلامی بر عهده دارد. این اختیارات تنها امور اجتماعی را در بر می‌گیرد و شامل امور شخصی و فردی افراد نمی‌شود.
ولایت فقیه
ولایت فقیه نظریه‌‌ایست در فقه شیعه، که طبق آن در زمان غیبت امام زمان(ع)، حکومت برعهده فقیه جامع‌الشرایط است. ولایت فقیه، امری سیاسی دینی است برای برپایی حکومت عدل و داد. این نظریه میان برخی فقیهان، این است که پس از پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع)، فقیه اعلم بر مردم حاکم می‌شود تا طاغوت و ظلم بر مردم ولایت پیدا نکند.
گستره و قلمرو اختیارات
عالمان شیعه دیدگاه‌های متفاوتی در گستره اختیارات ولی فقیه دارند. بحث از مطلقه در ولایت مطلقه به گستره این اختیارات می‌پردازد. ولایت مطلقه در مقابل ولایت مقیده به این معنی است که اختیارات ولی‌فقیه، تنها محدود به امور حسبیه[یادداشت ۱] و ضروریات نبوده و ولی فقیه در زمان غیبت در زمینه اداره حکومت، اختیاراتی فراتر از این را بر عهده دارد و تمامی اختیاراتی را که برای اداره امور جامعه لازم است با رعایت مصالح مسلمین و جامعه اسلامی و در چارچوب احکام و ضوابط اسلامی بر عهده دارد.
امام خمینی معتقد بود «فقیه عادل، همه اختیاراتی را که پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در امر سیاست و حکومت دارا بودند را، دارا است و معقول نیست در اختیارات آن دو فرقی باشد، زیرا حاکم هر شخصی که باشد، مجری احکام الهی و اقامه کننده حدود شرعی و گیرنده خراج و مالیات و تصرف کننده در آنها بر طبق صلاح مسلمین است.»[۱]
بنابر این، قید مطلقه در ولایت مطلقه فقیه در برابر ولایت مقیده فقیه و ناظر به عدم محدودیت ولایت فقیه به امور حسبیه و ضروریه است و ایشان می‌تواند فراتر از این امور بر اساس مصالح مسلمین و جامعه اسلامی و البته در چارچوب احکام اسلامی جامعه را رهبری نماید.
تفاوت اختیارات ولی فقیه با مقام و اختیارات معصومان(ع)
گستردگی اختیارات ولی فقیه به معنای یکی دانستن مقام ولی فقیه و معصومان(ع) نیست. طبق توضیح امام خمینی؛ وقتی گفته شود ولایتی را که رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) داشتند، بعد از غیبت، فقیه عادل دارد، توهم نشود که مقام فقها همان مقام ائمه(ع) و رسول اکرم(ص) است؛ زیرا اینجا صحبت از مقام نیست؛ بلکه صحبت از وظیفه است. ولایت، یعنی حکومت و اداره کشور و اجرای قوانین شرع مقدس، یک وظیفه سنگین و مهم است؛ نه اینکه برای کسی شأن و مقام غیرعادی به وجود بیاورد و او را از حد انسان عادی بالاتر ببرد.[۲]
در حوزه اختیارات، ولایت‌فقیه تنها امور اجتماعی را در بر می‌گیرد و شامل امور شخصی و فردی افراد نمی‌شود، اما ولایت امام معصوم(ع)، علاوه بر امور شخصی و فردی افراد، شامل امور اجتماعی نیز می‌شود.
جستار وابسته
مطالعه بیشتر
- جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۸ش.
- خمینی، سید روح‌الله، ولایت فقیه، موسسه نشر تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۴ش.
منابع
- ↑ امور حسبه اموری است که شارع مقدس به دلیل اختلال نظام یا لزوم عُسر و حرج، هرگز راضی به ترک آنها نیست و لکن فرد خاصی را هم برای آن تعیین نکرده است.