بررسی روایات نهی از قیام در دوران غیبت
 | این مقاله هماکنون به دست Rezapour در حال ویرایش است. |
روایات ناهی از قیام قبل از ظهور به چه معنا است؟
روایات نهی‌کننده از قیام در دوران غیبت مربوط به قیام‌هایی است که با ادعای امامت و مهدویت همراه باشد. از این روایات استفاده می‌شود که اگر کسی پیش از قیام امام زمان قیام کند و ادعای امامت داشته و مردم را به خود دعوت کند، محکوم به شکست است.
امام صادق(ع) فرمودند: «هر پرچمی که قبل از قیام امام زمان(ع) برافراشته شود، صاحب آن طاغوت و پرستش‌کننده غیر خداوند است». این روایات برای زمانی است که قیام کننده، طاغوت و پرستنده غیر خدا هستند و مردم را به سوی خویش و راه غیر خدا و رسول و اهل‌بیت(ع) فراخواند. روایات بیان‌گر مخالفت با قیام‌هایی است که اهداف آنها حاکمیت احکام اسلام نبوده و تنها به نام اهل‌بیت(ع) شکل می‌گیرد.
در مقابل این روایات، روایات متعددی اشاره دارد که پیش از قیام حضرت مهدی(ع) حکومت‌های شیعی و مورد تأیید امام، تشکیل می‌شود که مردم را به حق و عدالت دعوت می‌کنند. در این روایات بر قیام ایرانیان و حکومت آنها تأیید بسیاری شده است.
کلیات
صرف نظر از اعتبار سندی، اشکال‌ها و ضعف‌هایی که به سند روایات ناهی از قیام وارد است، «این روایات مربوط به قیام‌هایی است که با داعیه امامت و مهدویت همراه باشد. از این روایات استفاده می‌شود که اگر کسی پیش از قیام امام زمان قیام کند و ادعای امامت داشته و مردم را به خود دعوت کند، محکوم به شکست است».[۱]
روایات ناهی از قیام را باید با اصول قطعی قرآن و روایات معتبر سنجید. محققان معتقدند چگونه می‌توان با ذکر چند روایت، آیات بسیاری از قرآن که پیرامون قیام و جهاد است را نادیده گرفت. آیات و روایات بسیار با تأکید، ما را به نهضت در برابر ستمگران دعوت می‌نمایند.
نهی مطلق از هرگونه قیام
برخی روایات به‌طور مطلق هر نوع قیام و اقدام برای تشکیل حکومت را محکوم نموده و پرچمدار آن را طاغوت می‌داند:
امام صادق(ع): «كُلُ رَايَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ فَصَاحِبُهَا طَاغُوتٌ يُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ هر پرچمی که قبل از قیام امام زمان(ع) برافراشته شود، صاحب آن طاغوت و پرستش کننده غیر خداوند است».[۲]
این روایات برای زمانی است که قیام کننده، طاغوت و پرستنده غیر خدا هستند و مردم را به سوی خویش و راه غیر خدا و رسول و اهل‌بیت(ع) فراخواند. اما اگر چنین قیام یا پرچمی برای مبارزه با طاغوت و استقرار حاکمیت خدا و اطاعت از رسول خدا(ص) و اهل بیتش باشد بدون تردید مشمول این روایات نخواهد بود».[۳]
اطلاق این قبیل روایات را مخالف با قرآن، سنت معصومان(ع) و ضرورت عقلی خوانده‌اند. آیات و روایات بسیاری به جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، احیای کلمه دین و اقامه حدود الهی پرداخته‌اند و مخصوص زمان خاصی نیز نیستند».[۴]
شکست خوردن قیام‌های پیش از ظهور
برخی روایات، قیام‌های پیش از ظهور امام زمان(ع) را محکوم به شکست می‌دانند:
امام صادق(ع): کسی از ما اهل بیت پیش از قیام قائم، برای دفع ظلمی یا گرفتن حقی قیام نکرده و نمی‌کند مگر آنکه به مصیبت و بلّیه دچار می‌شود و قیام او سبب زیاد شدن درد و رنج ما و شیعیان ما می‌گردد».[۵]
این روایات نیز اولا مربوط به قیام‌هایی است که شرایط آن محقق نشده که محکوم به شکست است و شامل قیام‌هایی که شرایط آن مهیا می‌باشد، نمی‌شود، زیرا در غیر این صورت باید بپذیریم که حتی با وجود شرایط و مهیّا بودن آن نیز قیام مبارزه بر علیه ظلم وتشکیل حکومت دینی جایز نباشد که این همان گونه که گفته شد با خطوط کلی آیات و سنت معصومین(ع) سازگار نیست.
ثانیا: مضمون این روایات اخبار امامان معصوم(ع) به فراهم نبودن شرایط قیام و تشکیل حکومت دینی در آن شرایط بود. از این رو این روایات حمل بر ارشاد و رهنمودهایی شده که ائمه اطهار(ع) برای جلوگیری از مشارکت یارانشان در فتنه‌ها و درگیری‌های بی ثمر و افتادن در معرکه‌های نافرجام بیان فرمود.[۶] قیام و شهادت ناگوار زید و یحیی و عدم موفقیت آنها شاهدی گویا بر این مسئله بود.
نهی از شرکت در قیامی که رهبر آن به امامان دعوت نمی‌کند
امام صادق(ع): اگر کسی از سوی ما نزد شما آمد، پس این‌گونه بنگرید که بر چه چیزی قیام کرده‌اند و دیگران را به زید (فرزند امام سجاد(ع)) قیاس نکنید زیرا زید عالمی درستکار بود و شما را به خود دعوت نکرد او شما را به رضا از خاندان پیامبر اکرم(ص) دعوت کرد و اگر پیروز می‌شد به وعده‌اش وفا می‌کرد و شما را به سوی ما می‌خواند».[۷]
این گروه از روایات بیان‌گر مخالفت با قیام‌هایی است که اهداف آنها حاکمیت احکام اسلام نبوده و تنها به نام اهل‌بیت(ع) شکل می‌گیرد.
نهی از قیام قبل از وقوع علائم ظهور
امام علی(ع): ملازم زمین باشید (قیام نکنید) و بر بلاها و مصیبت‌ها صبر کنید و با دست‌ها و شمشیرهایتان براساس درخواست زبانتان حرکت نکنید. بر آنچه خداوند در آن برای شما تعجیل نکرده عجله نکنید».[۸]
این گروه از روایات بیان‌گر قیام‌هایی است که مربوط به قیام حضرت مهدی(ع) است و شیعیان را از عجله کردن و هر قیامی را به عنوان قیام موعود تلقی کردن بازمی‌دارد. و هیچ گونه دلالتی برنهی از قیام و تشکیل حکومت اسلامی به منظور اجرای احکام اسلام و زمینه‌سازی برای قیام حضرت ندارد.
روایاتی در تأیید قیام قبل از ظهور
در مقابل این روایات، روایات متعددی اشاره دارد که پیش از قیام حضرت مهدی(ع) حکومت‌های شیعی و مورد تأیید امام، تشکیل می‌شود که مردم را به حق و عدالت دعوت می‌کنند. در این روایات بر قیام ایرانیان و حکومت آنها تأیید بسیاری شده است. به عنوان نمونه، امام کاظم(ع) فرمودند: مردی از اهل قم قیام می‌کند، مردم را به سوی حق دعوت می‌نماید، جمعیتی نیرومند که مانند پاره‌های آهن (سخت و استوار) هستند، به گرد او جمع می‌شوند که طوفان‌های حوادث آنها را نمی‌لرزاند، و از جنگ با دشمن خسته نمی‌شوند، و ترس به آنها راه ندارد، و توکلشان به خداوند است».[۹]
امام باقر(ع) نیز فرمودند: «گویی قومی را می‌بینیم که از مشرق در طلب حق قیام کرده‌اند، ولی بدانان نمی‌دهند و باز مطالبه می‌کنند، ولی بدان‌ها نمی‌دهند، پس چون چنین می‌بینند، شمشیرهای خویش را بر دوش می‌گیرند (آماده نبرد می‌شوند) در آن هنگام، آنچه را می‌خواهند به آنان می‌دهند، ولی نمی‌پذیرند تا اینکه پیروز می‌شوند و آن را جز به حضرت صاحب‌الزمان(ع) تسلیم نمی‌کنند».[۱۰]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ جوادی آملی، عبد الله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت وعدالت، قم: مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۵، ص۳۷۳
- ↑ كلينى، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۹۵.
- ↑ عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، آمیر کبیر، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۴.
- ↑ صحیفه سجادیه، قم، الهادی، ۱۳۷۶ش، ص۲۰.
- ↑ عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، همان، ج۲، ص۱۹۰.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۳۶.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۴۰.
- ↑ محدث قمی، عباس، سفینه البحار، تهران: فراهانی، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۴۴۶، (واژه قم)
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، پیشین، ج۵۲، ص۲۴۳