کنیز بودن مادران هفت امام شیعه
سؤال
غیر از حضرت فاطمه(س) دیگر مادران ائمه(ع) چه فضیلت‌هایی داشته‌اند که لایق مادری امامان شدند؟
درگاه‌ها
مادران ائمه، براساس بیانات ائمه(ع) و گواهی تاریخ، اهل فضل و کمالات بوده‌اند.
- مادر بزرگوار امام سجاد(ع)، شهربانو، دختر یزدگرد ـ آخرین شاه ساسانی ـ می‌باشد. طی فتوحات شهرهای ایران به دست مسلمانان، ایشان اسیر گشت و از ایران به مدینه برده شد و توسط امیرالمؤمنین(ع) آزاد گردید و به همسری امام حسین(ع) درآمد و افتخار یافت تا مادر امام زین‌العابدین(ع) باشد و نُه امام معصوم از نسل او پدید آمد.»[۱] در کتاب اصول کافی آمده است که حضرت علی(ع) به فرزندش امام حسین(ع) می‌فرماید: «از همسرت شهربانو، خوب محافظت و نگهداری کن و به او نیکی نما، چرا که در آینده‌ای نزدیک برای تو فرزندی خواهد آورد که بهترین اهل زمین خواهد بود.»[۲]
- تنها همسری که از طریق عقد دائم به ازدواج امام سجاد(ع) درآمده است، ام عبدالله دخترِ عموی بزرگوارش ـ امام حسن مجتبی(ع) - می‌باشد. امّ عبدالله از زنان با فضیلتی است که در بسیاری از افتخارهای معنوی، درعصر خویش یگانه بوده است. از آن جمله این که وی هم دختر امام و هم همسر امام و هم مادر امام می‌باشد.[۳]
- حُمَیدَه، مادر امام کاظم(ع) است[۴] بنا بر روایتی، امام باقر(ع)، حمیده را از برده‌فروشی خرید و به فرزندش امام صادق(ع) بخشید.[۵] بنابر منابع حدیثی، امام صادق(ع)، پاسخگویی به سؤال فقهی یکی از اصحاب خود را به همسرش حمیده، ارجاع داده و از او خواسته تا کنیزش را نزد حمیده بفرستد و پاسخ سؤالش را دریافت کند.[۶] امام صادق(ع) حمیده و امّ فَروة، دخترش را برای ادای حقوق اهل مدینه می‌فرستاد.[۷] همچنین حمیده، یکی از پنج نفری است که امام صادق(ع)، آنها را به عنوان وصی خود معرفی کرد.[۸]
- نجمه مادر بزرگوار امام رضا(ع) و از زنان مؤمنه، پارسا، نجیب و پاکیزه بود. حمیده، همسر امام صادق(ع) او را که کنیزی از اهالی مغرب بود، خرید و به منزل آورد. نجمه در خانه امام صادق(ع) حمیده خاتون را بسیار احترام می‌کرد و به خاطر جلال و عظمت او، هیچ‌گاه نزدش نمی‌نشست. روزی حمیده خاتون، در عالم رؤیا رسول اکرم(ص) را دید که به او فرمودند: «ای حمیده! نجمه را به ازدواج فرزندت «موسی» در آور، زیرا از او فرزندی به دنیا خواهد آورد که بهترین فرد روی زمین باشد.» پس از این پیام، حمیده به فرزندش امام کاظم(ع) فرمود: «پسرم! نجمه بانویی است که من هرگز بهتر از او را ندیده‌ام زیرا در زیرکی و محاسن اخلاقی مانندی ندارد. من او را به تو می‌بخشم، تو نیز در حق او نیکی کن!...»[۹] نجمه کنیزی بود که حمیده همسر امام صادق(ع) او را خرید و به امام کاظم(ع) بخشید. او برای امام کاظم(ع) امام رضا(ع) را به دنیا آورد.[۱۰]از حمیده همسر امام صادق(ع) خطاب به امام کاظم(ع) نقل شده، کنیزی با فضیلت‌تر از نجمه ندیده است.[۱۱]
- سَبِیکه، معروف به سبیکه نُوبِیَّه و خَیْزُران همسر امام رضا(ع) و مادر امام جواد(ع). بنا بر روایات، کنیزی[۱۲] از نسل ماریه قبطیه بود.[۱۳] مسعودی هم در اثبات الوصیة او را ستوده است.[۱۴]
- سمانه مغربیه، همسر امام جواد (ع) و مادر امام هادی(ع) بود.[۱۵] سمانه، کنیزی بود که به دستور امام نهم به هفتاد دینار خریداری شد.[۱۶] او بسیار روزه می‌گرفت و نماز می‌خواند.[۱۷] امام هادی(ع) در حدیثی، مادرش را عارف بر حقش و اهل بهشت دانسته است.[۱۸] مرقد سمانه، در سامرا، در حرم عسکریین است.[۱۹] سمانه در زمره زنان راوی حدیث نام برده شده است.[۲۰]
- حُدَیث، همسر امام هادی(ع) و مادر امام حسن عسکری(ع). او وصی (متولی موقوفات و صدقات) امام عسکری(ع) و واسطه بین امام زمان(عج) و مردم بود. منابع شیعی از حُدیث به بزرگی یاد کرده و او را ستوده‌اند.[۲۱] علامه مجلسی در جلاء العیون او را زنِ عفیف و کریمِ در نهایت صلاح و ورع و تقوا معرفی می‌کند[۲۲] و شیخ عباس قمی در انوار البهیه می‌نویسد مادر بزرگوار امام عسکری(ع) پاک‌ترین، پارساترین، پاکدامن‌ترین و والاترین بانوی زمان خود بوده و راویان او را از بانوان عارفه و صالحه برشمرده‌اند.[۲۳]
- در توصیف مادر امام زمان(عج) نیز آمده است: نرجس دختر یشوعا (پسر قیصر روم) و مادر حضرت مهدی(عج) است. میزان فضیلت و معنویت وی تا آنجا بوده است که «حکیمه خاتون» دختر امام جواد(ع) و بانویی عالی‌قدر از خاندان امامت، او را سرآمد و سرور خاندان خویش، و خود را خدمتگزار او می‌نامید.
منابع
- ↑ ترابی، احمد، امام سجاد(ع) جمال نیایشگران، انتشارات آستان قدس رضوی.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۳۶۹.
- ↑ ترابی، امام سجاد(ع) جمال نیایشگران، ص۲۴.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۴۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۷۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۳۰۱.
- ↑ حر عاملی، هداية الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۱.
- ↑ قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶.
- ↑ شیرازی، علی، زنان نمونه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ص۲۴۰.
- ↑ صدوق، عیون اخبارالرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۴.
- ↑ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۵.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، بیروت، ج۵۰، ص۱.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۶۶۴.
- ↑ نگاه کنید به: مسعودی، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب، ۱۳۸۴ش، ص۲۱۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، دارالتعارف للمطبوعات، ج۲، ص۳۶؛ طبرسی، اعلام الوری، دارالکتب الإسلامیه، ص۳۵۵.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۳۷۹ش، ص۵۱۷.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۳، دارالکتب الإسلامیه، ص۲۳.
- ↑ طبری، دلائل الامامه، دارالذخایر، ص۲۱۶.
- ↑ کسانی که در جوار امام حسن‌عسکری(ع) دفن شده‌اند، خبرگزاری فارس.
- ↑ قهپایی، مجمع الرجال، نشر اسماعیلیان، ج۷، ص۱۷۶.
- ↑ منتهی الآمال، ج۲، ص۶۴۹؛ اکمال الدین صدوق
- ↑ مظفری، مادران چهارده معصوم(ع)، ص۲۱۰. مجلسی، جلاء العیون، ص۹۸۹.
- ↑ مظفری، مادران چهارده معصوم(ع)، ص۲۱۰. قمی، انوار البهیه، ص۴۷۳.