سوره واقعه

سؤال

ثواب قرائت سوره واقعه و شرح مختصری از مضمون سوره؟

سوره واقعه، از سوره‌های مکی و پنجاه و ششمین سوره قرآن است. و نود و شش آیه دارد. موضوع این سوره تماما وصف روز قیامت است و انسان‌ها را در روز رستاخیز به سه گروه تقسیم می‌کند. گروه اول اصحاب شِمال هستند که افرادی شقی و تیره‌روز را شامل می‌شود که جهنم نصیب آنان خواهد بود. گروه دوم اصحاب یمین هستند که سعادت‌مند و بهشتی هستند. گروه سوم سابقون نام دارند که از اصحاب یمین هم بالاتر، و مقربان هستند.

مضمون سوره واقعه

سوره واقعه ذکر قیامت است و واقعه یکی از نام‌های قیامت.

مطالب و محتوای این سوره بر محور قیامت و مسئله معاد دور می‌زند و بیان حتمی واقع شدن روز قیامت و ویژگی‌های آن، موضوع اصلی مطالب این سوره به شمار می‌رود و خلاصه از سر فصل‌های مطالب بیان شده در این سوره عبارتند از:

یک: در این سوره از آغاز ظهور روز قیامت و مقارن بودن آن با حوادث هول انگیز و حوادث نزدیک تر به زندگی دنیائی انسان و زندگی زمینی او سخن گفته است و تشریح می‌نماید که احوال زمین دگرگون می‌شود و زمین بالا و پائین و زیرو رو می‌گردد، زلزله بسیار سهمگین کوه‌ها را متلاشی و همچون غبار می‌سازد.

دو: بدنبال بیان وقوع حادثه عظیم قیامت به بیان چگونگی حال مردم در آنروز پرداخته و در واقع بیان می‌دارد که در آن روز نه تنها زمین و کوه‌ها زیرو رو می‌شود بلکه انسان‌ها نیز دگرگون می‌شوند مستکبران گردنکش و ظالمان صدرنشین سقوط می‌کنند و مستضعفان مؤمن و صالح بر اوج قله افتخار قرار می‌گیرند، عزیزان بی‌دلیل، ذلیل می‌شوند و محرومان بی جهت، عزیز می‌گردند و بالاخره گروهی در قعر جهنم سقوط می‌کنند و گروه دیگری در اعلا علیین بهشت جای می‌گیرند.

سه: در این سوره مردم را به سه گروه تقسیم نموده و سرانجام کار هر یک را شرح می‌دهد و آن سه گروه عبارتند از:

• الف) سابقین و پیشگامان و مقربان درگاه الهی و کسانی که نه تنها در ایمان که در اعمال خیر و اتصاف به صفات و اخلاق انسانی نیز پیش قدمند همانهائی که به اعمال خیر سبقت گرفته‌اند و به همین دلیل پیشگام و سبقت گیرندگان به مغفرت خدای شان هستند کسانی هستند که هرگاه حق بر آنها عرضه شود پذیرا می‌شوند و هنگامی که از حق سئوال شوند آن را در اختیار مردم می‌گذارند. اینان روز قیامت در باغ‌های پر نعمت بهشتی آسوده و راحت به سر می‌برند و این پاداش کارهائی است که همیشه در این دنیا انجام می‌دادند.

• ب) اصحاب یمین و کسانی که از نظر مقام نسبت به مقربان درگاه حق، در درجه پائین‌تری قرار دارند، انسان هائی که سعادتمند و خوشبختند، خوشبختی که وصف نمی‌پذیرد و در روز قیامت نامه عمل آنان به نشانه اینکه خوشبخت و سعادتمندند به دست راست شان داده می‌شود و از نعمت‌های بهشتی و میوه‌هایی که در هیچ فصلی قطع و در هیچ حالی ممنوع نمی‌شود، بهره‌مند هستند.

• ج) اصحاب شمال و گروه بدبخت و تیره‌روز و بیچاره و بینوا که نامه عمل شان به دست چپ شان داده می‌شود و این خود نشان از جرم و جنایت (علیه خود و با دیگران) آنان است. اینان در آتش سوزان و آب جوشان و در سایه ای از دود سیاه قرار دارند که نه خنکی دارد و نه سودی می‌بخشد و این‌ها بخاطر عیاشی و طغیان آنان در دنیاست و نیز به خاطر انکار روز جزاست.

چهار: در بخش دیگری از این سوره دلائل مختلف پیرامون مسئله معاد از طریق بیان قدرت خدا و خلقت انسان از نطفه ناچیز و تجلی حیات در گیاهان و نزول باران و آب شیرین و تصفیه شده آن و فروغ آتش که هر یک نشانه‌های توحید نیز می‌باشد، اقامه شده و علیه منکرین معاد یعنی همان اصحاب شمال استدلال شده و براهین قانع کننده ارائه شده است.

پنج: به بیان حالت احتضار و ترسیم آن پرداخته شده که خود مقدمه رستاخیز و قیامت است و با بیان حال جان دادن انسان و اینکه جان او به حلقومش رسیده و جان می‌دهد و دیگران کاری از دست شان بر نمیاید، به عجز و ناتوانی آدمی اشاره کرده است و تکذیب روز قیامت را صرف استبعاد دانسته که کسی دلیل قانع کننده بر انکار آن ندارد.

شش: بعد از آنکه دلائل ربوبیت خداوند و حتمی بودن روز قیامت و… ذکر شد به پیامبر اکرم(ص) در پایان سوره دستور می‌دهد که خدایش را از شرکی که مردم می‌ورزند و تکذیبی که درباره بعث و جزا دارند منزه بدارد.

فضیلت تلاوت سوره واقعه

امام صادق(ع) در مورد فضیلت تلاوت سوره واقعه می‌فرماید: «هرکس سوره واقعه را در هر شب جمعه (مطابق روایت دیگر در هر شب) بخواند خداوند او را دوست می‌دارد و نزد همه مردم او را محبوب می‌کند و هرگز در دنیا ناراحتی نمی‌بیند و فقر و فاقه و آفتی از آفات دنیا دامنگیرش نمی‌شود و از دوستان امیر مؤمنان علی(ع) خواهد بود.» شاید به همین جهت و دارا بودن خصوصیتی که بدان اشاره شد این سوره به سوره «غنی» نامگذاری شده یعنی ثروت و بی‌نیازی.

امام باقر(ع) فرموده است: «هر کسی که سوره واقعه را هر شب پیش از خواب تلاوت کند خدای گرامی و بزرگ را در حالی دیدار کند که رخسارش چون ماه شب چهارده است.»

ابن مسعود از پیامبر(ص) روایت کرده است و نیز از امام باقر(ع) روایت شده است که هرکس هر شب سوره واقعه را بخواند دچار فقر و تنگدستی نشود.

ثواب‌های دیگری نیز در روایات برای تلاوت این سوره بیان شده ولی روشن است که هر چند خالی از فایده نیست ولی آن ثوابها و برکاتی که در روایات بیان شده برای تلاوت با فکر و تأمل و همراه با عمل است.

کتب تفسیر سوره واقعه

• ترجمه و متن سوره واقعه، ملاصدرا، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، انتشارات مولی.
• تفسیر سوره واقعه، سید محمد باقر حجتی، علمی فرهنگی.
• تفسیر مختصر سوره واقعه، محمد صادقی تهرانی، انتشارات شکرانه.
• سرای دیگر (تفسیر سوره واقعه)، عبدالحسین دستغیب، انتشارات اسلامی.
• تفسیر سوره‌های واقعه و الرحمن، محسن قرائتی، موسسه فرهنگی درس‌هایی از قرآن

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر احسن الحدیث؛ سید علی اکبر قرشی، ج۱۰، سوره واقعه.

۲ـ اطیب البیان؛ سید عبدالحسین طیب، ج۱۲، سوره واقعه؛