فهرست همسران و فرزندان امام حسن(ع)

سؤال

زنان و فرزندان امام حسن(ع) چه کسانی بودند؟

در منابع تاریخی، ازدواج‌های زیادی به امام حسن مجتبی نسبت داده شده که درستی آن مورد خدشه مورخین قرار گرفته‌است. در منابع شیعه برای امام تعداد ۹ همسر که بیشترشان کنیز بوده و تعداد ۱۵ فرزند گزارش کرده‌اند.

تعدد ازدواج امام حسن(ع)

بر اساس شرع مقدس اسلام و آیات قرآن کریم داشتن همسران متعدد برای مرد در صورتی که قادر به رعایت عدالت، تأمین معاش، اداره خانواده و تربیت فرزندان باشد، مجاز شمرده شده‌است. آنچه درباره معصومین درباره تعداد همسران آن‌ها وجود دارد دارای مصالح دینی، سیاسی یا اجتماعی می‌باشد و چون آن‌ها دارای مقام معنوی رفیع هستند در هیچ‌یک از ابعاد زندگی با افراد عادی قابل مقایسه نیستند، و البته به این نکته نیز باید توجه کرد که برخی از گفته‌ها درباره ائمه(ع) در زمینهٔ تعداد همسران ایشان بدور از واقعیات و با انگیزه‌های خاص جعل شده است.

امام حسن(ع) بر خلاف آنچه که در اخبار و احادیث ضعیف آمده است بیش از چند زن دائم و چند کنیز نداشت با این که در دوره آن حضرت بسیاری از مردم و اعیان زنان متعدد و کنیزان فراوان داشتند، در حالی که هیچ‌یک از آنان از وجاهت و جایگاه امام برخوردار نبودند. نباید از این نکته غافل شد که شرایط محیطی عصر مورد تحقیق غالباً از سوی محققین مورد غفلت واقع می‌شود و وقایع آن زمان با شرایط فعلی سنجیده می‌شود که خود باعث عدم درک صحیح واقعیات می‌شود.

همسران امام

در منابع شیعه تعداد ۹ همسر برای امام حسن برشمرده شده است:

1. ام بشیر دختر ابومسعود انصاری، مادر زید و ام الحسن و ام الحسین.
2. خوله دختر منظور بن ریان، مادر حسن مثنی.
3. ام اسحاق دختر طلحه بن عبیدالله، مادر حسین اثرم، طلحه، فاطمه.
4. کنیزی به نام نفیله، مادر عمرو، قاسم و عبدالله که هر سه در کربلا، در کنار امام حسین(ع) شهید شدند؛
5. ام کلثوم دختر فضل بن عباس بن عبدالمطلب.
6. زینب دختر یسبع بن عبدالله بجلی.
7. زنی از بنی ثقیف.
8. کنیزی به نام صافیه، مادر عبدالرحمن. عبدالرحمن با امام حسین(ع) از مدینه تا مکه همراه بود که با لباس احرام در ابواء از دنیا رفت و نتوانست در کربلا حاضر شود.
9. جعده دختر اشعث بن قیس کندی که قاتل امام حسن(ع) است.

شیخ مفید عدد فرزندان امام(ع) را ۱۵ تن نوشته است:

فرزندان امام

تعداد ۱۵ فرزند برای امام حسن ذکر شده است:

• زید و خواهرانش ام الحسن و ام الحسین، از ام بشیر دختر ابی مسعود خزرجی.
• حسن مثنی که چون همنام پدر بود به حسن مثنی به معنی حسن دوم معروف شده است، نام مادرش خوله دختر منظور از قبیله فزاریه.
• عمرو، قاسم و عبدالله که از مادری کنیز متولد شده بودند.
• عبدالرحمن نیز از مادری کنیز متولد شد.
• حسین اثرم، طلحه و فاطمه از ام اسحاق دختر طلحه بن عبیدالله تیمی.
• دخترانش ام عبدالله و فاطمه و ام سلمه و رقیه نیز از مادران متعدد بودند.

به این ترتیب آن حضرت ۱۵ فرزند و ۹ زن داشته است. بنابر گفتهٔ شیخ مفید همین عدد درباره تعداد همسران و فرزندان آن حضرت معتبر است و مرحوم مجلسی و برخی دیگر از علمای شیعه نیز همین عدد را نقل نموده‌اند.

مطالعه بیشتر

• حیات فکری سیاسی امامان شیعه
• الارشاد، شیخ مفید، ترجمه رسول محلاتی.
• حسن کسیت؟، فضل الله کمپانی.