مقصود از دین حنیف در قرآن

سؤال

منظور از دین حنیف در قرآن چیست؟

حنیف از ماده «ح ن ف» به معنای هدایت به استقامت و راه مستقیم است.

حنیف در اصطلاح به معنای کسی است که از آیین‌ها و روش‌های منحرف چشم می‌پوشد و متوجه آیین حقیقی می‌شود. حضرت امام باقر ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: «حنیف کلمه جامعی است که هیچ چیز را باقی نمی‌گذارد حتی کوتاه کردن شارب و گرفتن ناخن و …».

قرآن کریم حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ را پیرو دین حنیف می‌داند و می‌فرماید: ﴿ما کانَ إِبْراهِیمُ یَهُودِیًّا وَ لا نَصْرانِیًّا وَ لکِنْ کانَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ﴾ ابراهیم یهودی و نصرانی نبود، بلکه موحدی خالص و مسلمان بود و هرگز از مشرکان نبود.

توضیح این که یکی از تلاش‌های یهود و نصاری بر ضداسلام این بود که سعی داشتند حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ را که در میان تمام پیروان مذاهب و ادیان از او به عظمت یاد می‌شود را از خود بدانند، یهودیان مدعی بودند که او از ما و پیرو آیین ما است، مسیحیان نیز چنین ادعایی را داشتند. قرآن کریم در آیه یاد شده به آنان پاسخ می‌دهد که نزاع شما بیهوده است، چون حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ سال‌ها قبل از حضرت موسی و عیسی ـ علیهما السلام ـ بوده و تورات و انجیل نیز سال‌ها بعد از او نازل شده‌اند و معقول نیست که پیامبر پیشین پیرو آیین‌های بعد از خود باشد. خداوند متعال در ادامه آیه حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ را موحدی پاک و تسلیم در برابر خدا معرفی می‌کند و می‌گوید: او هرگز چون شما برای خداوند شریکی قائل نشد.

حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: «حنیفیت (حضرت) ابراهیم، اسلام است».

مسلمانان نیز، چون از آیین‌های خالص و پاک حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ پیروی می‌کنند و روش‌های آن حضرت را دنبال می‌نمایند، از این رو می‌توان گفت که دین حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ اسلام (تسلیم شدن در برابر خداوند متعال و توصیه کامل) بوده و آن حضرت پیرو دین اسلام می‌باشد.

از آیات قرآن کریم استفاده می‌شود که دین خدا یکی است و آن اسلام (تسلیم حق شدن و فرمانبرداری از خداوند متعال) است؛ ﴿إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام﴾ دین در نزد خدا اسلام است.

بنابراین، دین حنیف، آیین پاک و خالص و تسلیم در برابر حق و اعتقاد به توحید کامل است که تمام پیامبران بزرگ الهی از جمله حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ و حضرت محمد(ص) به چنین آیین و دینی بودند.

مطالعه بیشتر

۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ ق، ج۱، ص۴۵۷. ۲. ۳. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲، ص۴۶۱. ۴. ۵. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق، ج۲، ص۴۹۲.