محدوده رابطه جنسی با همسر و آیه ۲۲۳ سوره بقره

سؤال

خداوند متعال در سوره بقره، آیه ۲۲۳ می‌فرماید: ﴿نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ﴾ یعنی چه؟ آیا مرد می‌تواند در قبل یا دبر زن نزدیکی کند؟

مطلق بودن آیه

آیه ۲۲۳ سوره بقره درباره عقیده‌های ناصحیح یهود درباره کیفیت آمیزش و مسائل زناشویی می‌باشد و به همین مناسبت نازل شده است.

در تفسیر مجمع البیان آمده است: «مالك باين آيه استدلال كرده است بر جواز آميزش از غير راه طبيعى با زنان در حال حيض‏»

اختلاف در آیین و افراط و تفریط‌ها، سبب شد که برخی از مسلمانان از محضر پیامبر اکرم(ص) در این باره سؤال کنند که در پاسخ آن‌ها آیات یاد شده نازل شد.

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ ...؛ زنان شما، محل بذرافشانى شما هستند؛ پس هر زمان كه بخواهيد، می‌‏توانيد با آنها آميزش كنيد.﴾(بقره:۲۲۳)

معنای أنی

کلمه «انّی» در آیه مذکور چند معنا دارد:

۱. هر گاه کی (متی). ۲. کجا، از کجا (این من ایْنَ). ۳. چگونه (کیف)

۲. در قرآن کریم نیز کلمه «انّی» در معانی مختلف به کار رفته است.

در آیه ۲۲۳، سوره بقره، در کلمه «انّی» میان مفسران اختلاف است. برخی این کلمه را به زمان معنا کرده‌اند و برخی آن را به مکان معنا نموده‌اند.

از آن جا که این کلمه مشترک لفظی است و در مشترک لفظی نیاز به قرینه معینه دارد، اگر قرینه وجود داشت معنا مشخص می‌شود وگرنه کلام مبهم خواهد بود. ممکن است گفته شود چون آیه قبل در مورد زمان نزدیکی با زنان است (ممنوعیت زمان نزدیکی در ایام عادت و جواز آن در غیر ایام عادت) این هم مربوط به زمان است.

معنای کشتزار

آیه مذکور زن را به کشتزار تشبیه کرده است و کشت تنها از قُبل صورت می‌گیرد، این قرینه دوم است که مراد در این‌جا زمان است، ولی از آن جا که آیه درصدد بیان یک حکم فقهی است باید حتماً به روایات مراجعه کرد و آنچه امام مبین(ع) در این باره فرموده است پذیرفت.

در روایتی حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: «این آیه در طلب فرزند است، و امام باقر(ع) می‌فرماید: این آیه در مورد نزدیکی از قُبل است.

به سبب تعدد و اختلاف روایات نظرات فقها نیز در این باره متفاوت است. بر اساس برخی روایات اسلامی دخول از دُبر کراهت دارد، چنان‌که ابوبصیر از حضرت امام صادق(ع) درباره مردی که از دُبر با زنش نزدیکی می‌کرد سئوال کرد: امام(ع) فرمود: این کار کراهت دارد، از نزدیکی کردن از دُبر زنان بپرهیزید و فرمود معنای آیه ﴿نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ﴾ یعنی هر ساعتی که خواستید، می‌باشد…

دخول از دُبر بنا به فتوای مراجع تقلید کراهت شدید دارد و احتیاط اجتناب از آن است.

مطالعه بیشتر

۱. ناصر مکارم شیرازی و دیگران، نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲، ص۹۶.

۲. مرحوم طبرسی، مجمع البیان، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۳۲۰.

۳. محمد حسین طباطبایی، المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۷ق، ج۲، ص۲۲۱.