حدیث «علی ممسوس فی ذات الله»
 | |
| اطلاعات حدیث | |
|---|---|
| موضوع | فضائل امام علی(ع) |
عَلِیٌ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ حدیثی که در کتاب الأربعون حدیثا نوشته منتجب‌الدین رازی، از پیامبر(ص) نقل شده و به معنای مجذوب و شیفته بودنِ امام علی(ع) نسبت به ذات خدا دانسته شده است. سند روایت به دلیل وجود راویان ناشناخته در سلسله‌سند ضعیف است؛ ولی محتوای آن مورد تأیید دیگر روایات صحیح است.
برخی نیز، ممسوس فی ذات الله را به معنای شجاعت و بی‌باکی امام علی(ع) و نیز، مخلوط شدن گوشت و خون او با محبت الهی دانسته‌اند.
متن و ترجمه
| « | «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): لَا تَسُبُّوا عَلِیّاً فَإِنَّهُ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ تَعَالَی»[۱] | » |
| « | پیامبر(ص): «علی را سَبّ نکنید زیرا او در ذات خدای بلند‌مرتبه ممسوس است (شیفته و بی‌قرار ذات خدا است).» | » |
سند
حدیث عَلِیٌ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ، در کتاب اربعین حدیثا نوشته منتجب‌الدین رازی، از پیامبر(ص) نقل شده است.[۲] درباره اینکه مذهب منتجب‌الدین رازی شیعه بوده یا سنی اختلاف‌نظر است.
سلیمان بن احمد یکی از راویان سلسه‌سند ناشناخته است و در کتاب‌های رجالی شیعه نیامده است. نام هارون بن سلیمان بَصْری نیز در کتاب‌های رجالی شیعه و سنی ذکر نشده است. سُفیان بن بِشر کوفی در کتاب‌های رجالی شیعه ذکر نشده[۳] و در کتاب‌های اهل سنت نیز توثیق نشده است. به گفته محمد جواهری رجال‌شناس شیعه، یزید بن ابی‌زیاد ناشناخته[۴] و بر اساس کتب اهل سنت، اسحاق بن کَعْبِ بن عُجْرَه مجهول است.[۵] کعب بن عجره پدر اسحاق، از اصحاب پیامبر(ص) و امام علی(ع) نیز ناشناخته توصیف شده است.[۶] تنها عبدالرحمان بن عبدالله حَصیری بَصیر توسط برخی رجال‌شناسان اهل سنت ثقه دانسته شده است.[۷]
بنابراین این حدیث به دلیل ناشناخته بودن برخی راویان آن، از نظر سند ضعیف است.
معنای ممسوس فی ذات الله
در حدیث علی ممسوس فی ذات الله، پیامبر(ص) از سب کردن امام علی(ع) نهی کرده است. با این استدلال که او ممسوس در ذات خدا است. درباره عبارت «علی ممسوس در ذات خدا است» نظرهای متفاوتی وجود دارد که برخی از آنها چنین‌اند:
فیض کاشانی ممسوس فی ذات الله را به معنای کسی دانسته که از خود بریده و به خدا وصل شده و همه قدرت‌ها را غرق در قدرت خدا می‌داند. همچنین همه دانش‌ها را برگرفته از دانش الهی دانسته و هر کمال و اراده‌ای را از خدا می‌بیند.[۸] علی کبیر مدنی معتقد است چنین شخصی را نباید سَبّ کرد؛ زیرا همه صفات و کمالاتش خدایی است.[۹]
ممسوس را به معنای مجذوب و شیفته کسی بودن نیز دانسته‌اند. علامه مجلسی در توضیح این روایت، به محبت زیاد امام علی(ع) نسبت به خدا اشاره کرده؛ طوری که گویا او مجنون خدا بوده است. مجلسی همچنین احتمال داده ممسوس به معنای مخلوط شدن گوشت و خون امام علی(ع) با محبت الهی باشد.[۱۰]
برخی معتقدند پیامبر(ص) امام علی(ع) را ممسوس به معنای مجنون (دیوانه) دانسته است، زیرا همانگونه که مجنون از گفتار دیگران باک ندارد، علی(ع) نیز در راه خدا باک ندارد که دیگران درباره او چگونه قضاوت کنند.[۱۱]
این روایت هر چند از نظر سندی ضعیف است، ولی محتوای آن با دیگر روایات که به خدامحوری امام علی(ع) اشاره دارد، سازگار است.
منابع
- ↑ منتجب الدین رازی، علی، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین (علیه السلام)، قم، مدرسه الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ص۵۴، حدیث ۲۶.
- ↑ منتجب الدین رازی، علی، الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا من أربعین صحابیا فی فضائل الإمام أمیر المؤمنین (علیه السلام)، قم، مدرسه الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ص۵۴، حدیث ۲۶.
- ↑ رک: علی نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، حیدری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۸۹.
- ↑ محمد جواهری، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۶۶۹.
- ↑ رک: ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۸۴.
- ↑ رک: خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۲۰؛ محمد جواهری، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۴۷۴.
- ↑ رک: ذهبی، محمد، الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته، الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته، جده، دار القبله للثقافه الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۳۲؛ سبکی، عبد الوهاب، طبقات الشافعیه الکبری، بی‌جا، دار إحیاء الکتب العربیه بی‌تا، ج۷، ص۱۵۰.
- ↑ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۵۱۵.
- ↑ کبیر مدنی، علی خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۳۱۳.
- ↑ رحمانی همدانی، احمد، الامام علی بن ابی طالب، بی جا، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ص۱۳۲.