سن مسئولیت کیفری

سؤال

آيا در ايران فرد زير ۱۸ سال هم اعدام مي شود؟

بر اساس ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامي مصوب ۸/۵/۱۳۷۰ اطفال در صورت ارتکاب جرم، مبرّي از مسئوليت کيفري هستند. طفل، کسي است که به حدّ بلوغ شرعي نرسيده باشد. بر اساس تبصره ۱ الحاقي به ماده ۱۲۱۰ قانون مدني سن بلوغ در پسران ۱۵ سال قمري و در دختران ۹ سال قمري تمام است. به اين ترتيب پسران زير ۱۵ سال و دختران زير ۹ سال قمري کودک محسوب مي شوند و بالاتر از اين سنين کودک محسوب نمي شوند تا طبق ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامي، مبرّي از مسئوليت کيفري باشند. از اين روي افراد ۱۸ سال جزو بزرگ سال حساب مي گردند. امّا ابهاماتي در بعضي قوانين و مصوبه ها وجود دارد که نشان مي دهد در عمل، مطابق مواد فوق عمل نمي شود و تحت تأثير اسناد و مقررات بين المللي وخصوصا کنوانسيون حقوق کودک، زير ۱۸ سال کودک محسوب مي شود به عنوان مثال در بند ۳ ماده ۱۰ ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي و نيز بند جماده ۳۷ کنوانسيون حقوق کودک بر جدا کردن زندان کودکان از بزرگسالان تأکيد شده است و در همين کنوانسيون افراد زير ۱۸ سال کودک محسوب مي شوند. در حقوق داخلي نيز بر اساس ماده ۲۳ آئين نامه و مقررات زندان ها مصوب ۲۹/۳/۱۳۳۸ «... جوانان تا ۲۰ سال اعم از متهم يا محکوم به نحو جداگانه نگهداري مي شوند...» و بعد از انقلاب هم بر اساس مواد ۳۴ و ۳۵ آئين نامه امور زندان ها و اقدامات تأميني و تربيتي مصوب ۷/۲/۱۳۶۳ کانون اصلاح و تربيت براي نگهداري تربيت و تهذيب متهمين و محکومين کمتر از ۱۸ سال تشکيل شده است.

اين گونه اقدامات و مصوبات قانوني نشان مي دهد که قانون گذار تمايل دارد زير ۱۸ سال، کودک محسوب شود. امّا در عمل رويّه قضايي بر اين است که ماده ۴۹ قانون مجازات به قوت خود باقي و مجري است و هنوز تبصره ۱ الحاقي ماده ۱۲۱۰ قانون مدني نيز پا بر جاست يعني طبق اين ۲ ماده قانون اگر کودکي زير ۱۵ سال (پسر) و زير (۹) سال دختر باشد از مسئوليت کيفري مبرّي است و اگر بين اين سنين و ۱۸ باشند و مرتکب جرم کيفري شده باشند احکام کيفري آنها صادر مي شود که يکي از اين احکام، اعدام است ولي اجرا نمي شود و شخص يا در زندان يا در کانون هاي اصلاح تربيت نگهداري مي شود و وقتي ۱۸ سال اش تمام شد آن وقت حکم اجرا مي شود.

بنابراين براي زير ۱۸ ساله ها حکم صادر مي شود ولي اجراي آن به بعد از اتمام ۱۸ سال تمام موکول مي شود و اين کار، جمعي است بين قوانين و مقررات داخلي با مقررات بين المللي از جمله کنوانسيون حقوق کودک که در آن براي افراد زير ۱۸ سال اعدام صادر نمي شود چون بر اساس کنوانسيون حقوق کودک، زير ۱۸ سال چه پسر و چه دختر کودک محسوب مي شود و از مسئوليت کيفري مبرّي هستند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ قانون مجازات اسلامي جمهوري اسلامي ايران.

۲ـ قانون مدني جمهوري اسلامي ايران.

۳ـ کنوانسيون حقوق کودک.

۴ـ ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي.