گوهر دین

سؤال

صدف و گوهر دین چیست؟

گوهر دین را آموزه‌ها و اعتقادات اصلی دانسته‌اند که اهداف دین به حساب می‌آیند و احکام و آموزه‌های دیگر، راه و وسیله‌ای برای رسیدن به آن‌ها است. البته باید توجه داشت تمام آموزه‌های دینی چه گوهر دین و چه غیر آن، دارای اهمیت هستند و کسی نمی‌تواند آن‌ها را جدای از دین بداند.

آیت الله جوادی آملی هدف اصلی دین که همان گوهر دین نیز است، تعالی یافتن و نورانی شدن انسان دانسته‌اند. شهید مطهری نیز هدف اصلی دین را شناخت و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کنند. آیات بسیاری در قرآن کریم، هدف انبیاء را تزکیه معرفی می‌کند:﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى؛ در حقيقت رستگار شد كسى كه نفس خود را تزكيه نمود.﴾(اعلی:۱۴)

آیات دیگر، اهداف دیگری را نیز ذکر کرده‌اند. مانند اجرای عدالت:﴿لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛ براى حفظ و اجراى عدالت آفريديم﴾(حدید:۲۵) حل اختلافات مردم: ﴿فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّنَ ... لِيَحْكُمَ بَينْ‏َ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُواْ فِيه؛ خدا پيامبرانى را فرستاد ... تا در ميان مردم در مورد آنچه اختلاف داشتند حكم و قضاوت كنند.﴾(بقره:۲۱۳) (۲۱۳ بقره). ولی این اهداف میانی دین هستند و هدف اصلی دین، همان سعادت و جاودانگی فرد است.

برخی محققان موضوع گوهر دین را به‌گونه دیگری در نظر گرفته‌اند. اینان گوهر دین را گوهر مشترک ادیان دانسته‌اند. در میان ادیان ابراهیمی و الهی، مشترکات فراوانی وجود دارد، از جمله باور به اصول سه‌گانه توحید، نبوت و معاد که می‌توان این‌ها را گوهر مشترک ادیان الهی دانست.

برای مطالعهٔ بیشتر

۱ـ مطهری مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی؛ (وحی و نبوت) ص۲۱–۵۶.

۲ـ خسروپناه، عبدالحسین، قلمرو دین، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه.

۳ـ هادوی تهرانی، مهدی، مبانی کلامی اجتهاد، تهراان، انتشارات خانه فرد.