علت خانه‌نشینی امام علی(ع)
در سال هاي اول وفات پيامبر(ص)، چرا امام علي(ع) خانه نشين شدند؟ آیا سکوت ایشان به نفع اسلام بود یا مبارزه ایشان؟
علت خانه نشینی امام علی(ع) بعد از رحلت پیامبر(ص)، وحدت و یکپارچگی جامعه اسلامی بود. چنانچه بنابر تأیید تاریخ نگاران، جامعه اسلامی بعد از پیامبر(ص) بسیار متذلذل گشت و بسیاری از سنت‌های جاهلی به آن بازگشت. از طرفی افرادی مانند ابوسفیان و عباس، پیشنهاد به بیعت با حضرت را دادند تا ایشان را به نبرد با خلیفه تحریک کنند. امام علی(ع) با رد درخواست آن‌ها، با علم به اینکه یاری برای قیام ندارد و برای جلوگیری از تفرقه، خانه نشینی را انتخاب کردند اما در همین دوره، به امامت و رهبری جامعه اهتمام ورزیدند و از انحرافات جلوگیری می‌کردند.
لزوم وحدت مسلمین
اغلب مورخان بر اين عقيده هستند كه شرايط اسلام، هنگام رحلت پیامبر(ص) که نهضت نوپایی بود و هنوز اكثريت قابل ملاحظه‌اي از مردم آن را از صميم دل نپذيرفته بودند، به اتحاد و يكپارچگي نياز داشت[۱]. در بعضي از تعابیر آمده است: «هنگامي كه پيامبر وفات يافت، عرب(جاهلي) بازگشت خود را شروع كرد و يهود و نصارا سر برداشتند و منافقان آشكار گشتند و وارد صحنه شدند و مسلمانان همانند رمه بي چوپان بودند كه در يك شب سرد و باراني زمستان، در بياباني، گرفتار شده اند[۲]».
تلاش منافقین برای ایجاد درگیری
بهترين راه براي درهم شكستن اتحاد مسلمين، درگير كردن اهل بيت(ع) با محوریت امام علی(ع) با سردمداران حكومت بود، به همين خاطر ابوسفيان با جلب موافقت عباس به همراه گروهي از بني هاشم نزد امام علي(ع) آمدند و به او پيشنهاد بيعت دادند. ابوسفيان براي تحريك احساسات علي(ع) گفت: اي ابا الحسن، از پذيرفتن اين پيشنهاد غفلت مورز، ما تاكنون كي پيرو خاندان فرومايه تِيم بوده ايم[۳]؟
امام علی(ع)، می‌فرماید: «شما خوب مي دانيد كه من از هر كس به امر خلافت شايسته ترم، به خدا سوگند تا هنگامي كه اوضاع مسلمين رو به راه باشد و تنها به من ستم شود، سكوت اختيار مي كنم[۴]».
گذشته از اين اگر بستر را براي قيام مهيا مي ديد هر لحظه قيام مي كرد و نيازي به پيشنهاد قيام نبود. حضرت امير(ع) يكي ديگر از علل عدم قيام را، نبود حامي و ياور مي‌داند چون قيام بايد با حمايت‌هاي عمومي مردم بال و پر پيدا كند و زمان مناسب آن فرا رسد. در اين باره مي‌فرمايند: «من، نگاه كردم و ديدم (براي گرفتن حق خود و مسلمانان) يار و ياوري جز خاندانم ندارم (به همين خاطر قيام نكردم؛ چرا كه) به مرگ آنان راضي نشدم[۵]».
امامت در زمان خانه نشینی
امام در طول اين ۲۵ سال تمام تلاش خود را براي هدايت جامعه اسلامي بكار بست. يكي از مورخان مي گويد: هر جا مردم به راهنمايي نياز داشتند راهنمايي مي فرمود، اگر مشكلي پيش مي آمد مي گشود، و اگر حكمي به خطا صادر مي شد، درست را به آنان مي‌نمود و از راهنمايي كساني كه پيش از وي مسند خلافت را به خود اختصاص دادند، دريغ نمي فرمود[۶].
منابع
- ↑ سبحاني، جعفر، المذاهب الاسلاميه، ص۱۹۴، مؤسسه امام صادق ـ عليه السّلام ـ ، جاول، ۱۴۲۳ قمري.
- ↑ سيره ابن هشام، جلد ۴، ص۳۱۶، به نقل از مكارم، شيرازي، پيام امام، جاول، چ اول، ۱۳۷۵، ناشر دارالكتب الاسلاميه.
- ↑ اقتباس از: ري شهري، محمد، رهبري در اسلام، ص۲۳۴، دارالحديث، چ اول، ۱۳۷۹.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۷۴، ترجمه آيت الله مكارم شيرازي.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۶، همان.
- ↑ شهيدي، جعفر، علي از زبان علي، ص۴۲ش، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، جششم، ۱۳۷۶.