سوره سجده

سؤال

محتوای سوره «سجده» چیست؟

درگاه‌ها

سوره سجده در مکه نازل شده و دارای ۳۰ آیه و سی و دومین سوره قرآن است. این سوره درچندین آیه مراحل خلقت انسان از گِل و رشد و نمو آن را شرح می‌دهد. خلقت آسمان‌ها و زمین در شش روز و تدبیر آن، رستاخیر و مرگ انسان، اعطای کتاب به حضرت موسی(ع)، داوری خداوند در قیامت و پاداش صالحان و عذاب گنهکاران از مضامین اصلی این سوره است.

ویژگی‌ها

سوره سجده به الم سجده هم مشهور است و ۳۰ آیه دارد و جزو سوره‌های مکی شناخته می‌شود. آیه ۱۵ این سوره آیه سجده است که به همین سبب این سوره سجده نام گرفته است. این سوره از سوره‌های مثانی شمرده می‌شود.

در فضیلت خواندن این سوره از پیامبر(ص) نقل شده است کسی که سوره سجده را بخواند مانند آن است که شب قدر را احیا گرفته باشد.

محتوا

در آغاز این سوره سخن از عظمت قرآن و نزول آن از سوی پروردگار عالمیان، و نفی اتهامات دشمنان از آن است. سپس بحثی پیرامون نشانه‌های خداوند در آسمان و زمین و خلقت آن، و تدبیر این جهان دارد. بحث دیگر پیرامون آفرینش انسان از «خاک» و «آب نطفه» و «روح الهی» و اعطای وسائل فراگیری علم و دانش، یعنی چشم و گوش و خرد از سوی خداوند به او می‌باشد. بعد از آن از رستاخیز و حوادث قبل از آن یعنی مرگ و بعد از آن یعنی سؤال و حساب سخن می‌گوید. سپس سخن از بشارت و انذار دارد و مؤمنان را به جنة الماوی نوید می‌دهد و فاسقان را به عذاب آتش تهدید می‌کند. به همین مناسبت اشاره کوتاهی به تاریخ بنی اسرائیل و سرگذشت موسی(ع) و پیروزی‌های این امت دارد. و باز به تناسب بحث بشارت و انذار اشاره‌ای به احوال گروهی دیگر از امت‌های پیشین و سرنوشت دردناک آنها می‌کند. بار دیگر به مسئله «توحید و نشانه‌های عظمت خدا» بازمی‌گردد و با «تهدید دشمنان لجوج» سوره را پایان می‌دهد.

خلقت آسمان و زمین در شش روز

آیه چهار سوره سجده به این موضوع می‌پردازد که خداوند آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر عرش قدرت استیلا یافت و همه امور از آسمان به زمین را تدبیر می‌کند.

شش روز کنایه از دوره‌ها و مرحله‌هاست و مراد از عرش، غلبه یافتن می‌باشد. نظیر این آیه در آیه ۵۴ از سوره اعراف، آیه ۳ از سوره یونس و ۵۹ از سوره فرقان بیان شده است.

آفرینش انسان از گل و خلقت او

در آیاتی از سوره سجده مراحل خلق انسان گفته شده است. خداوند انسان را از گِل آفرید. سپس نسل او را از عصاره آبی بی‌مقدار پدیدآورد. آنگاه اندامش را ساخت و از روح خود در او دمید و گوش و چشم و قلب بدو داد.

مراد از خلقت انسان فرد فرد آدمیان نیست، بلکه مراد نوع آدمی است، مبدأ پیدایش انسان گِل بوده، که همه افراد منتهی به وی می‌شوند، و خلاصه تمامی افراد این نوع از فردی پدید آمده‌اند که او از گل خلق شده، چون فرزندانش از راه تناسل و تولد از پدر و مادر پدید آمده‌اند.

آیات مهم

آیه ۱۵ سوره سجده آیه سجده است: ﴿إِنَّمَا یُؤْمِنُ بِآیَاتِنَا الَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا یَسْتَکْبِرُونَ؛ تنها کسانی به آیات ما ایمان آورده‌اند که چون آیات ما را بشنوند به سجده بیفتند و پروردگارشان را به پاکی بستایند و سرکشی نکنند.﴾(روم:۱۵) این سوره به سبب همین آیه به نام سوره سجده درآمده است. طبق روایات چهار سجده واجب در قرآن وجود دارد که آیه ۱۵ سوره سجده، آیه ۳۷ سوره فصلت، آیه ۶۲ سوره نجم و آیه ۱۹ سوره علق است و به سوره‌های عزائم مشهور است و بقیه سجده‌های قرآن مستحب است.

در آیه ۲۳ این سوره آمده است که خداوند قطعاً به حضرت موسی(ع) کتاب داده است. مراد از الکتاب تورات است‏.