شاگردی پیشوایان مذاهب اهل‌سنت نزد امام صادق(ع)
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
پیشوایان مذاهب چهارگانهٔ اهل‌سنت چگونه درمحضر امام صادق(ع) شاگردی کرده‌اند؟
ائمه مذاهب اربعه اهل سنّت (و بسیاری از شیوخ و بزرگان این مذاهب) بدون واسطه یا با واسطه از محضر مبارک امام صادق -علیه السلام- استفاده کرده‌اند.
ابوحنیفه مؤسس مکتب فقهی حنفی
نعمان بن ثابت، مکنی به ابوحنیفه (۸۰-۱۵۰ق)، مؤسس مذهب فقهی حنفی در فقه اهل‌سنت از معاصران امام صادق (ع) بوده است. ابوحنیفه شاگرد امام صادق(ع) بوده است.[۱] در جامع المسانید ابوحنیفه، که در آن روایاتی که اسناد آنها به ابوحنیفه منتهی می‌شود جمع‌آوری شده، روایاتی وجود دارد که دلالت بر استفاده علمی ابوحنیفه از امام صادق(ع) دارد.[۲]
جملاتی از ابوحنیفه در مدح امام صادق نقل شده است؛ ازجمله:
- «مَا رَأَيْتُ أَفْقَهَ مِنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ؛ من فقیه‌تر از جعفر بن محمد ندیدم».[۳]
- «لَولا السَّنَتان لَهَلک النُّعمان؛ اگر دو سال [شاگردی پيش امام صادق (ع)] نمى‌بود هر آينه نعمان هلاک مى‌شد».[۴]
مالک بن انس مؤسس مکتب فقهی مالکی
مالک بن انس، مؤسس مذهب مالکی در فقه اهل‌سنت از کسانی است که از دانش امام صادق (ع) استفاده کرده است.[۵] مالک در کتاب الموطاء چهل روایت از اهل‌بیت(ع) نقل کرده که تعدادی از این روایات مستقیماً از امام صادق (ع) نقل شده است.[۶]
از مالک بن انس جملاتی در مدح امام صادق(ع) نقل شده است؛ از جمله:
«هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به قلب هیچ انسانی خطور نکرده است که از حیث علم، عبادت و تقوی برتر از جعفر بن محمد باشد.[۷] علاوه بر ابوحنیفه و مالک بن انس عده زیادی از بزرگان اهل سنّت نیز امام صادق -علیه السلام- را ستوده‌اند ابن حجر عسقلانی می‌گوید: «فقهاء و محدثانی همچون، شعبه، سفیان ثوری، سفیان بن عیینه، مالک بن انس ابن جدیح، ابوحنیفه، و حبیب بن خالد، قطان، ابوعاصم، و گروه انبوه دیگری از جعفر بن محمد حدیث نقل کرده‌اند.»[۸] جاحظ می‌گوید: «جعفر بن محمد، الذی ملأ الدنیا علمه و فقهه، و یقال ان ابا حنیفه من تلامذته و کذلک سفیان الثوری، و حسبک بهما فی هذا الباب»[۹] که صریحاً ابوحنیفه و سفیان ثوری را از شاگردان امام صادق -علیه السلام- می‌داند و بیان می‌کند که این دو نفر از مکتب آن حضرت استفاده می‌کردند.
جمال الدین ابوالمحاسن بیان می‌کند که: «جعفر بن محمد که به صابر و فاضل و طاهر ملقّب بود… و ابوحنیفه، ابن جریح، شعبه، سفیان ثوری و سفیان عنیه، مالک و غیر از اینها از بزرگان حدیث و علم از او حدیث نقل می‌کنند.»[۱۰] محمود بن وهیب بغدادی در کتاب جواهر الکلام می‌گوید: «جعفر بن محمد… و روایت کرده‌اند از او علماء بزرگی مانند یحیی، مالک بن انس و ابوحنیفه و دیگران»[۱۱] عبدالله شبراوی و محمد الحضرمی نیز می‌گوید: «... جعفر الصادق که از او روایت کرده‌اند عدّه زیادی، از جمله، مالک بن انس، ابوحنیفه و یحیی بن سعید و ابن جریح و الثوری»[۱۲] پس این مطلب یقینی می‌باشد که ائمه مذاهب اربعه اهل سنّت بدون واسطه یا با واسطه از محضر مبارک امام صادق -علیه السلام- کسب علم کرده‌اند. امام ابوحنیفه (م ۱۵۰ هـ) مؤسس مذهب حنفی از معاصران آن حضرت بوده و همواره به شاگردی امام صادق -علیه السلام- افتخار می‌کرده است.
امام مالک بن انس (م ۱۷۹ هـ) مؤسس مذهب مالکی از شاگردان رسمی آن حضرت بوده است و در کتاب خود بدون واسطه از امام صادق -علیه السلام- نقل حدیث می‌کند. امام شافعی (م ۲۰۴ هـ) شاگرد مالک بوده است و به وسیله او و دیگران از امام صادق -علیه السلام- روایت نقل می‌کند که این روایات در مسند شافعی موجود می‌باشد. امام احمد بن حنبل (م ۲۴۱ هـ) مؤسس مذهب حنبلی هم شاگرد امام شافعی است و به وسیله او از امام صادق -علیه السلام- با واسطه استفاده کرده است.
امّا در پاسخ قمست دوّم سؤال، با توجّه به این‌که مسلّماً ائمّه مذاهب اربعه افتخار شاگردی امام صادق(ع) را داشته‌اند، شاگردی آنها از غیر امام صادق(ع)، خللی به این موضوع وارد نمی‌سازد و امام صادق(ع) به گفته این علمای اربعه بزرگ‌ترین فقیه و دانشمند عصر خویش بوده است؛ به طوری که در امور متعدد به وی رجوع می‌کردند.
مطالعه بیشتر
- حیات امام صادق(ع) نویسنده:جعفر مرتضی عاملی.
- امام صادق ومذاهب اربعه نویسنده:اسدحیدر.
منابع
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قيومى اصفهانى، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۷۳ش، ص۳۱۵.
- ↑ خوارزمی، محمد بن محمود، جامع المسانید، بیروت، دار الکتب العلمية، بی‌تا، ج۲، ص۴۱۸.
- ↑ خوارزمی، جامع المسانید، ج۱، ص۲۲۲؛ نیز: ذهبی، شمس‌الدین محمد بن أحمد، سیر اعلام النبلاء، قاهرة، دارالحدیث، ۱۴۲۷ق، ج۶، ص۳۶۴.
- ↑ آلوسی، شهاب‌الدین محمود بن صلاح‌الدین، مختصر التحفة الاثنی عشرية، تحقیق محب‌الدين الخطيب، قاهرة، المطبعة السلفية، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۸.
- ↑ مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۲.
- ↑ مالک بن انس، الموطأ، بیروت، دار احياء التراث العربی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ تهذیب، ج۲، ص۱۰۴.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارالفکر بیروت، ج۱، ص۸۸.
- ↑ رسائل جاحظ، للسند، ص۱۰۶.
- ↑ النجوم الزاهده، ج۲، ص۸.
- ↑ جواهرالکلام، ص۱۳.
- ↑ شبراوی، عبدالله، التخاف بحبّ الاشراف، ص۵۴، الحضرمی، محمد، التشریع الاسلامی، ص۲۶۳.