محدوده جغرافیایی سرزمین‌های اسلامی
محدوده جغرافیایی کشورهای اسلامی چیست و سرزمین‌های خلافت اسلامی شامل کدام کشورها می‌شد؟
سرزمین‌های جهان اسلام به لحاظ موقعیت قاره‌ای و جغرافیائی به سه گروه کشورهای آسیایی، آفریقایی، و اروپایی که مجموعاً ۵۱ کشور است، تقسیم می‌شوند.
خلافت اسلامی در اوج قدرت خود مرزهایش از شرق به آسیای میانه و افغانستان امروزی و شرق پاکستان، از شمال به کوه‌های قفقاز و جنوب ترکیه فعلی و از جنوب به دریای عرب و اقیانوس هند منتهی می‌شد، از غرب نیز به شمال آفریقا و اسپانیا محدود می‌شد.
جغرافیای سرزمین‌های اسلامی
سرزمین‌های اسلامی بین ۲۰ درجه طول غربی و ۱۴۰ درجه طول شرقی از خط استوا قرار گرفته‌اند. غربی‌ترین کشور اسلامی که در غرب آفریقا واقع است، سنگال نام دارد. شرقی‌ترین آن اندونزی است که در آسیای جنوب شرقی قرار دارد. بین غربی‌ترین و شرقی‌ترین کشور مسلمان بیش از ۱۰ ساعت اختلاف زمان وجود دارد. کل کشورهای اسلامی بیش از ۲۶ میلیون کیلومتر مربع مساحت دارند.[۱] نام کشورهای اسلامی در سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا عبارت‌اند از:
کشورهای مسلمان آسیایی
- آسیای مرکزی: قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان و مغولستان.
- آسیای جنوبی: مسلمانان سرزمین کشمیر، نپال، پاکستان، بنگلادش و مالدیو.
- جنوب شرقی آسیا: سنگاپور، ویتنام، کامبوج، تایلند، اندونزی و مالزی.
- جنوب غربی (خاورمیانه): عربستان، فلسطین، عراق، سوریه، لبنان، یمن، اردن، کویت، امارات متحده عربی، عمان، بحرین، قطر، ترکیه، افغانستان و ایران.[۲]
کشورهای مسلمان آفریقایی
آفریقای شمالی (مغرب): مصر، لیبی، تونس، الجزایر و مراکش.
آفریقای شرقی: اتیوپی، سومالی، کنیا و تانزانیا.
آفریقای غربی: موریتانی، مالی، سنگال، گینه، لیبریا، غنا، نیجریه، کامرون و کنگو.
آفریقای مرکزی: سودان، چاد، نیجر، اوگاندا و زئیر.
آفریقای جنوبی: موزامبیک، ماداگاسکار، زامبیا، زیمباوه، آنگولا و نامبیا.[۳]
کشورهای مسلمان قاره اروپا
در سال ۹۱ هجری طارق بن زیاد از فرماندهان لشکر مسلمانان موفق شد جنوب غربی اروپا را به تصرف دربیاورد. او بعد از گذشتن از تنگه جبل الطارق، اندلس (اسپانیا) را فتح کرد. مردم آن مناطق از مسلمانان استقبال قابل توجهی کردند. پس از مدتی اندلس از مراکز بسیار درخشان تمدن اسلامی شد.
پس از این موفقیت قوای اسلام وارد فرانسه شده و پایگاه‌های خود را در آنجا مستقر کردند امّا چون این مراکز تا مقر حکومت مسلمین فاصله زیادی داشت با کمبود امکانات مواجه شدند و فتوحات خود را در این سرزمین متوقف کردند.
در قرون بعد فتوحات دیگری در اروپا نصیب مسلمین شد که نتیجه آن دستیابی دولت مقتدر اسلامی بر اروپای شرقی و منطقه بالکان بود، که مرکز امپراطوری عثمانی به اروپا (ترکیه) نقل مکان یافت و بعد از آن ترکان عثمانی به قلمرو بالکان هجوم برده، صربستان و بوسنی را به تسلط خود درآوردند.[۴]
الف. اروپای جنوبی: اندلس، اسپانیا.
ب. اروپای شرقی (منطقه بالکان): آلبانی، بوسنی هرزگوین، مقدونیه، کوزوو، یونان، بلغارستان، مجارستان.
مطالعه بیشتر
۱. سرزمین اسلام: غلامرضا گلی زواره.
۲. آفاق اسلام: سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.
۳. خاورمیانه: محمد تقی رضویان.