حاملان عرش خداوند

سؤال

مقصود از حمل عرش در آیه ۷ سوره غافر چیست؟

آیه هفت سوره غافر مضمونی را بیان می‌کند که عرش خداوند حاملانی دارد. اکثر مفسران اعتقاد دارند مقصود از حاملان عرش الهی، فرشتگان هستند. حمل عرش، اجرا کردن حاکمیت خداوند در عالم معنا شده است. علامه طباطبایی معتقد است مرحله‌‏اى وجود دارد كه همه حوادث و اسباب به آنجا می‌‏رسد و نام آن مرحله و مقام، «عرش» است‏. با توجه به معانی عرش، حاملان عرش، اجرا كنندگان حاكميت و تدبير او هستند.

متن آیه

﴿ الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ

كسانى كه عرش [خدا] را حمل مى‌كنند، و آنها كه پيرامون آنند، به سپاس پروردگارشان تسبيح مى‌گويند و به او ايمان دارند و براى كسانى كه گرويده‌اند طلب آمرزش مى‌كنند: «پروردگارا، رحمت و دانش [تو بر] هر چيز احاطه دارد؛ كسانى را كه توبه كرده و راه تو را دنبال كرده‌اند ببخش و آنها را از عذاب آتش نگاه دار.»

غافر:۷

﴾

مقصود از حاملان عرش

فرشته‌ها، حاملان عرش خداوند معرفی شده‌اند و حمل عرش را اجرا کردن حاکمیت خداوند در عالم، معنا کرده‌اند. خداوند در آیه ۷ سوره غافر، به‌صورت مبهم، افرادی را حاملان عرش خود دانسته که تسبیح خداوند نیز می‌کنند. مفسرانْ فرشته‌ها را حاملان عرش الهی دانسته و آیات و روایاتی را به عنوان شاهد آورده‌اند؛ از جمله آیه ۷۵ سوره زمر:﴿فرشتگان را مى‌بينى كه پيرامون عرش به ستايش پروردگار خود تسبيح مى‌گويند.﴾(زمر:۷۵)

برای «عرش» معانی مختلفی ذکر شده است:

• «عرش» به علم، مالکیت و حاکمیت خداوند، تفسیر شده است. براساس این تفسیر سه‌گانه، مفهوم «عرش» بازگشت به صفات ذات پروردگار می‌کند. برخی روایات اسلامی نیز همین معنا را تأیید می‌کند.

• «عرش» را به «مجموعه عالم هستی» نیز تفسیر کرده‌اند. علامه طباطبایی معتقد است در عالم هستی با همه اختلافى كه در مراحل آن است، مرحله‌‏اى وجود دارد كه همه حوادث و اسباب به آنجا می‌‏رسد و نام آن مرحله و مقام، «عرش» است‏.

اگر عرش، حكومت خداوند و تدبيرش در عالم هستى باشد، حاملان عرش، اجرا كنندگان حاكميت و تدبير او هستند. و اگر عرش به معناى مجموعه عالم هستى و يا عالم ماوراء طبيعت باشد، حاملان آن فرشتگانى هستند كه پايه‌‌‏هاى تدبير اين جهان، به فرمان خدا بر دوش آنها است.

در برخی روایات اسلامی از جمله روایت امام باقر(ع) آمده که حاملان عرش الهی، (و کسانی که پایه عرش الهی به خاطر آنان پایدار است) حضرت محمد(ص) علی(ع)، حسن(ع)، حسین(ع)، نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع) و عیسی(ع) هستند.