علت دستور به ابراهیم(ع) برای ذبح فرزند
از منظر قرآن چرا حضرت ابراهیم(ع) مأمور به ذبح فرزندش شد؟
فرمان ذبح اسماعیل به پدرش ابراهیم (ع) یکی از امتحان‌های بزرگ الهی است که این دو پیامبر با ایمانی که به خداوند داشتند از آن پیروز و سربلند بیرون آمدند. قرآن این واقعه را «امتحان آشکار» می‌نامد. علت این امتحان، محک ایمان و اسلام حضرت ابراهیم بود که آیا می‌توانست اطاعت خداوند را بر فرزند عزیزش ترجیح دهد یا نه؛ که ابراهیم فرمان خداوند را اطاعت کرد و قبول کرد فرزند خود را ذبح کند.
داستان ذبح اسماعیل در قرآن
قرآن کریم داستان ذبح حضرت اسماعیل(ع) توسط حضرت ابراهیم(ع) را این‌گونه بیان می‌کند: ﴿ما او (ابراهیم) را به نوجوانی بردبار و پراستقامت بشارت دادیم؛ هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید گفت: فرزندم! من در خواب دیدم که باید تو را ذبح کنم! بنگر نظر تو چیست؟ گفت: ای پدر هرچه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! هنگامی که هر دو تسلیم و آماده شدند و (حضرت) ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد، او را ندا دادیم که ای ابراهیم! آنچه را در خواب مأموریت یافتی انجام دادی. ما این‌گونه نیکوکاران را جزا می‌دهیم، این به طور مسلم امتحان مهم و آشکاری است، ما ذبح عظیمی را فدای او کردیم و نام نیک او را در امت‌های بعد باقی گذاردیم. سلام ما بر ابراهیم باد، این‌گونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم.﴾(صافات:۱۰۱تا۱۱۰)
تفسیر ماجرای ذبح اسماعیل
امری که از طرف خداوند متعال به حضرت ابراهیم(ع) شد یک امر امتحانی و آزمایشی بود و در اوامر امتحانی اراده جدی به اصل عمل تعلق نگرفته است؛ بلکه هدف آن است که روشن شود شخص مورد آزمایش تا چه اندازه آمادگی اطاعت دستور را دارد و این در جایی است که شخص مورد آزمایش از اسرار پشت پرده آگاه نیست، و حضرت ابراهیم(ع) به خوبی از عهده این امتحان برآمد و آمادگی روحی خود را در این زمینه از هر جهت به ثبوت رسانید و از عهده این آزمایش به خوبی برآمد.[۱]
خداوند متعال نخست امتحان‌های به ظاهر سخت و دشوار و در واقع آسان را برای نیکوکاران پیش می‌آورد تا وقتی که از امتحان سرافراز شدند، بهترین پاداش را هم در دنیا و هم در آخرت به آنها می‌دهد و در داستان حضرت ابراهیم(ع) گرچه صرف امتحان بود؛ ولی همان ظاهر نیز بسیار سخت و ناگوار بود.[۲]
فرمان ذبح اسماعیل، یک امر امتحانی بود و خداوند نمی‌خواست که فرزند ابراهیم(ع) قربانی شود. مصلحتی نیز در قربانی کردن فرزند نبود. چون امر امتحانی بود، مقصود این بود که میزان آمادگی از ناحیه ابراهیم(ع) در برابر فرمان الهی سنجیده شود، نه اینکه مقصود کشتن فرزند باشد. تا کجا ابراهیم(ع) حاضر است تسلیم فرمان الهی باشد؟ این فرمان آمد تا با این آزمون و امتحان، تسلیم بودن ابراهیم(ع) و میزان اسلامش مشخص شود.
امام خمینی در این موضوع می‌فرماید حضرت ابراهیم خلیل(ع) آنچه را که در عالم خواب دید، باید تعبیر می کرد، اما از فرط محبت و دلدادگی و عشق به حق تعالی تعبیر نکرد. وقتی دید فرزند را قربانی می‌کند، به دنبال این کار رفت و این شور و هیجان در نفس ابراهیم(ع) موجب شد که در طریق محبت گام بردارد. چون در جمال حق مستغرق بود، توجه نداشت که خواب را باید تعبیر کرد.<ref>سروش محلاتی، محمد، «فهم ذبح اسماعیل در بستر شریعت با فقه عدلیه سازگار نیست / رفع اشکالات با نگاه اهل معرفت»