تأثیر شیر مادر در تربیت فرزند

سؤال

آیا شیر مادر در تربیت فرزند نقش دارد؟ اگر مادر، فردی کافر یا بدکاره باشد، در اخلاقیات یا حتی در انتخاب دین فرزند نقش دارد؟

درگاه‌ها

به‌طور کلی در تربیت فرزند چند چیز نقش دارد:

1. وراثت (از طریق ژنتیک و انتقال ژن‌ها)
2. محیط (درون خانوادگی و برون خانوادگی)
3. تغذیه

اگر در هر یک از اینها دقت شود این امید وجود دارد که در تربیت صحیح فرزندان مان موفق شویم.

یکی از مسائلی که در تربیت فرزندان نقش دارد تغذیه کودک است. تغذیه چه در دوران شیرخوارگی و چه بعد از آن مهم است. در روایات زیادی به این نکته اشاره شده است که در انتخاب زن شیرده و دایه برای فرزندان دقت شود چراکه شیر مادر اثر می‌گذارد و باعث می‌شود که ویژگی‌های مادر، صفات شخصیتی و خصوصیات اخلاقی او به کودک منتقل شود؛ از این روی در روایات تأکید شده که زنان کم خرد، زنان مبتلا به ضعف و آبریزش چشم، زن زشت‌رو، زن بدکاره و دیوانه، زن مجوسی، زن یهودی و نصرانی مادامی که در مدت شیردهی شراب ننوشند، زن ناصبی (دشمن اهل‌بیت)، زنی که فرزند نامشروعی زاییده برای دایگی و شیر دادن به فرزندان نگیرید.

دقت در انتخاب زنان شیرده و دایه‌ها

امام علی (ع) می‌فرماید:

«انْظُرُوا مَنْ تُرْضِعُ أَوْلَادَکُمْ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ؛ دقت کنید که چه کسی فرزندان شما را شیر می‌دهد؛ زیرا کودک با شیر پرورش می‌یابد».

آن حضرت باز می‌فرماید: «تَخَیَّرُوا لِلرَّضَاعِ کَمَا تَتَخَیَّرُونَ لِلنِّکَاحِ فَإِنَّ الرَّضَاعَ یُغَیِّرُ الطِّبَاع‏؛ همچنان‌که در کار ازدواج دست به گزینش می‌زنید، دایه [کودک خود] را نیز گزینش کنید؛ زیرا شیر طبایع را تغییر می‌دهد».

امام باقر (ع) می‌فرماید:

«اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِکَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِیَّاکَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ یُعْدی؛ برای شیر دادن کودکت، دایه خوب روی بجوی و از دایه‌های زشت دوری کن؛ زیرا شیر [ویژگی‌های مادر را به فرزند] سرایت می‌دهد».

آن حضرت باز می‌فرماید: «عَلَیْکُمْ بِالْوُضَّاءِ مِنَ الظُّئُورَه فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ بر شما باد [انتخاب] دایگان پاکیزه و زیبا؛ زیرا شیر [ویژگی‌های مادر را به فرزند] سرایت می‌دهد». ‏

دایه‌های ناشایست

پیامبر اعظم (ص) می‌فرمایند: «لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ وَ لَا الْعَمْشَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی‏؛ زنان کم خرد و زنان مبتلا به ضعف و آبریزش چشم را به دایگی مگیرید؛ زیرا شیر اثر می‌گذارد».

امام علی (ع) می‌فرماید:

«تَوَقُّوا عَلَی أَوْلَادِکُمْ لَبَنَ الْبَغِیِّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْمَجْنُونَه فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی‏؛ کودکان خود را از شیر زنان بدکاره و دیوانه، دور نگه دارید؛ زیرا شیر اثر می‌گذارد».

امام صادق (ع) می‌فرماید:

«لَا تَسْتَرْضِعُوا لِلصَّبِیِّ الْمَجُوسِیَّه وَ اسْتَرْضِعْ لَهُ الْیَهُودِیَّه وَ النَّصْرَانِیَّه وَ لَا یَشْرَبْنَ الْخَمْرَ وَ یُمْنَعْنَ مِنْ ذَلِک‏؛ زن مجوسی را برای شیر دادن فرزندت انتخاب نکن، اما زن یهودی و مسیحی اشکالی ندارد، به شرط آنکه شراب نخورند و از این کار بازداشته شوند».

به هر حال، نباید در خصوص تغذیه کودکان و رعایت برخی نکات که در روایات به آن اشاره شده است غفلت کرد.

مطالعه بیشتر

میخبر، سیما و جمعی از خواهران حوزه علمیه، ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح: برنامه اخلاقی، عبادی، پزشکی و تغذیه قبل از بارداری تا پایان شیردهی، قم: نور الزهرا، ۱۳۹۱.

ولی ابرقویی، روح‌الله، کودک‌نامه (فرهنگ الفبایی تربیت فرزند در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام)، قم: مشهور، ۱۳۹۲.

سعیدی‌مبارکه، فاطمه، زوج‌های فردا و تربیت فرزندان از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران: آیین احمد، ۱۳۹۰.