تأثیر شیر مادر در تربیت فرزند

سؤال

آیا شیر مادر در تربیت فرزند نقش دارد؟ اگر مادر، فردی کافر یا بدکاره باشد، در اخلاقیات یا حتی در انتخاب دین فرزند نقش دارد؟

درگاه‌ها

پاسخ:

به‌طور کلی در تربیت فرزند چند چیز نقش دارد:

1. وراثت (از طریق ژنتیک و انتقال ژن‌ها)
2. محیط (درون خانوادگی و برون خانوادگی)
3. تغذیه

اگر در هر یک از اینها دقت شود این امید وجود دارد که در تربیت صحیح فرزندان مان موفق شویم.

یکی از مسائلی که در تربیت فرزندان نقش دارد تغذیه کودک است. تغذیه چه در دوران شیرخوارگی و چه بعد از آن مهم است. در روایات زیادی به این نکته اشاره شده است که در انتخاب زن شیرده و دایه برای فرزندان دقت شود چراکه شیر مادر اثر می‌گذارد و باعث می‌شود که ویژگی‌های مادر، صفات شخصیتی و خصوصیات اخلاقی او به کودک منتقل شود؛ از این روی در روایات تأکید شده که زنان کم خرد، زنان مبتلا به ضعف و آبریزش چشم، زن زشت‌رو، زن بدکاره و دیوانه، زن مجوسی، زن یهودی و نصرانی مادامی که در مدت شیردهی شراب ننوشند، زن ناصبی (دشمن اهل‌بیت)، زنی که فرزند نامشروعی زاییده برای دایگی و شیر دادن به فرزندان نگیرید.

دقت در انتخاب زنان شیرده و دایه‌ها

امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:

«انْظُرُوا مَنْ تُرْضِعُ أَوْلَادَکُمْ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ؛ دقت کنید که چه کسی فرزندان شما را شیر می‌دهد؛ زیرا کودک با شیر پرورش می‌یابد».

آن حضرت باز می‌فرماید: «تَخَیَّرُوا لِلرَّضَاعِ کَمَا تَتَخَیَّرُونَ لِلنِّکَاحِ فَإِنَّ الرَّضَاعَ یُغَیِّرُ الطِّبَاع‏؛ همچنان‌که در کار ازدواج دست به گزینش می‌زنید، دایه [کودک خود] را نیز گزینش کنید؛ زیرا شیر طبایع را تغییر می‌دهد».

امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید:

«اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِکَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِیَّاکَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ یُعْدی؛ برای شیر دادن کودکت، دایه خوب روی بجوی و از دایه‌های زشت دوری کن؛ زیرا شیر [ویژگی‌های مادر را به فرزند] سرایت می‌دهد».

آن حضرت باز می‌فرماید: «عَلَیْکُمْ بِالْوُضَّاءِ مِنَ الظُّئُورَه فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی؛ بر شما باد [انتخاب] دایگان پاکیزه و زیبا؛ زیرا شیر [ویژگی‌های مادر را به فرزند] سرایت می‌دهد». ‏

دایه‌های ناشایست

پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ وَ لَا الْعَمْشَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی‏؛ زنان کم خرد و زنان مبتلا به ضعف و آبریزش چشم را به دایگی مگیرید؛ زیرا شیر اثر می‌گذارد».

امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:

«تَوَقُّوا عَلَی أَوْلَادِکُمْ لَبَنَ الْبَغِیِّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْمَجْنُونَه فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی‏؛ کودکان خود را از شیر زنان بدکاره و دیوانه، دور نگه دارید؛ زیرا شیر اثر می‌گذارد».

امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:

«لَا تَسْتَرْضِعُوا لِلصَّبِیِّ الْمَجُوسِیَّه وَ اسْتَرْضِعْ لَهُ الْیَهُودِیَّه وَ النَّصْرَانِیَّه وَ لَا یَشْرَبْنَ الْخَمْرَ وَ یُمْنَعْنَ مِنْ ذَلِک‏؛ زن مجوسی را برای شیر دادن فرزندت انتخاب نکن، اما زن یهودی و مسیحی اشکالی ندارد، به شرط آنکه شراب نخورند و از این کار بازداشته شوند».

به هر حال، نباید در خصوص تغذیه کودکان و رعایت برخی نکات که در روایات به آن اشاره شده است غفلت کرد. یکی از مسایل پندآموز تاریخ که بسیار دردناک و در عین حال عبرت‌آموز است، ماجرای فرزندان و اولادی است که علی‌رغم این که پدران و مادران صالح و باایمانی داشته‌اند، بدعاقبت شده‌اند و عاقبت شومی به همراه داشته‌اند و باعث ننگ و بدنامی پدران و مادران خویش شده‌اند؛ ماجرای کف و سوت زدن فرزند «شیخ فضل الله نوری» هنگام اعدام پدر یکی از این پندهای عبرت‌انگیز است که ما به خلاصه آن اشاره می‌کنیم:

«این مجتهد و عادل انقلابی، علیه مشروطه غیرمشروعه آن زمان قد علَم کرد؛ با این که اول مشروطه‌خواه بود، اما چون مشـروطه از مسیر اصلی خود منحرف شد و از مسیر اسلام خارج شد با آن مخالفت کرد، عاقبت او را گرفتند و زندانی کردند و حکم اعدامش را صادر کردند. شیخ پسری داشت و بیش از بقیه اصرار داشت که پدرش را اعدام کنند.

به راستی چرا فرزند «شیخ فضل الله نوری» بر اعدام پدر اصرار داشت و برای اعدام پدر کف زد و هورا کشید؟

یکی از بزرگان می‌گوید، روزی من به زندان رفتم و علت را از خود شیخ فضل اللّه نوری سؤال کردم؛ ایشان فرمودند: «خود من هم انتظارش را داشتم که پسرم چنین از کار درآید.»

چون شیخ فضل اللّه نوری، اثر تعجب را در چهره آن مرد دید، اضافه کرد: «این بچه در نجف متولد شد؛ در آن هنگام مادرش بیمار بود، لذا شیر نداشت، مجبور شدیم یک دایه شیرده برای او بگیریم. پس از مدتی که آن زن به پسرم شیر می‌داد، ناگهان متوجه شدیم که وی زن ناپاک و آلوده‌ای است؛ علاوه بر آن از دشمنان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نیز بود …» کار این پسـر که شیر ناپاک خورده بود به جایی رسید که در هنگام اعدام پدرش کف زد و هورا کشید. البته کار این پسر به همین‌جا ختم نشد، بلکه از آن پسر فاسد، پسری دیگر تحویل جامعه شد به نام «کیانوری» که رئیس «حزب توده» شد و علیه نظام جمهوری اسلامی به مخالفت و مقابله برخاست.»

منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. میخبر، سیما و جمعی از خواهران حوزه علمیه، ریحانه بهشتی، یا، فرزند صالح: برنامه اخلاقی، عبادی، پزشکی و تغذیه قبل از بارداری تا پایان شیردهی، قم: نور الزهرا، ۱۳۹۱. ۲. ۳. ولی ابرقویی، روح‌الله، کودک‌نامه (فرهنگ الفبایی تربیت فرزند در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام)، قم: مشهور، ۱۳۹۲. ۴. ۵. سعیدی‌مبارکه، فاطمه، زوج‌های فردا و تربیت فرزندان از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران: آیین احمد، ۱۳۹۰. ۶.