حقیقت شفاعت
حقیقت شفاعت چیست؟
شفاعت یعنی وساطت، همراهی و دستگیری اولیای الهی از بندگان در روز قیامت تا در نتیجه آن موجب ترفیع درجه یا رفع عذاب برای بندگان باشد. شفاعت هم شامل انسان های خوب با اعمال صالح می شود تا آنها را به مقام های بالاتری ببرد و هم شامل انسانهای بد با اعمال ناپسند می شود تا گناهان ایشان بخشیده شده و از عذاب جهنم نجات پیدا کنند.
مفهوم شناسی
کلمه «شفاعت» در لغت از ریشه «شفع» به معنای جفت شدن و کنار هم قرار گرفتن دو چیز است.[۱] در کاربرد اصطلاح کلامی، این واژه به معنای وساطت اولیاء الهی برای رساندن بندگان به فیض رحمت، مغفرت، دستگیری و نجات آنان از عذاب جهنم، می‌باشد.[۲]
نیاز همه بندگان به شفاعت
بر این اساس، حقیقت شفاعت، چیزی جز همراهی، وساطت، کمک و دستگیری برگزیدگان الهی در قیامت، نمی‌باشد. این همراهی و دستگیری یا برای ترفیع درجه است یا برای نجات از عقاب و عذاب. از این نظر، نیکوکاران و بدکاران همگی نیازمند شفاعت می‌باشند با این تفاوت که شفاعت انبیاء و اولیاء برای نیکوکاران موجب صعود آنان به مقام برتر و بهره‌مندی بیشتر از عنایات خاصه الهی می‌شود. اما برای گناه کاران تغییر سرنوشت محسوب می‌شود و موجب نجات آنان از آتش یا تخفیف مجازات می‌باشد.
بنابراین، گرچه در لسان روایات این اصطلاح بیشتر در مورد دوم یعنی نجات از عذاب به کار برده شده است ولی چنانچه اشاره گردید، دامنه شفاعت حوزهٔ وسیعی دارد و شامل عموم مستحقین اعم از افراد مؤمن و صالح یا غیرصالح می‌شود، حتی افراد صالح نیز چون دارای مراتب و مقامات متفاوت می‌باشند، مقام بالاتر نسبت به مراتب پائین‌تر، حق شفاعت دارد.
امام باقر(ع) می‌فرماید: یک فرد از مؤمنین، حداقل در مورد سی نفر حق شفاعت دارد[۳] و نیز می‌فرماید: یک مرد مؤمن در مورد قوم و بستگان و اهل خانواده خود می‌تواند شفاعت نماید.[۴] سر رشته دار این سلسله نیز پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌باشند که صاحب مقام شفاعت کبری در قیامت‌اند. امام صادق(ع) در این مورد می‌فرماید: ما من احد من الاولین و الاخرین الا و هو یحتاج الی شفاعه محمد یوم القیامه[۵] هیچ فردی از خوبان و بدان چه از امت‌های گذشته و چه از امت اسلام نیستند مگر این که در قیامت محتاج شفاعت رسول اکرم می‌باشند. زیرا طبق روایات، این مقام از آن رسول اکرم(ص) می‌باشد که خداوند به آن حضرت اعطا فرموده است.
مسئله شفاعت به معنای بهره گرفتن شایستگان از عفو و رحمت واسعه پروردگار در پرتو دستگیری و عنایت اولیاء الهی، یکی از معارف قرآنی و از اعتقادات اصیل و امیدبخش اسلام است که از یکسو به خاطر زمینه‌های مساعد افراد و از سوی دیگر به خاطر مقام و منزلت و آبروی اولیاء الهی مخصوصاً پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع)، این تفضل از رهگذر شفاعت آنان نصیب دیگران می‌گردد و بسیاری از کسانی که اهل عذاب و آتش‌اند و مستحق عقوبت و مجازات، بوسیله آنان نجات می‌یابند و به صف اهل بهشت می‌پیوندند.
مطالعه بیشتر
- شفاعت در قلمرو عقل و قرآن و حدیث، نوشته آیت الله جعفر سبحانی.
- تفسیر المیزان، ج ۱، ذیل آیه ۴۸، سوره مبارکه بقره.