گرفتن ربا از کافر حربی

سؤال

در اسلام رفتار مسلمین با کفار چگونه باید باشد؟ در چه حد می‌توان بر آنها سخت گیر بودآیا ضایع کردن حقوق آنها مجاز است؟ مثلاً آیا جایز است به آنها ربا داد؟

در پاسخ شما باید بگوییم خطوط کلی رفتار مسلمانان با کفار به زیبایی در دو آیه از قرآن ترسیم شده است. ﴿لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ ـ إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَی إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَمَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾ خدا شما را از نیکی کردن در رعایت عدالت نسبت به کسانی که در امر دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهی نمی‌کند. چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد. شما را تنها از دوستی در رابطه با کسانی نهی می‌کند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه‌هایتان بیرون راندند. یا به بیرون راندن شما کمک کردند و هر کسی با آنان رابطه دوستی داشته باشد ظالم و ستمگر است».

بر این اساس رابطه حکومت اسلامی و مسمانان با کفار حربی و کسانی که در حال جنگ یا در صدد جنگ با کشور اسلامی هستند باید رابطه ای خصمانه باشد اما با سایر کفار باید رابطه انسانی و بر اساس اخلاق اسلامی باشد و حقوق انسانی آنان را رعایت نمایند. از این رو و بر اساس قانون اساسی و به حکم آیه شریفه دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل نمایند و حقوق انسانی آنان را رعایت کنند این اصل در حق کسانی اعتبار دارد که بر ضداسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نکنند. و به همین جهت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هرگونه سلطه جویی و سلطه پذیری و عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطه گر و روابط صلح آمیز متقابل با دول غیر محارب استوار شده است. بنابراین بجز کفار حربی که در جنگ یا در صدد جنگ با مسلمانان و حکومت اسلامی هستند سایر کفار اعم از کفار خارجی و کفار داخلی (اهل ذمه و مستأمنین) باید مورد احترام حکومت اسلامی و مسلمانان قرار بگیرند و حقوق انسانی آنان رعایت شود و نمی‌توان به صرف اینکه آنها مسلمان نیستند حقوق آنان را تضییع نمود البته بدیهی است این حکم تا وقتی است که آنان بر علیه حکومت اسلامی و مسلمانان اقدام خصمانه انجام ندهند.

در مورد گرفتن ربا از کافر نیز باید بگوییم بر اساس فقه اسلامی بین مسلمانان و کافر حربی ربا نیست یعنی گرفتن مقدار اضافی برای مسلمان جایز است. مرحوم امام در تحریر الوسیله در این باره می‌فرمایند: «لاِربا بَینَ الوالِدِ وَ وَلَدِهِ وَ لَابینَ اَلرُجلِ وَ زَوجَتِهِ وَ لاَ بین المسلم وَ الحَربّی بِمَعنی اَنَّهَ یَجُوزُ اَخذُ الفَضلِ لِلمسلِمِ وَ یَثبُتُ بین المُسِلمِ وَ الذّمیِ» «بین پدر و فرزندش و بین مرد و همسرش و بین مسلمان و کافر حربی ربا نیست به این معنی که گرفتن اضافی برای مسلمان جایز است ولی بین مسلمان و کافر ذمّی ربا هست»

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ حقوق اقلیتها، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۰.

۲ـ حقوق و وظایف غیر مسلمانان در جامعه اسلامی، روح الله شریعتی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱.