ازدواج از نگاه قرآن

سؤال

در قرآن کریم به‌طور مستقیم چند مرتبه به ازدواج اشاره شده است؟

قرآن شریف و روایات بر ازدواج تأکید فراوان دارند. در رابطه با ازدواج که شامل: شرائط، احکام، و وظائف زوجین و مسئولیت حاکمان در قبال این مسئله خطیر می‌باشد آیات متعددی در قرآن کریم آمده است و به بیش از پنجاه آیه می‌رسد و در این نوشتار به نمونه‌های از آن اشاره می‌شود.

اهمیت ازدواج

اهمیت ازدواج از نگاه قرآن، همین بس که در یک تأکید جدی به اولیاء و حاکمان می‌فرماید: ﴿وَأَنكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِن يَكُونُوا فُقَرَ‌اءَ يُغْنِهِمُ اللَّـهُ مِن فَضْلِهِ ۗ وَاللَّـهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛ مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد، خداوند گشایش دهنده و آگاه است.﴾(نور:۳۲) تعبیر انکحوا (آنها را همسر دهید) با اینکه ازدواج یک امر اختیاری و بسته به میل طرفین است، مفهومش این است که مقدمات ازدواج آنها را فراهم سازید، از طریق کمکهای مالی در صورت نیاز، پیدا کردن همسر مناسب، تشویق به مسئله ازدواج و بالاخره پادرمیانی برای حل مشکلاتی که معمولاً در این موارد بدون وساطت دیگران انجام پذیر نیست، خلاصه مفهوم آیه به قدری وسیع است که هرگونه قدمی و سخنی و کمکی را راه شامل می‌شود. بدون شک اصل تعاون اسلامی ایجاب می‌کنند که مسلمانان در همه زمینه‌ها به یکدیگر کمک کنند؛ ولی تصریح به امر در مورد ازدواج دلیل بر اهمیت ویژه آن است. در آیه ای دیگر به خود افراد به‌طور مستقیم توصیه به ازدواج شده است: ﴿... فانکحوا ما طاب لکم من النساء…؛ با زنان پاک ازدواج نمایید.﴾(نساء:۳) که از این تکه از آیه لزوم انتخاب همسرانی که خوشایند و مورد پسند هستند را می‌توان فهمید.

ازدواج مردان پاک با زنان پاکدامن

در آیه ای دیگر از قرآن آمده که زنان پاک با مردهای پاک ازدواج می‌کنند و مردهای پاک با زنان پاک. ﴿والطیبات للطیبین و الطیبون للطیبات…﴾ «زنان پاک از آن مردان پاک و مردان پاک از آن زنان پاکند.» از این آیه علاوه بر لزوم ازدواج نکات متعددی را می‌توان برداشت کرد که از جملهٔ آن این است که: سنخیت سبب الفت و اتحاد می‌شود هر کسی طالب هم سنخ و هم رویه خود است؛ و مصداق کامل این آیه در زمان ما بخوبی ظاهر و هویدا است و مشاهده می‌شود هر مرد و زنی در ازدواج طالب هم سنخ و هم جفت خودش می‌باشد. مردهای پاک و طاهر طالب زنهای پاک و عفیف می‌باشند. زنهای پاک نیز همین‌طور طالب مردهای صالح باتقوی.

خواستگاری از همسر آینده

یکی از مقدمات ازدواج مسئله خواستگاری است که قرآن کریم به آن تأکید دارد، و مطابق با طبع و خلقت بشر است که مرد مظهر طلب و عشق و زن مظهرمطلوب و معشوق است ﴿و … لا جناح علیکم فیما عرضتم به من خطبه النساء او کنتم فی انفسکم﴾ «بر شما باکی نیست که به‌طور کنایه از زنان خواستگاری کنید یا در دل تصمیم بر این کار بگیرید.» قابل ذکر است که شأن نزول آیه درباره زنان بیوه می‌باشد و لکن تعمیم آن مانعی ندارد. البته باید توجه داشت که امر خواستگاری نسبت به افراد، آداب خاص خود را دارد، مخصوصاً در دختران باکره باید در مرحله اول جلب موافق اولیاء باشد: ﴿الذی بیده عقده النکاح﴾ «کسی که گره ازدواج در دست اوست تا موجب تهمت و دیگر پیامدها نشود.»

آثار ازدواج

قرآن کریم برای امر ازدواج علاوه بر استمرار نسل بشری آثار بسیاری را متذکر شده‌اند، که از جمله:

الف) ایجاد آرامش روحی برای زوجین و ﴿من آیاته اَن خلق لکم من انفسکم ازواجاً لستکنوا الیها﴾ «دیگر از نشانه‌های خدا این است که از جنس خودتان همسران برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید.»

ب) ایجاد دوستی و مودتّ بین زوجین

«و جعل بینکم مودّه و رحمه «در میانتان درستی و مهربانی قرار داد.»

ج) از دیگر آثار ازدواج دژ سازی در مقابل شهوات و ناملایمات زندگی ﴿هنّ لباس لکم و انتم لباس لهنّ﴾ «آنها «زنان» لباس شما هستند و شما «مردان» لباس آنها هستید.»

د) آثار دیگر آن تربیت فرزندان صالح، بی‌نیازی در امور مادی، کسب معنویت و… که بررسی آن مقال دیگری را طلبد می‌کند.

مطالعه بیشتر

۱. ازدواج در اسلام، آیت الله مشکینی با ترجمه آیت الله جنتی.

۲. خانواده در قرآن، آیت الله دکتر احمد بهشتی، چاپ بوستان، کتاب قم.

۳. تفسیر نمونه، مجلدات ۲، ۳، ۴، ۱۴، ۱۶، ۱۷، ۲۰، ۲۴، ۲۵، آیت الله مکارم شیرازی.

۴. ترجمه تفسیر المیزان، جلدهای ۲٬۳، ۴، ۱۵.

۵. آیین همسرداری اثر استاد ابراهیم امینی.

۶. زن در آیینهٔ جلال و جمال اثر استاد جوادی آملی.