پیش نویس:واقعه غدیر در کتابهای تاریخی
اسناد غدیر در معتبرترین و قدیمی ترین کتب اهل تسنن و تشیع
اسناد حدیث غدیر-در معتبرترین و قدیمی ترین کتابهای اهلسنت و شیعه
حدیث غدیر از نظر سند متواتر است و به بیش از سیصد طریق از صد و شصت صحابه پیامبر و هشتاد و شش نفر از تابعین روایت شده است.[۱][۲]
متن کامل حدیث غدیر به همراه خطبهی پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و آله) در غدیر خم، به سند صحیح و معتبر در کتابهای شیعه آمده است و بخشهایی از آن به نقل از اسامة بن زیاد در منابع اهلسنت وجود دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.[۳]
منابع اهل سنت درباره غدیر
برخی از معتبرترین و قدیمیترین کتابهای اهلسنت که حدیث غدیر را نقل کردهاند، عبارت است از:
1. صحیح مسلم 261 ﻫ . ق،
2. صحیح اِبن حبّان 354 ﻫ . ق،
3. سنن بزاز 292 ﻫ . ق، معروف به مسند البزّاز،
4. سنن ترمزی 295 ﻫ . ق،
5 . سنن ابن ماجهی قزوینی 273 ﻫ . ق،
6 . المستدرک علی الصحیحین: حاکم نیشابوری 405 ﻫ . ق،
7. مسند الصّحابه: رویانی 397 ﻫ . ق،
8 . انساب الاشراف: بلاذری 279 ﻫ . ق،
9. الکنی والاسمء: محمدبن احمدبن حماد دولابی 320 ﻫ . ق،
10. مسند احمدبن حنبل 241 ﻫ . ق،
11. فضائل الصحابة: احمدبن حنبل 241 ﻫ . ق،
12. خصائص امیرالمؤمنین: نسایی 303 ﻫ . ق،
13. مشکل الآثار: ابوجعفر احمد طحاوی 321 ﻫ . ق،
14. المعجم الکبیر: ابوالقاسم طبرانی 360 ﻫ . ق،
15. امالی محاملی 330 ﻫ . ق،
16. المصنّف: عبدالرزاق صنعانی 211 ﻫ . ق،
17. التاریخ الکبیر: بخاری 256 ﻫ . ق،
18. ریاض النفوس: عبدالله بن محمد مالکی مغربی 449 ﻫ . ق،
19. صحیح ابن خزیمة 311 ﻫ . ق،
20. الموفقیات: زبیربن بکار 256 ﻫ . ق،
21. کتاب الکنی: بخاری 256 ﻫ . ق،
22. موضح أوهام الجمع والتفریق: خطیب بغدادی 463 ﻫ . ق،
23. الذریة الطاهره: ابوبشر دولابی 310 ﻫ . ق،
24. تلخیص المتشابه فی الرسم: خطیب بغدادی 463 ﻫ . ق،
25. تفسیر طبری 310 ﻫ . ق جامع البیان فی تفسیر القرآن،
26. الکامل فی الرجال: ابن عدی جرجانی 364 ﻫ . ق،
27. الفتوح: اِبن اعثم کوفی 314 ﻫ . ق،
28. مناقب الائمة: باقلانی 403 ﻫ . ق،
29. الغریبین: هروی 224 ﻫ . ق،
30. عقد الفرید: ابن عبد ربّه اندلسی 328 ﻫ . ق،
31. الجرح والتعدیل: ابن ادریس رازی 327 ﻫ . ق، ابن ابی حاتم،
32. الامامة والسیاسة: ابن قتیبهی دینوری 276 ﻫ . ق،
33. المعارف: ابن قتیبهی دینوری،
34. ثمار القلوب: ثعالبی 429 ﻫ . ق،
35. شرف النبی(صلیالله علیه و آله): خرگوشی 406 ﻫ . ق،
36. الاستیعاب: ابن عبدالبرّ 463 ﻫ . ق،
37. اخبار اصبهان: ابونعیم اصفهانی 430 ﻫ . ق،
38. تاریخ بغداد خطیب بغدادی 463 ﻫ . ق،
39. شواهد التنزیل: حافظ حسکانی بعد 407 ﻫ . ق،
40. تفسیر ثعلبی 427 ﻫ . ق،
41. المصنف: ابن ابی شیبه 335 ﻫ . ق،
42. اسباب النزول: واحدی نیشابوری 468 ﻫ . ق،
43. امالی احمدبن حسین زیدی 411 ﻫ . ق،
44. کتاب الشفء: قاضی عیاض 554 ﻫ . ق،
45. التمهید قاضی ابوبکر باقلانی 403 ﻫ . ق،
46. مناقب ابن مردویة 352 ﻫ . ق،
47. حیلة الاولیء: ابونعیم اصفهانی 430 ﻫ . ق،
48. مناقب امیرالمؤمنین: ابن مغازلی 483 ﻫ . ق،
49. مصابیح السّنّة: بغوی 516 ﻫ . ق،
50 . تاریخ دمشق: ابن عساکر 577 ﻫ . ق،
51 . صفة الصفوه: سبط اِبن جوزی 597 ﻫ . ق،
52 . الامالی: ابن الشجری 499 ﻫ . ق،
53 . المعجم الصغیر: ابوالقاسم طبرانی 360 ﻫ . ق،
54 . المسند عبدبن حمید 249 ﻫ . ق،
55 . جمهرةاللغة: ابن درید عضدی بصری 321 ﻫ . ق،
56 . مسند ابویعلی الموصلی،
57 . مسند ابن راهویه مروزی 327 ﻫ . ق،
58 . مسند ابن ابی عاصم 287 ﻫ . ق معروف به کتاب السّنة،
59 . مسند الکبیر: ابوالعباس شیبانی نسوی 303 ﻫ . ق،
60 . تذکره الخواص: سبط ابن جوزی 597 ﻫ . ق،
61 . جامع الاصول: ابن اثیر جزری 606 ﻫ . ق،
62 . تفسیر فخر رازی 606 ﻫ . ق،
63 . کفایة الطالب: گنجی شافعی 658 ﻫ . ق،
64 . الریاض النضره: محب الدین طبری 694 ﻫ . ق،
65 . فرائد السّمطین: حموینی 722 ﻫ . ق،
66 . مسند الفردوس: ابن شیرویه دیلمی 509 ﻫ . ق،
67 . فضائل الصحابة: سمعانی 562 ﻫ . ق،
68 . الرّد علی الحرقوصیّه: ابن جریر طبری 310 ﻫ . ق،
69 . الاعتصام: ابومحمد شاطبی 590 ﻫ . ق،
70. الشذرات الذهبیة: ابن طولون 270 ﻫ . ق،
71. النقض علی العثمانیة: جاحظ 255 ﻫ . ق،
72. طرق حدیث الغدیر: عبیدالله انباری واسطی 356 ﻫ . ق،
73. سمط النجوم العوالی: عصامی 3 ﻫ . ق.
منابع شیعه درباره غدیر
برخی از معتبرترین و قدیمی ترین کتابهای شیعه که حدیث غدیر را نقل کردهاند:
1. الکافی: محمدبن یعقوب کلینی 328 ﻫ . ق ،
2. قرب الإسناد: ابوالعباس حمیری 310 ﻫ . ق،
3. تفسیر عیاشی 320 ﻫ . ق،
4. تفسیر علی بن ابراهیم قمی 307 ﻫ . ق ،
5 . مروج الذهب: مسعودی 346 ﻫ . ق ،
6 . صحیفة الرضا(علیه السلام): امام علی بن موسی، 203 ﻫ . ق ،
7. تحف العقول: ابن شعبه حرانی، 335 ﻫ . ق ،
8 . عیون اخبارالرضا(علیه السلام): شیخ صدوق. 381 ﻫ . ق ،
9. الخصال: شیخ صدوق،
10.معانی الاخبار: شیخ صدوق،
11. أمالی: شیخ صدوق،
12. الشافی فی الامامة: سیّد مرتضی 436 ﻫ . ق،
13. رجال کشّی قبل 350 ﻫ . ق،
14. عیون المعجزات: حسین بن عبدالوهاب بعد 448 ﻫ . ق،
15. أمالی: طوسی 460 ﻫ . ق،
16. أمالی: شیخ مفید 413 ﻫ . ق،
17. الاختصاص: شیخ مفید
18. الارشاد: شیخ مفید،
19. دلائل الامامة: ابوجعفر طبری،
20. الاحتجاج: طبرسی 522 ﻫ . ق ،
21. مناقب ابن شهرآشوب 588 ﻫ . ق،
22. کشف الغمة: محقق اربلی 694 ﻫ . ق،
23. تفسیر مجمع البیان: ابوعلی طبرسی،
24. اعلام الوری: ابوعلی طبرسی 520 ﻫ . ق،
25. تقریب المعارف: ابوالصّلاح حلبی بعد از 374 ﻫ . ق،
26. کتاب الغیبة: اِبن ابی زینب نعمانی 342 ﻫ . ق.