علت دستور به ابراهیم(ع) برای ذبح فرزند

سؤال

از منظر قرآن چرا حضرت ابراهیم(ع) مأمور به ذبح فرزندش شد؟

قرآن، داستان فرمان به ابراهیم(ع) برای ذبح فرزندش اسماعیل(ع) را «امتحان آشکار» می‌نامد. علت این امتحان، سنجش ایمان و باور ابراهیم(ع) دانسته شده است. به اعتقاد مفسران، در این امتحان، سطح اطاعت ابراهیم از خداوند، در مسئله مهمی مانند کشتن فرزند، مورد امتحان قرار گرفت.

تابلوی آزمون بزرگ اثر محمود فرشچیان

داستان ذبح اسماعیل در قرآن

براساس آیات قرآن، خداوند به ابراهیم(ع)، وعده فرزندی بردبار را داد. با بزرگ شدن اسماعیل، ابراهیم او را در جریان خوابی که دیده بود، گذارد به اینکه باید فرزندش را ذبح کند. اسماعیل خطاب به پدرش گفت که آنچه دستور به آن داده شده انجام بده و او انشاالله از صابران خواهد بود.

هردو تسلیم خواسته پروردگار شدند و ابراهیم پیشانی فرزند را بر روی زمین قرار داد تا فرزندش را ذبح کند ندا آمد که ابراهیم به رویایت را عمل کردی و خداوند اسماعیل را از ذبح رهانید.

قرآن این واقعه را با تعبیر «امتحان آشکار» یاد می‌کند.

تفسیر ماجرای ذبح اسماعیل

امری که از طرف خداوند متعال به حضرت ابراهیم(ع) شد یک امر امتحانی و آزمایشی بود و در اوامر امتحانی اراده جدی به اصل عمل تعلق نگرفته است؛ بلکه هدف آن است که روشن شود شخص مورد آزمایش تا چه اندازه آمادگی اطاعت دستور را دارد و این در جایی است که شخص مورد آزمایش از اسرار پشت پرده آگاه نیست، و حضرت ابراهیم(ع) به خوبی از عهده این امتحان برآمد و آمادگی روحی خود را در این زمینه از هر جهت به ثبوت رسانید و از عهده این آزمایش به خوبی برآمد.

خداوند متعال نخست امتحان‌های به ظاهر سخت و دشوار و در واقع آسان را برای نیکوکاران پیش می‌آورد تا وقتی که از امتحان سرافراز شدند، بهترین پاداش را هم در دنیا و هم در آخرت به آنها می‌دهد و در داستان حضرت ابراهیم(ع) گرچه صرف امتحان بود؛ ولی همان ظاهر نیز بسیار سخت و ناگوار بود.

فرمان ذبح اسماعیل، یک امر امتحانی بود و خداوند نمی‌خواست که فرزند ابراهیم(ع) قربانی شود. مصلحتی نیز در قربانی کردن فرزند نبود. چون امر امتحانی بود، مقصود این بود که میزان آمادگی از ناحیه ابراهیم(ع) در برابر فرمان الهی سنجیده شود، نه اینکه مقصود کشتن فرزند باشد. تا کجا ابراهیم(ع) حاضر است تسلیم فرمان الهی باشد؟ این فرمان آمد تا با این آزمون و امتحان، تسلیم بودن ابراهیم(ع) و میزان اسلامش مشخص شود.

امام خمینی در این موضوع می‌فرماید حضرت ابراهیم خلیل(ع) آنچه را که در عالم خواب دید، باید تعبیر می‌کرد، اما از فرط محبت و دلدادگی و عشق به حق تعالی تعبیر نکرد. وقتی دید فرزند را قربانی می‌کند، به دنبال این کار رفت و این شور و هیجان در نفس ابراهیم(ع) موجب شد که در طریق محبت گام بردارد. چون در جمال حق مستغرق بود، توجه نداشت که خواب را باید تعبیر کرد.