غریب الغرباء
سؤال
چرا به امام رضا(ع) غریب الغربا می‌گویند؟ آیا این لقب مستند است؟
«غریب» به معنای دور شدن، رفتن و پنهان گردیدن، آمده است.[۱] در روایات، کلمه «غریب» به عنوان لقب امام رضا(ع) گفته شده و این توصیف بدون کلمه «الغربا» بوده است. به همین جهت، محققان معتقدند تعبیر «غریب الغرباء» تعبیر روایی نیست؛ زیرا در روایات تنها از تعبیر «غریب» استفاده شده است:
- امام صادق(ع) از فرزندی از فرزندان خود یاد می‌کند که در خراسان کشته می‌شود. امام، پاداش زیارت این فرزند، در حالی که با شناخت همراه باشد را چنین پاسخ می‌دهد که روز قیامت او را با دست خود گرفته و وارد بهشت می‌کند. در ادامه روایات از معنای شناخت امام رضا(ع) را پرسیدند و امام صادق(ع) دانستن این مطلب را گفت که اطاعت از امام واجب بوده و او ولی خداوند، غریب و شهید است.[۲]
- اباصلت می‌گوید: از امام رضا(ع) شنیدم که فرمودند: «به خدا قسم از ما اهل بیت نیست مگر اینکه به قتل می‌رسد و شهید می‌گردد، از او پرسیدم آیا شما نیز شهید می‌گردید؟ ایشان فرمودند: بلی من به دست شقی‌ترین اهل زمانه خود مسموم می‌گردم سپس بدنم در بلاد غربت دفن می‌گردد، آگاه باشید که هر کس در این غربتم به زیارت من بیاید، خداوند به او اجر صد هزار شهید و صد هزار صدیق و صد هزار حج و عمره مقبول و صد هزار مجاهد در راه خدا می‌دهد، هم چنین او در زمره ما اهل بیت محشور شود و در بالاترین درجات بهشت در کنار ما خواهد بود».[۲]
در این روایات نیز همین معنا به نظر می‌رسد، زیرا امام رضا(ع) از خانه و کاشانه خود و از میان فامیل و خویشان که در مدینه بودند جدا شده و به دستور مأمون عباسی به اجبار به خراسان فراخوانده شد و زمانی که توسط مأمون مسموم گشتند، هیچ‌کس از اهل بیت و خانواده حضرت در کنار ایشان نبودند و تنها در لحظات آخر عمر شریفشان، فرزند عزیزش امام جواد(ع) بر بالین پدر حاضر شده است.[۳]