شاکرین در زیارت عاشورا

سؤال

منظور از شاکرین در قسمت آخر زیارت عاشورا چه کسانی هستند؟

درگاه‌ها

شاکرین، مقام کسی است که به مقام «عارفاً بِحقّهِ» راه یافته باشد و این مقام در مرحله نخست، مربوط به اهل عاشورا و در مرحله بعدی، کسانی است که به این مرتبه از معرفت دست یافته‌اند. مراتب حمد شاکرین بالاتر از مراتب حمد غیر شاکرین است. شاکرین با وصف «حمد»، کسانی می‌باشند که به مقام «عارفاً بِحقّهِ» راه یافتند و در ولایت‌مداری چیزی کم نگذاشتند و در حادثه عاشورا، صاحب معرفت و اهل بصیرت بودند و چهره تولّایی و چهره تبرّایی مسئله را خوب درک کردند. شاکرین از سراختیار با امام زمان خود همراه و هم‌رزم شدند و به صورت واقعی و حقیقی، شکرگزار این نعمت معنوی شدند و هر کس بعد از آن‌ها، ادامه دهنده راه و هدف آن‌ها باشد، به مقام «حمدالشّاکرین» می‌رسد.

شکر خدا حتی در مصیبت‌ها

در زیارت عاشورا آمده است: «اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاكِرِینَ لَكَ عَلَى مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى عَظِیمِ رَزِیتِی؛ بارالها! تو را حمد، آن هم حمد آن‌هایی که شکرگزاران تو هستند بر مصیبت خودشان، حمد خدا را بر مصیبت بزرگ من» در خصوص این که آیا در تمام حالات حتّی در بزرگ‌ترین مصیبت‌ها مانند مصیبت امام حسین(ع) باز هم باید خدا را شکر کرد یا خیر، جواب روایی این سؤال این است که امام صادق(ع) فرمود: روش رسول اکرم(ص) این بود: هر زمان سرور و شادی پیش می‌آمد، حضرت می‌فرمود: «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ‏ عَلَى‏ هَذِهِ‏ النِّعْمَةِ» و هنگامی غم و اندوه پیش می‌آمد، حضرت می‌فرمود: «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ» یعنی در تمام حالات، چه در حال نعمت و چه در حال بلا، خدای تبارک و تعالی مستحقّ حمد و شکر است.

دلایل شکر در گرفتاری‌ها

دین، مؤمنان را سفارش می کند که در هرحالتی خداوند را شاکر باشند که دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد:

1. ممکن است این بلایا و گرفتاری‌ها، موجب دفع گرفتاری بزرگ‌تر شود. به عنوان نمونه ممکن است ضرر مالی، باعث نجات جان انسان شود و این مسئله در خور شکر است.
2. بلایا یا گرفتاری یا موجب بخشش گناهان می‌شود یا سبب بالا رفتن درجه و مقام معنوی. هر یک از این دو مسئله که باشد، شکر حقّ تبارک و تعالی را به همراه دارد.
3. ممکن است، گرفتاری دنیایی باعث حفظ ایمان و پیشگیری از آفت ایمانی شود و این بسیار میدان شکر را به روی انسان باز می‌کند. به عنوان نمونه گاهی کری و لالی، از میلیون‌ها گناه پیشگیری می‌کند و باعث حفظ ایمان می‌گردد و این مسئله جای شکر بسیاری را به همراه دارد.
4. گاهی انسان به برکت هزینه‌های علمی، عملی، جانی و عرضی انبیاء و ائمّه که متحمّل زحمات بیکران شدند، هدایت می‌شود و از مرحله اسلام، ایمان، تقوی، یقین، شهود، تا به مرتبه «بهشت لقاء» راه می‌یابد و این نعمت هدایت، بی‌نهایت شکر خدای تبارک و تعالی را به همراه دارد. به عنوان نمونه اگر به برکت ولایت، انسان هدایت نمی‌شد، گاهی شک باعث کفر می‌شد و انسان برای همیشه به ائمّه الکفر می‌پیوست.
5. گاهی خداوند، بندگان ویژه و مخلص را با بلایا امتحان و صیقلی می‌کند. مانند امتحان حضرت ابراهیم(ع) و امتحان امام حسین(ع) در حادثه عاشورا.
6. شکر به خاطر زنده نگه ماندن اسلام با قیام ابا عبدالله الحسین(ع)

زنده ماندن اسلام با مصیبتی که بر امام حسین(ع) رسید، چیزی نیست که جای سپاس نداشته باشد؛ در واقع حسین(ع) به آرزوی قلبی خود رسید که همانا باقی ماندن اسلام بود؛ از این رو با ذکر سجده بر مصیبت وارد شده بر آن شکرگزاری می‌شود، یعنی بر باقی ماندن اسلام، شکرگزاری می‌شود؛ حقیقتی که از آن مهلکه‌ها با جان‌فشانی حسین جان به در برد.

مصداق شاکرین

شکرگزاران کسانی هستند که به مقام «عارفًا بحقّه» دست یافته‌اند. همانانی که اهل معرفت و شناخت می‌باشند که در حادثه عاشورا، به دشمنان پشت کردند و آگاهانه با امام همراه و هم‌رزم شدند. شکر کنندگان واقعی و حقیقی کسانی می‌باشند که در ولایت‌مداری چیزی کم نگذاشته‌اند. حمد شاکرین با حمد غیر شاکرین فرق می‌کند. حمد شاکرین یعنی: همان حمد مخصوص که همراه با شناخت نعمت و نعمت‌دهنده باشد و بر حمد غیر شاکرین برتری دارد. حمد بدون شکر: یعنی حمد بدون این که در مقابل نعمتی باشد، ناشی از غریزه و فطرت نهاده شده در انسان است و حامد ناخواسته محمود را از سر اشتیاق طبیعی بدون اراده و اختیار ستایش می‌کند که در اینجا ستایش همان تأثیر و میل و اعجاب انسان نسبت به چیزی است. این ستایش غیرارادی ناشی از ملایمت طبع انسان و غریزه خدادادی انسان با محمود است که عمومی است. مانند این که انسان به‌طور فطری طالب زیبایی است. چنین عملی چه از حیوان و چه از انسان با کمی تفاوت سر می‌زند؛ لذا چیزی که بدون خواست انسان باشد، نمی‌تواند ارزش کمالی و عالی داشته باشد. امّا حمد برخاسته از شکر، ناشی از علم انسان نسبت به محمود که شناخت محمود نیز از لوازم لاینفک این حمد است. چرا که با عدم شناخت و معرفت به چیزی آن چیز هرگز ستایش نخواهد شد یا لااقل به نحو اکمال و اتمام حمد نخواهد شد. پس شاکرین کسانی می‌باشند که: نخست اصل نعمت و در ثانی نعیم را به نحو درست بشناسند و در این جهت به مقام «عارفاً بِحقِّهِ» راه یابند. این است مقام شاکرین و این است حمد الشّاکرین که کمتر کسی را نصیب می‌شود. حمد شاکرین در برابر زیبایی‌ها و صفات کمال الهی معنا دارد. پس معلوم می‌شود که شاکرین این مصیبت را یک ظهور کمال و نوعی «اکمال و اتمام» دین می‌دانند نه یک از دست دادن.