پناه دادن امام سجاد(ع) به خانواده مروان

سؤال

چرا امام سجاد(ع) در واقعه حرّه به مروان که دشمن سرسخت اهل بیت بود پناه داد؟

پناه دادن امام سجاد(ع) به خانواده مروان بن حکم در جریان واقعه حره اتفاق افتاد. در این واقعه، بسیاری از مردم مدینه، از جمله ۸۰ تن از صحابه پیامبر(ص) و ۷۰۰ تن از حافظان قرآن کشته شدند و اموال و نوامیس مردم به غارت رفت. امام سجاد(ع) در این قیام با مردم مدینه همراه نشد ولی در خانه‌ خود، به بسیاری از زنان و کودکان و حتی اهل و عیال و اطرافیان مروان ‌بن حکم پناه داد.

واقعه حره

در سال ۶۲ یا ۶۳ قمری جریان شورش مردم مدینه رخ داد که به فاجعه «حَرّه» مشهور شد. پس از شهادت امام حسین(ع) مردم مدینه از عملکرد و فساد یزید در نحوه خلافتش ناراضی بودند حاکم مدینه «عثمان بن محمد بن ابی‌سفیان» گروهی از بزرگان شهر را به نمایندگی از طرف مردم مدینه به دمشق فرستاد تا از نزدیک، خلیفه جوان را ببینند و از لطف وی برخوردار شوند و پس از بازگشت به مدینه، مردم را به اطاعت از حکومت وی تشویق نمایند؛ از آنجا که یزید نه از تربیت اسلامی برخوردار بود و نه مشاوران لایقی داشته که به او توصیه کنند که حداقل در حضور آن هیئت رفتار سنجیده‌ای داشته باشد. یزید در حضور آنها از شرابخواری و سگبازی و تشکیل بزمها و مجالس ساز و آواز و فسق و فجور کوتاهی نکرده، اما پذیرایی با شکوهی از آنان در کاخ خود به عمل آورد و هدایا و خلعتهای گرانبها و بالغ بر پنجاه هزار و صد دینار بخشید. او فکر می‌کرد که آنان با دریافت این پولها و با آن پذیرایی جانانه در کاخ سبز دمشق، در بازگشت به مدینه، از او تمجید و تحسین خواهند کرد اما این دیدار نه تنها به نفع او تمام نشد بلکه کاملاً نتیجه معکوس داشت.

نمایندگان بجز منذر بن زبیر که به بصره رفت، به مدینه بازگشتند و در اجتماع مردم این شهر اعلام کردند که: ما از نزد شخصی برگشته‌ایم که دین ندارد، شراب می‌خورد، تار و تنبور می‌نوازد، سگبازی می‌کند و زنان خوش آواز در مجلس او دلربایی می‌کنند و با مشتی دزد و خرابکار به شب‌نشینی می‌پردازد، اینک شما را شاهد می‌گیریم که او را از خلافت برکنار کردیم. به دنبال این جریان مردم مدینه با عبدالله پسر حنظله بیعت کردند و حاکم مدینه و همه بنی امیه را از شهر بیرون راندند، ولی در نهایت قیام مدینه توسط مسلم بن عقبه مأمور یزید سرکوب شد و به شکست انجامید.

خانواده مروان در واقعه حره

قبل از شکست قیام، وقتی قیام کنندگان بنی‌امیه را بیرون می‌کردند، مروان که از دشمنان اهل بیت بود، از امام خواهش کرد که همسر و خانواده او در حرم امام باشند، امام نیز با بزرگواری پذیرفت و در طی این مدتی که مدینه دست‌خوش قتل و غارت بود خانه امام سجاد(ع) مأمن خوبی برای پناهندگان بود. اما این عمل امام از خوی جوانمردی آن حضرت نشأت می‌گرفت؛ برای اینکه امامان در حد اعلای اخلاق بودند که حتی به دشمنان نیز پناه می‌دادند؛ چنانچه پیامبر ابوسفیان را بعد از آن همه دشمنی در فتح مکه بخشید و همچنین امیرالمؤمنین مروان را در جنگ جمل بخشید زیرا آنان از خصلتهای عالیه انسانی برخوردار بودند؛ چنان‌که امام سجاد می‌فرمود: اگر شمشیری را که با آن پدرم را کشته‌اند نزدم امانت بگذارند به آن خیانت نمی‌کنم؛ این یک اصل در مکتب اهل بیت است؛ آنان معدن کرم وسخاوانسان کامل و چراغ هدایت هستند.

مطالعه بیشتر

• امام زین العابدین، مهدی آیت اللّهی.
• حضرت امام زین العابدین، احمد علی عابدی.
• پیشوایان اسلام، امام چهارم پاسدار انقلاب خونین کربلا، علی اکبر حسنی.
• سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی.