خلق عظیم پیامبر(ص)

سؤال

خلق عظیم در آیه ۴ سوره قلم درباره پیامبر یعنی چی؟

خلق عظیم که پیامبر(ص) در قران بدان متصف شده، به معنای جامع مکارم اخلاق و سجایای اخلاقی است از قبیل صبر،

متن آیه

﴿ وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ

و راستى كه تو را خويى والاست.

قلم:۴

﴾

معنای خلق عظیم

«خُلُقْ» (بر وزن افق) مفرد است، و با خلق (بر وزن قفل) يك معنى دارد، و به طورى كه از مفردات راغب استفاده مى‌شود با خَلْقْ (بر وزن حَلْق) ريشه مشترك دارد منتها «خَلْق» به صفات ظاهرى گفته مى‌شود، و «خُلْق» و «خُلُق» به صفات درونى. بعضى از ارباب لغت «خُلْق» و «خُلُق» را به معنى دين و طبيعت و سجيّه تفسير كرده‌اند و آن را صورت باطنى انسان مى‌دانند.

یکی از ویژگیهای برجسته پیامبر(ص) در قرآن به عنوان خلق عظیم است. مهمترین تفسیر از خلق عظیم، سجایای اخلاقی است که استقامت بر حق، وسعت سخاوت، تدبير امور، مدارا، تحمل بر مصائب، تواضع، عفو، اغماض‏ را شامل می شود.

خلق عظیم برای پیامبر برای این است که اجتماع مكارم اخلاق در او وجود دارد. مفسران خلق عظیم را متخلّق به اخلاق اسلام و طبع بزرگ، صبر بر حق و بخشش وسيع و تدبير امور بر مقتضاى عقل‏، و گذشت و بخشودن كوشش در يارى مؤمنين و ترك حسد و حرص و امثال اين صفات مذمومه نیز معنا کرده‌اند. و همینطور برخی خلق عظیم را دین معرفی کرده‌اند.

شهید مطهری معتقد است این آیه بیشتر ناظر به اخلاق اجتماعی پیغمبر است، یعنی تو از نظر اخلاق اجتماعی فوقالعاده اخلاق عظیمی داری. آن اخلاقی را که ناشی از عظمت روح باشد میگویند «اخلاق عظیم»، یعنی استقامت‌ها، «تحمل شداید» ها، صبرها، حلمها، گذشتها. خدا پیغمبر را به خلق عظیم یاد میکند، در عکسالعملهایی که پیغمبر در مقابل کفار و مشرکین از خود بروز میداد.

علامه طباطبایی خلق عظیم را به معنای سجاياى اخلاقى دانسته است.

عایشه: هر كه را خدا به خُلق عظيم ستايد، از ديگرى در مدح او چه آيد.

و گفته اند خلق عظیم به معنای تحمل قومی است که دیگران نمی توانند آن را تحمل کنند.

معنى آن بود كه جفاى خلق اندر تو اثر نكند پس از آنك حق‌ بشناختى. ابو سعيد خرّاز گويد [خلق‌] آن بود كه ويرا هيچ همّت نباشد جز خداى

برخی خلق عظیم را به حسن خلق و خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده اند.

مطالعه بیشتر

• محمد فی القرآن، سید رضا صدر.
• سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، محسن قرائتی.