باردار شدن حضرت مریم(س)

سؤال

حضرت عیسی چگونه از حضرت مریم متولد شد؟ آیا از طریق نکاح ملک با حضرت مریم متولد شد یا از طریق دمیدن حضرت عیسی را به وجود آورد؟

قرآن کریم داستان تولد حضرت عیسی را در سوره مریم این گونه بیان می‌کند: وقتی حضرت مریم در گوشه‌ای از بیت‌المقدس مشغول عبادت شد، ما روح خود را به سوی او فرستادیم، او در شکل انسان خوش‌اندام و بی عیب و نقص بر مریم ظاهر شد، و او ترسید و گفت: من از تو به خدای رحمان پناه می‌برم اگر پرهیزگار هستی، گفت: من فرستاده‌ پروردگارت هستم، آمده‌ام تا پسر پاکیزه‌ای به تو ببخشم، گفت: چگونه ممکن است فرزندی برای من باشد، در حالی که تا کنون دست بشری به من نرسیده است، گفت: امر الهی چنین است، و پروردگارت فرمود: این کار بر من آسان است، و برای این است که او را آیتی برای مردم قرار دهم و رحمتی از جانب ما باشد و این امر حتمی است.

از آیات قرآن کریم به خوبی استفاده می‌شود که نحوه خلقت حضرت عیسی با سایر انسان‌ها متفاوت است و حضرت عیسی اعجاز گونه بوجود آمده است، گرچه در تحقق این اعجاز نطفه زن (مادر عیسی = مریم) نقش خود را به‌طور کامل ایفا کرده است؛ اما در عین حال بدون تماس با جنس مرد آن نطفه به بار نشسته است، همان جنبه اعجازی مسئله است و به جهت همان جنبه خلقت عیسی از خلقت سایر انسان‌ها متمایز است و خداوند با هدف ارائه نشانه و آیت به مردم به این نحو عمل کرده است.

اما آیا عیسی از طریق نکاح فرشته با مریم به دنیا آمده یا فرشته در او دمیده است؟ براساس روایات نکاحی صورت نگرفته است؛ بلکه جبرئیل در او دمیده است. لذا در روایتی از امام باقر(ع) رسیده است که فرمود: جبرئیل گریبان و یقه پیراهن مریم را گرفت و در آن دمید. دمیدنی که با آن فرزند در رحم مریم در یک ساعت به حد کمال رسید، به گونه‌ای که وقتی خاله‌اش بدو نگریست او را نشناخت و مریم در حالی که از او و از زکریا خجالت می‌کشید راه خود را گرفت و رفت.

برخی از بزرگان اهل عرفان ضمن تأکید بر این که تولد حضرت عیسی از طریق دمیدن جبرئیل صورت گرفته است، می‌گوید: وقتی اراده الهی بر خلقت عیسی تعلق گرفت، شهوت کامنه و نهفته در مریم به حرکت درآمد، و جبرئیل در حالی که به صورت بشری برای مریم متمثل شده بود، در او نفح کرد و در آن نفخ آبی بود مشابه بخار و از آن جسم عیسی آفریده شد؛ پس از آب مریم که یک آبی واقعی بود و از آب که توهم و تخیل از نَفَس جبرئیل بود جسم عیسی تکوّن یافت؛ بنابراین می‌توان گفت: جسم عیسی از دو آب، یکی واقعی و دیگری توهمی و تخیلی، آفریده شده است.

به علاوه این که با تمثل ملک به صورت انسان، فرشته به حال فرشته بودن خود باقی است، و نکاح موجود روحانی با موجود جسمانی متصور نیست، در صورت نکاح و تماس خاص قابل تصور است که هر طرف جسمانی باشد، اما اگر یک طرف از عالم ما فوق جسمانی بلکه روحانی باشد، دیگر لوازم جسمانی که نکاح از جمله آن امور است متصور معقول نیست، از این رو در داستان حضرت ابراهیم مشاهده می‌شود وقتی تعداد از فرشتگان الهی به حضور او آمدند و او گوساله‌ای را بریان کرد و به حضور آنان آورد، آنان از خوردن ابا کردند، بعد سر قضیه را به حضرت ابراهیم گفتند که ما موجودات جسمانی نیستیم تا نیاز به خوردن نان و غذای مثل آدمیان داشته باشیم. همین مسئله در مورد نکاح فرشتگان قابل طرح است آنان موجود جسمانی نیستند تا نکاح جسمانی داشته باشند، لذا تنها فرض قابل قبول القای روح الهی در وجود حضرت مریم از طریق دمیدن می‌باشد.

بنابر این در نتیجه القای روح الهی در بدن حضرت مریم از طریق بدن صورت گرفته است، شاهد بر این مسئله هم تحلیل عقلانی قضیه با توجه به غیر جسمانی بودن فرشتگان الهی است، و هم روایات این معنی را دلالت دارد، و هم عارفان این معنا را تأیید می‌کنند.

مطالعه بیشتر

• قیصری، داود، شرح فصوص الحکم، فص عیسوی، ص۳۱۴، نشر بیدار، قم، بی تا.

• ابوالعلاء عفیفی، تعلیقه فصوص الحکم، فص عیسوی، نشر انتشارات الزهرا، ۱۳۶۶ ش.