صحیح مسلم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۱

سؤال

مسلم بن حجاج چه کسی بوده و چه جایگاهی در میان اهل سنت دارد؟

نویسنده

مسلم بن حجاج نیشابوری از محدثان بزرگ اهل‌سنت، در سال ۲۰۶ قمری، در نیشابور متولد شد.^[۱] مسلم یکی از ائمهٔ حدیث مشهور و معتبر اهل‌سنت است.^[۲] عالمان اهل‌سنت بر وثاقت و بلندی رتبهٔ مسلم بن حجاج در دانش حدیث تأکید کرده‌اند.^[۳] از مقدمه‌ای که مسلم بر صحیح خود نگاشته، روشن می‌شود که در دورهٔ او کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق دینی را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی خود، که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.^[۴]

جایگاه و اهمیت کتاب

پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می‌دهند.^[۵]

کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج

صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.^[۶] صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.^[۷] برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.^[۸] او در این کتاب حدود (۳۰۳۳) حدیث در طول پانزده سال جمع کرده است.^[۹] به نظر برخی از علماء اهل سنّت کتاب وی به همراه صحیح بخاری، صحیح‌ترین، کتب در علم حدیثند.^[۱۰] امام نووی یکی از بزرگان اهل سنّت در شرح صحیح مسلم گفته است: علماء اهل سنّت اتفاق دارند که بعد از قرآن کریم، صحیح‌ترین کتب، یکی صحیح مسلم و دیگری صحیح بخاری است.^[۱۱] البته برخی از علمای اهل سنت حدیث‌های او را قبول ندارند.^[۱۲]

از مقدمه ای که مسلم در کتاب صحیح آورده است، روشن می‌شود که او در عصری زندگی می‌کرد که کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب خود همت گماشت.^[۱۳]

صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده و با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه می‌یابد.^[۱۴]

این کتاب یکی از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهم‌ترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام می‌باشد که توسط ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری (۲۰۶–۲۶۱ ق) معروف به مسلم نیشابوری نگاشته شده است. نام اصلی این کتاب، «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» است. نویسنده کتاب، شاگرد بخاری بوده و علاوه بر این، از اساتید بخاری نیز بهره برده است. در بین علمای اهل سنت اختلاف پدید آمده که «آیا صحیح مسلم معتبرتر است، یا صحیح بخاری؟» عده فراوانی بر این نظر هستند که بعد از قرآن مجید کتابی دینی صحیح تر از کتاب صحیح مسلم نوشته نشده است. اما علی‌رغم این اختلاف، بسیاری از علمای اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل سنت چنان زیاد است که می‌گویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است و حتی می‌گویند اگر کسی در مورد صحت آنها قسم یاد کند (مثلاً به خدا سوگند که اگر فلان حدیث مسلم صحیح باشد، برده‌ای را آزاد خواهم کرد)، باید به محتوای سوگند خود عمل کند، زیرابه نظر آنان همه احادیث مسلم صحیح است. در علت این همه اعتباری که برای آن قائلند نیز گفته شده که ابوزرعه رازی به هنگام عرضه کتاب مسلم توسط خود مسلم به وی، روایات ضعیف آن را علامت زده و توسط مسلم حذف شده است و بنابراین، هیچ حدیث ضعیف و نادرستی در آن یافت نمی‌شود! از طرفی، ضعف‌هایی در کتاب بخاری وجود دارد که این کتاب فاقد آن نقاط ضعف بوده و از حسن ترتیب ویژه ای در تنظیم و نقل احادیث برخوردار است که سایر کتابهای حدیثی از چنین ترتیبی بی بهره اند.^[۱۵]

بین اهل علم و حدیث مشهور است که این کتاب، بعد از صحیح البخاری، بهترین کتابی است که در خصوص احادیث صحیح نوشته شده است. در این کتاب، احادیث مرفوعی که به صورت تعلیق روایت شده‌اند، نسبت به صحیح البخاری بسیار کم‌تر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمی‌کند. همچنین مسلم برخلاف بخاری، به نقل اقوال صحابیان (موقوفات) و اقوال تابعیان (مقطوعات)، نپرداخته است. آنچه که پیش از این، در مورد رجال صحیح البخاری گفته شد که اتّفاق بر نامگذاری کتاب بخاری به «صحیح» به منزله اتّفاق امّت بر عدالت جمیع راویانی است که نامشان در اسناد احادیث مسند آن کتاب، ذکر شده، در مورد صحیح مسلم نیز گفته شده است. از این رو، یکی از راه‌های اثبات عدالت راوی را آن دانسته‌اند که نامش در اسناد احادیث این کتاب (و یا صحیح البخاری، چنان‌که پیشتر گفته شد) ذکر شده باشد. مسلم، برخلاف بخاری، برای نقل احادیث مُعَنعَن و متّصل دانستن آنها، معاصر بودن راوی را با کسی که از وی روایت نقل کرده (مروی عنه)، کافی دانسته است و مانند بخاری، ثبوت ملاقات آن دو را لازم ندانسته است. با وجود این که کتاب، بعد از صحیح البخاری، بهترین کتاب در نقل خصوص احادیث صحیح به‌شمار آمده است، برخی از احادیث این کتاب نیز مانند صحیح البخاری، مورد انتقاد دار قُطنی و برخی دیگر از حدیث پژوهان قرار گرفته و معلول دانسته شده‌اند.^[۱۶]

الجامع الصحیح یا صحیح مسلم، مهم‌ترین اثر مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری است. صحیح مسلم پس از صحیح بخاری -که هر دو در زمرهٔ صحاح شش گانهٔ اهل سنت قرار می‌گیرند؛ صحاح سته: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن نسائی، سنن ابن ماجه- دومین جایگاه را در میان مجموعه‌های حدیث اهل سنت دارد و حتی بعضی، صحیح مسلم را به جهت پاره ای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند. به نحوی که شیخ ابو عمرو بن صلاح – از عالمان اسلامی- می‌گوید: تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح بودن آن کرده است، صد در صد صحیح می‌باشد و ذاتاً علم نظری به صحیح بودنش برای انسان‌ها حاصل می‌شود.^[۱۷]

ویژگی‌ها

به عقیده برخی از بزرگان جامعه اهل سنت، صحیح مسلم در نوع خود از جهت تدوین حدیث و تنظیم ابواب کم‌نظیر است؛ زیرا نویسنده آن کوشیده است تا در این دائرة المعارف حدیثی بهترین اسلوب را به کار گیرد. فاضل نووی در مقدمه شرح خود از مسلم نقل می‌کند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمع‌آوری و انتخاب کرده‌ام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.» مسلم دوازده هزار حدیث را از آن مجموع معتبر دانسته است. کشف الظنون می‌گوید: «اگر مکررات صحیح مسلم را کنار گذاریم مجموع احادیث آن ۴۰۰۰ حدیث است. علامه نووی در التقریب نیز همین را گفته است. صحیح مسلم در ۸ جزء و مشتمل بر ۵۰ کتاب و ۱۲۰۵ باب است.^[۱۸]

صحیح مسلم دومین دائرة المعارف حدیثی جامعه اهل سنت است و از نظر اعتبار، در ردیف صحیح بخاری به‌شمار می‌آید. اگر چه بعضی مانند حافظ ابو علی نیشابوری صحیح مسلم را بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند.^[۱۹] علامه نووی در مقدمهٔ شرح صحیح مسلم بن حجاج نیشابوری می‌گوید: علما بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیحتر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. و این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.^[۲۰]

نقدهایی به صحیح مسلم

حافظان حدیث بر صحیح مسلم انتقادهایی چند داشته‌اند که از آن جمله است:

گروهی از راویان آن ضعیف است و از نظر علم حدیث و درایه، روایات آنها مردود می‌باشد.
نقل حدیث از ابو هریره که در زمان خودش معروف به دروغ‌گویی بوده است و نیز نقل حدیث از ابوموسی اشعری، عمرو بن عاص، عبدالله بن زبیر و عمران بن حیطان، که اینان از منحرفان و دشمنان مغرض امام علی(ع) بوده و به دلیل غرض‌ورزی و اعمال دشمنی، از جعل حدیث و تحریف آن باکی نداشته‌اند.
ظاهر نام کتاب صحیح مسلم می‌رساند که تمامی احادیث صحیح را جمع‌آوری کرده است، در حالی که چنین نیست و احادیث صحیح دیگری نیز وجود دارد که جای آن در صحیح مسلم خالی است.

۴. صحیح مسلم همانند صحیح بخاری در بردارنده احادیثی است که مخالف ادله قطعی عقلی و شرعی است؛ هم در زمینه اصول دین و هم در زمینه احکام شرعی. و شگفت این که چنین احادیثی از جانب مؤلفین آن صحیح تلقی شده است.^[۲۱]

منابع

↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.
↑ الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.
↑ شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.
↑ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.
↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.
↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.
↑ صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.
↑ سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.
↑ عثمان الذهبی، پیشین، و ابن خلکان، همان، ج؟، ص۱۹۴، ج۱۲، ص۵۶۶.
↑ عثمان الذهبی، پاورقی و فیات الاعیان، ج۱۲، ص۵۶۷.
↑ عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.
↑ مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.
↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.
↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
↑ جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.
↑ قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.
↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.
↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.
↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.

[1] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.

[2] الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.

[3] شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.

[4] معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.

[5] مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.

[6] معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.

[7] معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.

[8] صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.

[9] سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.

[10] عثمان الذهبی، پیشین، و ابن خلکان، همان، ج؟، ص۱۹۴، ج۱۲، ص۵۶۶.

[11] عثمان الذهبی، پاورقی و فیات الاعیان، ج۱۲، ص۵۶۷.

[12] عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.

[13] مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.

[14] معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.

[15] صحیح مسلم، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.

[16] جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.

[17] قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.

[18] جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.

[19] جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.

[20] جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.

[21] جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
+{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
@@ خط ۵: / خط ۵: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
 == نویسنده ==
+{{نوشتار اصلی|مسلم بن حجاج نیشابوری}}مسلم بن حجاج نیشابوری از محدثان بزرگ اهل‌سنت، در سال ۲۰۶ قمری، در نیشابور متولد شد.<ref>ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.</ref> مسلم یکی از ائمهٔ حدیث مشهور و معتبر [[اهل‌سنت]] است.<ref>الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.</ref> عالمان اهل‌سنت بر وثاقت و بلندی رتبهٔ مسلم بن حجاج در دانش حدیث تأکید کرده‌اند.<ref>شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: [http://hadith.net/post/68051/مسلم-بن-حج-اج/ از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)]، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> از مقدمه‌ای که مسلم بر صحیح خود نگاشته، روشن می‌شود که در دورهٔ او کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق دینی را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی خود، که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.</ref>
-{{نوشتار اصلی|مسلم بن حجاج نیشابوری}}مسلم بن حجاج نیشابوری از محدثان بزرگ اهل‌سنت، در سال ۲۰۶ قمری، در نیشابور متولد شد.<ref>ابن خلکان، احمد بن محمد، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.</ref> مسلم یکی از ائمهٔ حدیث مشهور و معتبر [[اهل‌سنت]] است.<ref>الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعيب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.</ref> عالمان اهل‌سنت بر وثاقت و بلندی رتبهٔ مسلم بن حجاج در دانش حدیث تأکید کرده‌اند.<ref>شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: [http://hadith.net/post/68051/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D8%AD%D8%AC-%D8%A7%D8%AC/ از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)]، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.</ref> از مقدمه‌ای که مسلم بر صحیح خود نگاشته، روشن می‌شود که در دورهٔ او کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق دینی را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی خود، که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.</ref>
 == جایگاه و اهمیت کتاب ==
 پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می‌دهند.<ref>مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.</ref>[[پرونده:صحیح مسلم.jpg|بندانگشتی| کتاب «صحیح مسلم» اثر مشهور حدیثی از مسلم بن حجاج|296x296پیکسل]]
-صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.</ref> صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و... را دربردارد که مولف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.</ref> برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.<ref>صحیح مسلم، به تصحیح فواد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref>
+صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.</ref> صحیح مسلم از جوامع مهم حدیثی اهل سنت است که ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.</ref> برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.<ref>صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref>
 او در این کتاب حدود (۳۰۳۳) حدیث در طول پانزده سال جمع کرده است.<ref>سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.</ref> به نظر برخی از علماء اهل سنّت کتاب وی به همراه صحیح بخاری، صحیح‌ترین، کتب در علم حدیثند.<ref>عثمان الذهبی، پیشین، و ابن خلکان، همان، ج؟، ص۱۹۴، ج۱۲، ص۵۶۶.</ref> امام نووی یکی از بزرگان اهل سنّت در شرح صحیح مسلم گفته است: علماء اهل سنّت اتفاق دارند که بعد از قرآن کریم، صحیح‌ترین کتب، یکی صحیح مسلم و دیگری صحیح بخاری است.<ref>عثمان الذهبی، پاورقی و فیات الاعیان، ج۱۲، ص۵۶۷.</ref> البته برخی از علمای اهل سنت حدیث‌های او را قبول ندارند.<ref>عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.</ref>
-از مقدمه ای که مسلم در کتاب صحیح آورده است، روشن می شود که او در عصری زندگی می کرد که کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب خود همت گماشت.<ref>مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref>
+از مقدمه ای که مسلم در کتاب صحیح آورده است، روشن می‌شود که او در عصری زندگی می‌کرد که کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب خود همت گماشت.<ref>مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.</ref>
 صحیح مسلم از ۵۴ کتاب اصلی تشکیل شده و با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه می‌یابد.<ref>معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.</ref>
-این کتاب یکى از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهم ترین منابع حدیثى آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام مى باشد که توسط ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیرى نیشابورى (206 - 261 ق) معروف به مسلم نیشابورى نگاشته شده است. نام اصلى این کتاب، «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» است. نویسنده کتاب، شاگرد بخارى بوده و علاوه بر این، از اساتید بخارى نیز بهره برده است. در بین علماى اهل سنت اختلاف پدید آمده که «آیا صحیح مسلم معتبرتر است، یا صحیح بخارى؟» عده فراوانى بر این نظر هستند که بعد از قرآن مجید کتابى دینى صحیح تر از کتاب صحیح مسلم نوشته نشده است. اما على رغم این اختلاف، بسیارى از علماى اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم براى اهل سنت چنان زیاد است که مى گویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است و حتى مى گویند اگر کسى در مورد صحت آنها قسم یاد کند (مثلاً به خدا سوگند که اگر فلان حدیث مسلم صحیح باشد، برده اى را آزاد خواهم کرد)، باید به محتواى سوگند خود عمل کند، زیرابه نظر آنان همه احادیث مسلم صحیح است. در علت این همه اعتبارى که براى آن قائلند نیز گفته شده که ابوزرعه رازى به هنگام عرضه کتاب مسلم توسط خود مسلم به وى، روایات ضعیف آن را علامت زده و توسط مسلم حذف شده است و بنابراین، هیچ حدیث ضعیف و نادرستى در آن یافت نمى شود! از طرفى، ضعف هایى در کتاب بخارى وجود دارد که این کتاب فاقد آن نقاط ضعف بوده و از حسن ترتیب ویژه اى در تنظیم و نقل احادیث برخوردار است که سایر کتابهاى حدیثى از چنین ترتیبى بى بهره اند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
+این کتاب یکی از صحاح سته معروف اهل سنت و از مهم‌ترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام می‌باشد که توسط ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری (۲۰۶–۲۶۱ ق) معروف به مسلم نیشابوری نگاشته شده است. نام اصلی این کتاب، «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» است. نویسنده کتاب، شاگرد بخاری بوده و علاوه بر این، از اساتید بخاری نیز بهره برده است. در بین علمای اهل سنت اختلاف پدید آمده که «آیا صحیح مسلم معتبرتر است، یا صحیح بخاری؟» عده فراوانی بر این نظر هستند که بعد از قرآن مجید کتابی دینی صحیح تر از کتاب صحیح مسلم نوشته نشده است. اما علی‌رغم این اختلاف، بسیاری از علمای اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. اهمیت کتاب مسلم برای اهل سنت چنان زیاد است که می‌گویند، همه احادیث آن بدون استثناء، صحیح و مورد قبول است و حتی می‌گویند اگر کسی در مورد صحت آنها قسم یاد کند (مثلاً به خدا سوگند که اگر فلان حدیث مسلم صحیح باشد، برده‌ای را آزاد خواهم کرد)، باید به محتوای سوگند خود عمل کند، زیرابه نظر آنان همه احادیث مسلم صحیح است. در علت این همه اعتباری که برای آن قائلند نیز گفته شده که ابوزرعه رازی به هنگام عرضه کتاب مسلم توسط خود مسلم به وی، روایات ضعیف آن را علامت زده و توسط مسلم حذف شده است و بنابراین، هیچ حدیث ضعیف و نادرستی در آن یافت نمی‌شود! از طرفی، ضعف‌هایی در کتاب بخاری وجود دارد که این کتاب فاقد آن نقاط ضعف بوده و از حسن ترتیب ویژه ای در تنظیم و نقل احادیث برخوردار است که سایر کتابهای حدیثی از چنین ترتیبی بی بهره اند.<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248636&catid=24055 صحیح مسلم]، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
-بين اهل علم و حديث مشهور است كه اين كتاب، بعد از صحيح البخارى، بهترين كتابى است كه در خصوص احاديث صحيح نوشته شده است. در اين كتاب، احاديث مرفوعى كه به صورت تعليق روايت شده‌اند، نسبت به صحيح البخارى بسيار كم‌تر است و تعداد آنها از چهارده حديث تجاوز نمى‌كند. همچنين مسلم برخلاف بخارى، به نقل اقوال صحابيان (موقوفات) و اقوال تابعيان (مقطوعات)، نپرداخته است. آنچه كه پيش از اين، در مورد رجال صحيح البخارى گفته شد كه اتّفاق بر نامگذارى كتاب بخارى به «صحيح» به منزله اتّفاق امّت بر عدالت جميع راويانى است كه نامشان در اسناد احاديث مسند آن كتاب، ذكر شده، در مورد صحيح مسلم نيز گفته شده است. از اين رو، يكى از راه‌هاى اثبات عدالت راوى را آن دانسته‌اند كه نامش در اسناد احاديث اين كتاب (و يا صحيح البخارى، چنان كه پيشتر گفته شد) ذكر شده باشد. مسلم، برخلاف بخارى، براى نقل احاديث مُعَنعَن و متّصل دانستن آنها، معاصر بودن راوى را با كسى كه از وى روايت نقل كرده (مروى عنه)، كافى دانسته است و مانند بخارى، ثبوت ملاقات آن دو را لازم ندانسته است. با وجود اين كه كتاب، بعد از صحيح البخارى، بهترين كتاب در نقل خصوص احاديث صحيح به شمار آمده است، برخى از احاديث اين كتاب نيز مانند صحيح البخارى، مورد انتقاد دار قُطنى و برخى ديگر از حديث پژوهان قرار گرفته و معلول دانسته شده‌اند.<ref>جديدى نژاد، محمد رضا،  دانش رجال از ديدگاه اهل سنت، قم، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.</ref>
+بین اهل علم و حدیث مشهور است که این کتاب، بعد از صحیح البخاری، بهترین کتابی است که در خصوص احادیث صحیح نوشته شده است. در این کتاب، احادیث مرفوعی که به صورت تعلیق روایت شده‌اند، نسبت به صحیح البخاری بسیار کم‌تر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمی‌کند. همچنین مسلم برخلاف بخاری، به نقل اقوال صحابیان (موقوفات) و اقوال تابعیان (مقطوعات)، نپرداخته است. آنچه که پیش از این، در مورد رجال صحیح البخاری گفته شد که اتّفاق بر نامگذاری کتاب بخاری به «صحیح» به منزله اتّفاق امّت بر عدالت جمیع راویانی است که نامشان در اسناد احادیث مسند آن کتاب، ذکر شده، در مورد صحیح مسلم نیز گفته شده است. از این رو، یکی از راه‌های اثبات عدالت راوی را آن دانسته‌اند که نامش در اسناد احادیث این کتاب (و یا صحیح البخاری، چنان‌که پیشتر گفته شد) ذکر شده باشد. مسلم، برخلاف بخاری، برای نقل احادیث مُعَنعَن و متّصل دانستن آنها، معاصر بودن راوی را با کسی که از وی روایت نقل کرده (مروی عنه)، کافی دانسته است و مانند بخاری، ثبوت ملاقات آن دو را لازم ندانسته است. با وجود این که کتاب، بعد از صحیح البخاری، بهترین کتاب در نقل خصوص احادیث صحیح به‌شمار آمده است، برخی از احادیث این کتاب نیز مانند صحیح البخاری، مورد انتقاد دار قُطنی و برخی دیگر از حدیث پژوهان قرار گرفته و معلول دانسته شده‌اند.<ref>جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.</ref>
-الجامع الصحیح یا صحیح مسلم، مهم ترین اثر مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری است. صحیح مسلم پس از صحیح بخاری -که هر دو در زمره ی صحاح شش گانه ی اهل سنت قرار می گیرند؛ صحاح سته: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن نسائی، سنن ابن ماجه- دومین جایگاه را در میان مجموعه های حدیث اهل سنت دارد و حتی بعضی، صحیح مسلم را به جهت پاره ای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح داده اند. به نحوی که شیخ ابو عمرو بن صلاح – از عالمان اسلامی- می گوید: تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح بودن آن کرده است، صد در صد صحیح می باشد و ذاتاً علم نظری به صحیح بودنش برای انسان ها حاصل می شود. <ref>قادری،‌ عبدالهادی، [http://www.abdulhadi55.blogfa.com/post/5 مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری]، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲،‌ تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
+الجامع الصحیح یا صحیح مسلم، مهم‌ترین اثر مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری است. صحیح مسلم پس از صحیح بخاری -که هر دو در زمرهٔ صحاح شش گانهٔ اهل سنت قرار می‌گیرند؛ صحاح سته: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابوداود، سنن ترمذی، سنن نسائی، سنن ابن ماجه- دومین جایگاه را در میان مجموعه‌های حدیث اهل سنت دارد و حتی بعضی، صحیح مسلم را به جهت پاره ای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند. به نحوی که شیخ ابو عمرو بن صلاح – از عالمان اسلامی- می‌گوید: تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح بودن آن کرده است، صد در صد صحیح می‌باشد و ذاتاً علم نظری به صحیح بودنش برای انسان‌ها حاصل می‌شود.<ref>قادری، عبدالهادی، [http://www.abdulhadi55.blogfa.com/post/5 مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری]، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref>
 == ویژگی‌ها ==
-به عقيده برخى از بزرگان جامعه اهل سنت، صحیح مسلم در نوع خود از جهت تدوين حديث و تنظيم ابواب كم نظير است. زيرا نويسنده آن كوشيده است تا در اين دائرة المعارف حديثى بهترين اسلوب را به كار گيرد . فاضل نووى در مقدمه شرح خود از مسلم نقل می‌كند: «من صحيح خود را از ميان سيصد هزار حديث جمع آورى و انتخاب كرده‌ام و اگر اهل حديث دويست سال حديث بنويسند باز هم مدرك و مرجع آنان كتاب من خواهد بود.» مسلم دوازده هزار حديث را از آن مجموع معتبر دانسته است. كشف الظنون می‌گويد: «اگر مكررات صحيح مسلم را كنار گذاريم مجموع احاديث آن 4000 حديث است. علامه نووى در التقريب نيز همين را گفته است. صحيح مسلم در ۸ جزء و مشتمل بر ۵۰ كتاب و ۱۲۰۵ باب است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و كيفيت بيان آن،‌ تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.</ref>
+به عقیده برخی از بزرگان جامعه اهل سنت، صحیح مسلم در نوع خود از جهت تدوین حدیث و تنظیم ابواب کم‌نظیر است؛ زیرا نویسنده آن کوشیده است تا در این دائرة المعارف حدیثی بهترین اسلوب را به کار گیرد. فاضل نووی در مقدمه شرح خود از مسلم نقل می‌کند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمع‌آوری و انتخاب کرده‌ام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.» مسلم دوازده هزار حدیث را از آن مجموع معتبر دانسته است. کشف الظنون می‌گوید: «اگر مکررات صحیح مسلم را کنار گذاریم مجموع احادیث آن ۴۰۰۰ حدیث است. علامه نووی در التقریب نیز همین را گفته است. صحیح مسلم در ۸ جزء و مشتمل بر ۵۰ کتاب و ۱۲۰۵ باب است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.</ref>
-صحيح مسلم دومين دائرة المعارف حديثى جامعه اهل سنت است و از نظر اعتبار، در رديف صحيح بخارى به شمار می‌آيد. اگر چه بعضى مانند حافظ ابو على نيشابورى صحيح مسلم را بر صحيح بخارى ترجيح داده‌اند.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و كيفيت بيان آن،‌ تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.</ref> علامه نووى در مقدمهء شرح صحيح مسلم بن حجاج نيشابورى می‌گويد: علما بر اين مطلب اتفاق دارند كه پس از قرآن كتابى صحيحتر از صحيح بخارى و صحيح مسلم نيست. و اين نظرى است كه امت اسلامى آن را پذيرفته است .<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و كيفيت بيان آن،‌ تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.</ref>
+صحیح مسلم دومین دائرة المعارف حدیثی جامعه اهل سنت است و از نظر اعتبار، در ردیف صحیح بخاری به‌شمار می‌آید. اگر چه بعضی مانند حافظ ابو علی نیشابوری صحیح مسلم را بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.</ref> علامه نووی در مقدمهٔ شرح صحیح مسلم بن حجاج نیشابوری می‌گوید: علما بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیحتر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. و این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.</ref>
 == نقدهایی به صحیح مسلم ==
-حافظان حديث بر صحيح مسلم انتقادهايى چند داشته‌اند كه از آن جمله است:
+حافظان حدیث بر صحیح مسلم انتقادهایی چند داشته‌اند که از آن جمله است:
-۱. گروهى از راويان آن ضعيف است و از نظر علم حديث و درايه، روايات آنها مردود می‌باشد.
-۲. نقل حديث از ابو هريره كه در زمان خودش معروف به دروغ‌گويى بوده است و نيز نقل حديث از ابوموسى اشعرى، عمرو بن عاص، عبد الله بن زبير و عمران بن حيطان، كه اينان از منحرفان و دشمنان مغرض امام على(ع) بوده و به دليل غرض‌ورزى و اعمال دشمنى، از جعل حديث و تحريف آن باكى نداشته‌اند.
-۳. ظاهر نام كتاب صحيح مسلم می‌رساند كه تمامى احاديث صحيح را جمع آورى كرده است، در حالى كه چنين نيست و احاديث صحيح ديگرى نيز وجود دارد كه جاى آن در صحيح مسلم خالى است.
+# گروهی از راویان آن ضعیف است و از نظر علم حدیث و درایه، روایات آنها مردود می‌باشد.
+# نقل حدیث از ابو هریره که در زمان خودش معروف به دروغ‌گویی بوده است و نیز نقل حدیث از ابوموسی اشعری، عمرو بن عاص، عبدالله بن زبیر و عمران بن حیطان، که اینان از منحرفان و دشمنان مغرض امام علی(ع) بوده و به دلیل غرض‌ورزی و اعمال دشمنی، از جعل حدیث و تحریف آن باکی نداشته‌اند.
+# ظاهر نام کتاب صحیح مسلم می‌رساند که تمامی احادیث صحیح را جمع‌آوری کرده است، در حالی که چنین نیست و احادیث صحیح دیگری نیز وجود دارد که جای آن در صحیح مسلم خالی است.
+۴. صحیح مسلم همانند صحیح بخاری در بردارنده احادیثی است که مخالف ادله قطعی عقلی و شرعی است؛ هم در زمینه اصول دین و هم در زمینه احکام شرعی. و شگفت این که چنین احادیثی از جانب مؤلفین آن صحیح تلقی شده است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.</ref>
-۴. صحيح مسلم همانند صحيح بخارى در بردارنده احاديثى است كه مخالف ادله قطعى عقلى و شرعى است؛ هم در زمينه اصول دين و هم در زمينه احكام شرعى. و شگفت اين كه چنين احاديثى از جانب مؤلفين آن صحيح تلقى شده است.<ref>جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و كيفيت بيان آن،‌ تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.</ref>
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}