دربند بودن شیطان در ماه رمضان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
حضرت پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند: در ماه رمضان شیطان در بند است. خب خدایی که می‌تواند شیطان را در ماه رمضان در بند بی اندازد پس چرا بجای یک ماه، شیطان را دوازده ماه به بند نمی‌اندازد تا بندگانش کمتر دچار گناه شوند؟ و آیا اثر در بند بودن شیطان در ماه رمضان در سراسر دنیا حس می‌شود؟ پس گناهانی که در ماه رمضان در سرتا سر دنیا اتفاق می‌افتد چگونه توجیه می‌شود؟
حضرت پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند که در ماه رمضان شیطان در بند است؛ خب، خدایی که می‌تواند شیطان را در ماه رمضان در بند بیاندازد، چرا، به‌جای یک ماه، شیطان را دوازده ماه به بند نمی‌اندازد تا بندگانش کمتر دچار گناه شوند؟ و آیا اثر در بند بودن شیطان در ماه رمضان در سراسر دنیا حس می‌شود؟ پس گناهانی که در ماه رمضان در سرتاسر دنیا اتفاق می‌افتد چگونه توجیه می‌شود؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
'''دربند بودن شیطان در ماه رمضان''' به‌معنای کنترل شیطان به‌صورت حقیقی توسط [[فرشتگان]] یا دربند شدن او به‌صورت مجازی به‌وسیلهٔ روزه‌داری انسان و خودنگهداری او از نعمات دنیوی و گناهان دانسته شده است.


برداشت حقیقی از این روایت متکی بر برخی قواعد عقلی، چون اولویت برداشت حقیقی از کلام بر برداشت مجازی، است. برداشت مجازی از دربند کشیدن شیطان متکی به [[تقوا]] و خودنگهداری انسان در ماه رمضان دانسته شده که برنامهٔ شیطان برای انحراف او از صراط مستقیم را بر هم می‌زند.


از به‌ بند کشیدن‌ شدن شیطان دو معنا می‌توان برداشت کرد.  
برای علت وقوع گناه در ماه رمضان احتمالاتی داده شده است؛ از جمله اینکه هر ماه شیطان مخصوص به خود را داشته باشد و در ماه رمضان تنها شیطان ماه رمضان دربند می‌شوند؛ یا اینکه منع شیطان از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شوند.  


== برداشت اول: دربندکشیدن به معنای حقیقی ==
== دربند کشیدن به‌معنای حقیقی ==
با توجه به برخی روایات احتمال به بند کشیده شدن به معنای حقیقی وجود دارد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: وقتی ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا (ص) برخاست و خداوند را حمد گفت و ستایش کرد، سپس فرمود: ای مردم، خداوند شما را از دشمنان جن و انس شما حمایت کرد و فرمود: «مرا فراخوانید تا برای شما اجابت کنم، و به شما وعده اجابت داد، بدانید به راستی خداوند بر هر شیطان سرکش، هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانی که این ماه شما [ماه رمضان‏] سپری نشده است نمی‌توانند آزاد گردند.<ref>الحر العاملی، محمدبن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۰، ص۳۰۴، ح ۱۳۴۷۷.</ref>
با توجه به برخی روایات، احتمال به بند کشیده شدن به‌معنای حقیقی وجود دارد؛ از [[امام علی(ع)]] نقل شده است: «وقتی ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا (ص) برخاست و خداوند را حمد گفت و ستایش کرد، سپس فرمود: ای مردم، خداوند شما را از دشمنان جنی و انسی نگاه داشت و فرمود که مرا فراخوانید تا برای شما اجابت کنم و به شما وعده اجابت داد. بدانید به راستی خداوند بر هر شیطان سرکش هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانی که این ماه شما [ماه رمضان‏] سپری نشده است، نمی‌توانند آزاد گردند.<ref>الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت(ع)‏، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۰، ص۳۰۴، ح ۱۳۴۷۷.</ref>


با توجه به این روایت که خداوند متعال برای هر شیطان، هفت فرشته گمارده است تا آنها را کنترل کرده و در غل و زنجیر کنند، معنای حقیقی از آن برداشت می‌شود. همچنین اصل در هر سخنی معنای حقیقی و مطابقی آن مراد است نه معنای مجازی و غیر حقیقی.
با توجه به این روایت که خداوند متعال برای هر شیطان هفت فرشته گمارده است تا آنها را کنترل کنند، می‌توان از روایت معنای حقیقی برداشت شود. دلیل این برداشت قاعده‌ای است که بر مبنای آن اصل در هر سخنی معنای حقیقی و مطابقی آن است نه معنای مجازی و غیر حقیقی.<ref>جمعی از محققان، فرهنگ‌نامهٔ اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، ج۱، ص۳۲۵.</ref>


== برداشت دوم: دربندکشیدن به مجازی ==
== دربند کشیدن به‌معنای مجازی ==
ممکن است دربندکشیدن به معنای مجازی مراد باشد؛ یعنی این گونه نیست که خداوند با غل و زنجیر آزادی عمل را از شیاطین گرفته باشد. بدین ترتیب در معنای این گونه روایات می‌توان چنین گفت:
ممکن است از دربند کشیدن معنای مجازی مراد باشد؛ یعنی خداوند با غل و زنجیر آزادی عمل را از [[شیطان]] نگرفته است، بلکه معنایی مجازی از این الفاظ برداشت می‌شود:


* ماه رمضان ماهی است که انسان بوسیله روزه گرفتن در این ماه عملاً دست و پای شیطان را می‌بندد؛ یعنی این خود انسان است که بواسطه تشنگی و گرسنگی از ورود شیطان و وسوسه‌های او جلوگیری می‌کند. در این زمینه پیامبر(ص) می‌فرمایند: «إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَجْرِی مِنِ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ أَلَا فَضَیِّقُوا مَجَارِیَهُ بِالْجُوعِ؛<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق، ج۶۰، ص۳۳۲.</ref> شیطان در انسان جاری می‌شود همچون جریان خون پس با گرسنگی مجاری او را تنگ کنید. این روایت به این امر مهم اشاره دارد که گرسنگی و روزه گرفتن از تأثیر شیطان در انسان جلوگیری می‌کند. از همین روی است که بسیار به کم خوری و گرفتن روزه سفارش شده است حتی در غیر ماه مبارک رمضان.
* ماه رمضان ماهی است که انسان به‌وسیلهٔ روزه‌گرفتن در این ماه عملاً دست و پای شیطان را می‌بندد؛ یعنی این خود انسان است که به‌واسطهٔ تشنگی و گرسنگی از ورود شیطان به قلب خود و وسوسه‌های او جلوگیری می‌کند. در این زمینه از [[پیامبر(ص)]] نقل شده است: {{متن عربی|إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَجْرِی مِنِ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ أَلَا فَضَیِّقُوا مَجَارِیَهُ بِالْجُوعِ|ترجمه=شیطان در انسان جاری می‌شود، همچون جریان خون. پس با گرسنگی مجاری او را تنگ کنید.}}؛<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق، ج۶۰، ص۳۳۲.</ref> این روایت به این معنا اشاره دارد که گرسنگی و روزه‌گرفتن از تأثیر شیطان در انسان جلوگیری می‌کند. از همین روی است که بسیار به کم‌خوری و گرفتن [[روزه]] سفارش شده است حتی در غیر ماه مبارک رمضان.<ref>ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، تحقیق علی‌اکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق، ص۱۱۳. </ref>


* ماه مبارک رمضان به جهت خصوصیتی که خود دارد باعث به بند کشیده شدن شیطان می‌شود. این ماه سرشار از معنویت است. ماهی است که قرآن در آن ماه نازل شده است. ماهی است که شب قدر در آن ماه قرار دارد. عبادت در آن ماه متفاوت است با ماه‌های دیگر است. در آن ماه حتی نفس کشیدن و خواب انسان عبادت است. تلاوت یک آیه از قرآن برابر با تلاوت کل قرآن است. همه این موارد نشان از خصوصیت بی نظیری است که این ماه دارد و ماه‌های دیگر از آن بی نصیب است. از این روی شیطان در این ماه نمی‌تواند عرض اندامی داشته باشد و مجازا گفته می‌شود که شیطان در غل و زنجیر است.
* ماه رمضان به‌جهت خصوصیتی که دارد باعث به بند کشیده‌ شدن شیطان می‌شود: این ماه سرشار از معنویت است. ماهی است که [[قرآن]] در آن ماه نازل شده است. ماهی است که [[شب قدر]] در آن قرار دارد. عبادت در این ماه با ماه‌های دیگر متفاوت است. در این ماه حتی نفس‌کشیدن و خواب انسان عبادت است. تلاوت یک آیه از قرآن برابر با تلاوت کل قرآن است. همهٔ این موارد نشان از خصوصیت دینی است که این ماه نسبت به ماه‌های دیگر دارد. این خصوصیات مجازاً می‌تواند به‌معنای دربند شدن شیطان باشد.<ref>گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژهٔ ماه مبارک رمضان، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۳ش، ص۲۳-۵۰.</ref>
 
== احتمالات در عدم به بندکشیده شدن شیطان در غیر ماه رمضان ==
با توجه به دو احتمالی که در به بند کشیده شدن شیطان داده شد پاسخ در دو محور بیان می‌شود:
 
'''محور اول''': اگر احتمال حقیقی بودن را در به بند کشیده شدن شیطان بپذیریم، این سؤال را بدین ترتیب پاسخ می‌دهیم که: اصل اولی از سوی خداوند متعال درباره شیاطین عدم به بند کشیدن آنها است؛ زیرا همه آنها دارای اختیار هستند و قرار دادن اختیار در آنها بدین معنا است که باید رها باشند و دیگر کسی آنها را در غل و زنجیر قرار ندهد.ماه مبارک رمضان به جهت خصوصیات ویژه ای که دارد و در بالا بدان اشاره شد، استثنا شده است و خداوند در این ماه شیاطین را در بند می‌کند و حداقل تأثیر آنها را محدود می‌نماید ولی در غیر ماه رمضان اصل اولی که آزادی آنها است اعمال می‌شود.
 
'''محور دوم:''' اگر احتمال حقیقی بودن در کار نباشد بلکه معنای مجازی باشد. پاسخ روشن است زیرا در غیرماه مبارک رمضان آن عواملی که باعث محدودیت و در غل و زنجیز کشیده شدن شیاطین می‌شود یا نیست یا کمتر وجود دارد. مردم در غیر ماه رمضان کمتر روزه می‌گیرند و نیز آن خصوصیات ویژه ای که در ماه رمضان وجود دارد در غیر این ماه یافت نمی‌شود. از همین روی گفته می‌شود شیاطین در غیر ماه رمضان آزاد هستند.


== علت وقوع گناه در ماه رمضان ==
== علت وقوع گناه در ماه رمضان ==
شاید در اینجا سؤالی مطرح شود که چرا با اینکه شیطان در ماه رمضان در غل و زنجیر است باز انسانها گناه می‌کنند؟ در پاسخ به این سؤال وجوهی گفته شده است. سید بن طاووس در کتاب شریف اقبال الاعمال می‌نویسد: احتمال دارد که هر ماه، شیاطین مخصوص به خود را دارد و در ماه مبارک رمضان تنها شیاطین آن ماه در بند می‌شوند؛ اما سایر شیاطین مشغول فعالیت هستند. یا منع شیاطین از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شود والا امثال کفار شیاطین آنها در غل و زنجیر نیست. یا اینکه اگر چه شیاطین در بند می‌شوند، اما ابلیس همچنان آزاد بوده و به فعالیت خویش می‌پردازد. یا اینکه در ارتکاب گناه تنها شیاطین دخیل نیستند بلکه گاه خود انسان عامل اصلی در ارتکاب گناه است و با وجود در غل و زنجیر بوده شیاطین در ماه رمضان او مرتکب گناه می‌شود و احتمال آخر اینکه گاه انسان قبل از ماه رمضان آنقدر مرتکب گناهان شده است که قلب و عقل خویش را سیاه نموده است و همین گناهان گذشته وی کفایت می‌کند در استمرار غفلت و ارتکاب گناه و منع شیاطین سودی به وی نمی‌رساند.<ref>ابن طاووس، علی بن موسی، الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه (ط - الحدیثه)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۷۳–۷۴.</ref>
ممکن است در اینجا سؤالی مطرح شود که چرا با اینکه شیطان در ماه رمضان در غل و زنجیر است باز انسان‌ها گناه می‌کنند؟ در پاسخ به این سؤال وجوهی گفته شده، از جمله پاسخی که [[سید بن طاووس]] به این سؤال داده است: او در کتاب [[اقبال الاعمال]] می‌گوید که احتمال دارد که هر ماه شیاطین مخصوص به خود را داشته باشد و در ماه رمضان تنها شیاطین آن ماه در بند می‌شوند؛ اما سایر شیاطین آزاد و مشغول فعالیت هستند. یا اینکه منع شیاطین از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شوند و گرنه شیاطین افرادی چون کفار در غل و زنجیر نیستند. یا اینکه اگرچه شیاطین در بند می‌شوند، ابلیس، رئیس آنان، همچنان آزاد است. یا اینکه در ارتکاب گناه تنها شیاطین دخیل نیستند، بلکه گاه خود انسان عامل اصلی در ارتکاب [[گناه]] است و با وجود در غل و زنجیر بودن شیاطین در ماه رمضان او مرتکب گناه می‌شود. احتمال آخر اینکه گاه انسان قبل از ماه رمضان آنقدر مرتکب گناهان شده که قلب و عقل خود را سیاه نموده و همین گناهانِ گذشتهٔ وی کفایت می‌کند در استمرار غفلت و ارتکاب گناه و منع شیاطین سودی به او نمی‌رساند.<ref>ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (ط - الحدیثه)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۷۳–۷۴.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۱۸ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۲۳:۳۲

سؤال

حضرت پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند که در ماه رمضان شیطان در بند است؛ خب، خدایی که می‌تواند شیطان را در ماه رمضان در بند بیاندازد، چرا، به‌جای یک ماه، شیطان را دوازده ماه به بند نمی‌اندازد تا بندگانش کمتر دچار گناه شوند؟ و آیا اثر در بند بودن شیطان در ماه رمضان در سراسر دنیا حس می‌شود؟ پس گناهانی که در ماه رمضان در سرتاسر دنیا اتفاق می‌افتد چگونه توجیه می‌شود؟

دربند بودن شیطان در ماه رمضان به‌معنای کنترل شیطان به‌صورت حقیقی توسط فرشتگان یا دربند شدن او به‌صورت مجازی به‌وسیلهٔ روزه‌داری انسان و خودنگهداری او از نعمات دنیوی و گناهان دانسته شده است.

برداشت حقیقی از این روایت متکی بر برخی قواعد عقلی، چون اولویت برداشت حقیقی از کلام بر برداشت مجازی، است. برداشت مجازی از دربند کشیدن شیطان متکی به تقوا و خودنگهداری انسان در ماه رمضان دانسته شده که برنامهٔ شیطان برای انحراف او از صراط مستقیم را بر هم می‌زند.

برای علت وقوع گناه در ماه رمضان احتمالاتی داده شده است؛ از جمله اینکه هر ماه شیطان مخصوص به خود را داشته باشد و در ماه رمضان تنها شیطان ماه رمضان دربند می‌شوند؛ یا اینکه منع شیطان از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شوند.

دربند کشیدن به‌معنای حقیقی

با توجه به برخی روایات، احتمال به بند کشیده شدن به‌معنای حقیقی وجود دارد؛ از امام علی(ع) نقل شده است: «وقتی ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا (ص) برخاست و خداوند را حمد گفت و ستایش کرد، سپس فرمود: ای مردم، خداوند شما را از دشمنان جنی و انسی نگاه داشت و فرمود که مرا فراخوانید تا برای شما اجابت کنم و به شما وعده اجابت داد. بدانید به راستی خداوند بر هر شیطان سرکش هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانی که این ماه شما [ماه رمضان‏] سپری نشده است، نمی‌توانند آزاد گردند.[۱]

با توجه به این روایت که خداوند متعال برای هر شیطان هفت فرشته گمارده است تا آنها را کنترل کنند، می‌توان از روایت معنای حقیقی برداشت شود. دلیل این برداشت قاعده‌ای است که بر مبنای آن اصل در هر سخنی معنای حقیقی و مطابقی آن است نه معنای مجازی و غیر حقیقی.[۲]

دربند کشیدن به‌معنای مجازی

ممکن است از دربند کشیدن معنای مجازی مراد باشد؛ یعنی خداوند با غل و زنجیر آزادی عمل را از شیطان نگرفته است، بلکه معنایی مجازی از این الفاظ برداشت می‌شود:

  • ماه رمضان ماهی است که انسان به‌وسیلهٔ روزه‌گرفتن در این ماه عملاً دست و پای شیطان را می‌بندد؛ یعنی این خود انسان است که به‌واسطهٔ تشنگی و گرسنگی از ورود شیطان به قلب خود و وسوسه‌های او جلوگیری می‌کند. در این زمینه از پیامبر(ص) نقل شده است: «إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَجْرِی مِنِ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ أَلَا فَضَیِّقُوا مَجَارِیَهُ بِالْجُوعِ؛ شیطان در انسان جاری می‌شود، همچون جریان خون. پس با گرسنگی مجاری او را تنگ کنید.»؛[۳] این روایت به این معنا اشاره دارد که گرسنگی و روزه‌گرفتن از تأثیر شیطان در انسان جلوگیری می‌کند. از همین روی است که بسیار به کم‌خوری و گرفتن روزه سفارش شده است حتی در غیر ماه مبارک رمضان.[۴]
  • ماه رمضان به‌جهت خصوصیتی که دارد باعث به بند کشیده‌ شدن شیطان می‌شود: این ماه سرشار از معنویت است. ماهی است که قرآن در آن ماه نازل شده است. ماهی است که شب قدر در آن قرار دارد. عبادت در این ماه با ماه‌های دیگر متفاوت است. در این ماه حتی نفس‌کشیدن و خواب انسان عبادت است. تلاوت یک آیه از قرآن برابر با تلاوت کل قرآن است. همهٔ این موارد نشان از خصوصیت دینی است که این ماه نسبت به ماه‌های دیگر دارد. این خصوصیات مجازاً می‌تواند به‌معنای دربند شدن شیطان باشد.[۵]

علت وقوع گناه در ماه رمضان

ممکن است در اینجا سؤالی مطرح شود که چرا با اینکه شیطان در ماه رمضان در غل و زنجیر است باز انسان‌ها گناه می‌کنند؟ در پاسخ به این سؤال وجوهی گفته شده، از جمله پاسخی که سید بن طاووس به این سؤال داده است: او در کتاب اقبال الاعمال می‌گوید که احتمال دارد که هر ماه شیاطین مخصوص به خود را داشته باشد و در ماه رمضان تنها شیاطین آن ماه در بند می‌شوند؛ اما سایر شیاطین آزاد و مشغول فعالیت هستند. یا اینکه منع شیاطین از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شوند و گرنه شیاطین افرادی چون کفار در غل و زنجیر نیستند. یا اینکه اگرچه شیاطین در بند می‌شوند، ابلیس، رئیس آنان، همچنان آزاد است. یا اینکه در ارتکاب گناه تنها شیاطین دخیل نیستند، بلکه گاه خود انسان عامل اصلی در ارتکاب گناه است و با وجود در غل و زنجیر بودن شیاطین در ماه رمضان او مرتکب گناه می‌شود. احتمال آخر اینکه گاه انسان قبل از ماه رمضان آنقدر مرتکب گناهان شده که قلب و عقل خود را سیاه نموده و همین گناهانِ گذشتهٔ وی کفایت می‌کند در استمرار غفلت و ارتکاب گناه و منع شیاطین سودی به او نمی‌رساند.[۶]

منابع

  1. الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت(ع)‏، ۱۴۰۹ق، ج‏۱۰، ص۳۰۴، ح ۱۳۴۷۷.
  2. جمعی از محققان، فرهنگ‌نامهٔ اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، ج۱، ص۳۲۵.
  3. المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق، ج۶۰، ص۳۳۲.
  4. ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، تحقیق علی‌اکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق، ص۱۱۳.
  5. گروه مؤلفان، پرسش‌ها و پاسخ‌های برگزیده ویژهٔ ماه مبارک رمضان، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۳ش، ص۲۳-۵۰.
  6. ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (ط - الحدیثه)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۷۳–۷۴.