تفسیر علی بن ابراهیم قمی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
== ویژگی‌ها == | == ویژگی‌ها == | ||
تفسیر قمی واجد خصوصیات عام تفاسیر شیعی نیمهٔ قرن سوم تا اواخر قرن چهارم هجری، مانند تفسیر عیاشی و تفسیر نعمانی، را دارد. از جمله، تمرکز دقیق بر متن قرآن در کنار توجه خاص به آیاتی که ظرفیت اشارات شیعی دارد؛ | تفسیر قمی واجد خصوصیات عام تفاسیر شیعی نیمهٔ قرن سوم تا اواخر قرن چهارم هجری، مانند تفسیر عیاشی و تفسیر نعمانی، را دارد. از جمله، تمرکز دقیق بر متن قرآن در کنار توجه خاص به آیاتی که ظرفیت اشارات شیعی دارد؛ گرایش حداقلی به موضوعات کلامی یا مباحث ویژهٔ مربوط به نهاد امامت، نظیر عصمت امام یا شفاعت امام در روز قیامت؛ گرایش افراطی ضد سنی، عمدتاً از طریق اتخاذ موضع خصمانه نسبت به صحابهٔ پیامبر(ص).<ref>ژیلیو، کلود، «تفسیر قرآن: دورهٔ آغاز میانه»، ترجمهٔ مهرداد عباسی، دائرة المعارف قرآن، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۹۷ش، ص۱۷۶-۱۷۷.</ref> | ||
تفسیر قمی تفسیری روایی است و با دیدگاه روایی نوشته شده است. به همین دلیل، مؤلف از ظاهر آیات، با استناد به روایات، به آسانی دست کشیده است. تفسیر قمی از تفاسیر تأویلی شمرده شده و تأویل‌های دور از ذهن در آن بسیار است. برای نمونه، بسیاری از آیات به فضائل اهل‌بیت(ع) یا مثالب دشمنانشان تفسیر شده که معنای باطنی آیات به‌شمار می‌آیند. در این تفسیر، تنها روایات گردآوری نشده است بلکه آیات و کلمات بدون استناد روشن به روایاتْ تفسیر شده و شأن نزول آیات به‌تفصیل بیان گردیده و قصص انبیا و وقایع زمان پیامبر و مباحث فقهی حجم گسترده ای از کتاب را تشکیل داده است . گاهی معانی مختلف واژه های مشترک در قرآن ذکر شده و از آیات دیگر و روایات و اشعار شاعران بر تفسیر یک آیه دلیل اقامه شده و گاه به نظر عامه اشاره شده است | تفسیر قمی تفسیری روایی است و با دیدگاه روایی نوشته شده است. به همین دلیل، مؤلف از ظاهر آیات، با استناد به روایات، به آسانی دست کشیده است. تفسیر قمی از تفاسیر تأویلی شمرده شده و تأویل‌های دور از ذهن در آن بسیار است. برای نمونه، بسیاری از آیات به فضائل اهل‌بیت(ع) یا مثالب دشمنانشان تفسیر شده که معنای باطنی آیات به‌شمار می‌آیند. در این تفسیر، تنها روایات گردآوری نشده است بلکه آیات و کلمات بدون استناد روشن به روایاتْ تفسیر شده و شأن نزول آیات به‌تفصیل بیان گردیده و قصص انبیا و وقایع زمان پیامبر و مباحث فقهی حجم گسترده ای از کتاب را تشکیل داده است . گاهی معانی مختلف واژه های مشترک در قرآن ذکر شده و از آیات دیگر و روایات و اشعار شاعران بر تفسیر یک آیه دلیل اقامه شده و گاه به نظر عامه اشاره شده است | ||
نسخهٔ ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۴۹
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
تفسیر قمی چگونه تفسیری است؟
| تفسیر قمی | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | منسوب به علی بن ابراهیم قمی |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | تفسیر روایی |
| زبان | عربی |
تفسیر قمی منتسب به علی بن ابراهیم قمی و از تفاسیر روایی شیعه است. به نظر می‌رسد این تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم و نوشته شده توسط شاگرد ایشان می‌باشد. شیوه نگارش مقدمه این کتاب و نقل برخی از مطالب نادرست و روایات ضعیف از دلائل عدم انتساب این کتاب به علی بن ابراهیم می‌باشد.
درباره مؤلف
علی ابن ابراهیم قمی، از مشایخ حدیث و از معاصرین، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) است. او زمان غیبت صغری را درک کرده است. علی بن ابراهیم از مشایخ کلینی بوده و بسیاری از روایات اصول کافی به نقل از ایشان است.
تحقیق در صحت انتساب این کتاب به علی بن ابراهیم قمی از مباحثی است که محققان مختلف به آن پرداخته‌اند. برخی معتقدند که کتاب موجود، که با عنوان تفسیر علی بن ابراهیم قمی شناخته شده، کتاب دیگر از مؤلفی دیگری است. از نظر آنان، کتاب تفسیر علی بن ابراهیم قمی کتابی مشهور در میان امامیه بوده و تا چند قرن بعد از وفات قمی هم وجود داشته است، به طوری که سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق) از آن یاد کرده است.[۱]
آقا بزرگ تهرانی (۱۲۹۳-۱۳۸۹ق) معتقد است که تمام این تفسیر حاصل کار علی بن ابراهیم قمی نیست. از نظر او شاگرد قمی، ابوالفضل عباس بن محمد بن قاسم بن حمزة بن موسی بن جعفر(ع) که نامش در ابتدای این تفسیر آمده، روایاتی را از اواسط جلد اول تفسیر در آن وارد کرده است. این روایات بیشتر از ابوالجارود، از اصحاب زیدی برخی از ائمهٔ شیعه(ع) و راوی روایاتی تفسیری از امام باقر(ع)، است.[۲] برخی این نظر آقابزرگ را به دلیل نداشتن شواهدی قابل اتکا رد کرده‌اند.[۳]
برخی محققان به این نتیجه رسیده اند که تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی نه در بر دارندهٔ تمام تفسیر علی بن ابراهیم است و نه تمام روایات آن از وی است، بلکه کتابی است از مؤلفی دیگر که بیش از همه از تفسیر علی بن ابراهیم بهره گرفته است. از نظر آنان، مؤلف کتاب از طریق بیش از بیست راوی روایات بسیاری از مصادر روایی دیگر آورده است. حجم این روایات، در نیمهٔ نخست مجلد اول تفسیر بسیار اندک است ولی به‌تدریج افزایش می‌یابد تا آنجا که در اواخر کتاب تقریباً به اندازهٔ روایات منقول از تفسیر علی بن ابراهیم می‌شود.[۴]
سید موسی شبیری زنجانی، فقیه و رجالی معاصر شیعه، معتقد است که مؤلف تفسیر قمی، با توجه به اینکه اغلب راویان بخش دوم تفسیر از استادان علی بن حاتم قزوینی (زنده در ۳۵۰ق) بوده‌اند و هیچ راوی دیگری از این مجموعه افراد روایت نمی‌کند، علی بن حاتم است. از نظر او، ابوالفضل عباس بن محمد بن قاسم نیز از مشایخ علی بن حاتم بوده است و ممکن است منشأ اشتباه در انتساب کتاب، تبدیل نام علی بن ابی‌سهل، که همان علی بن حاتم است، به علی بن ابراهیم به جهت شباهت این دو اسم باشد.[۵]
ویژگی‌ها
تفسیر قمی واجد خصوصیات عام تفاسیر شیعی نیمهٔ قرن سوم تا اواخر قرن چهارم هجری، مانند تفسیر عیاشی و تفسیر نعمانی، را دارد. از جمله، تمرکز دقیق بر متن قرآن در کنار توجه خاص به آیاتی که ظرفیت اشارات شیعی دارد؛ گرایش حداقلی به موضوعات کلامی یا مباحث ویژهٔ مربوط به نهاد امامت، نظیر عصمت امام یا شفاعت امام در روز قیامت؛ گرایش افراطی ضد سنی، عمدتاً از طریق اتخاذ موضع خصمانه نسبت به صحابهٔ پیامبر(ص).[۶]
تفسیر قمی تفسیری روایی است و با دیدگاه روایی نوشته شده است. به همین دلیل، مؤلف از ظاهر آیات، با استناد به روایات، به آسانی دست کشیده است. تفسیر قمی از تفاسیر تأویلی شمرده شده و تأویل‌های دور از ذهن در آن بسیار است. برای نمونه، بسیاری از آیات به فضائل اهل‌بیت(ع) یا مثالب دشمنانشان تفسیر شده که معنای باطنی آیات به‌شمار می‌آیند. در این تفسیر، تنها روایات گردآوری نشده است بلکه آیات و کلمات بدون استناد روشن به روایاتْ تفسیر شده و شأن نزول آیات به‌تفصیل بیان گردیده و قصص انبیا و وقایع زمان پیامبر و مباحث فقهی حجم گسترده ای از کتاب را تشکیل داده است . گاهی معانی مختلف واژه های مشترک در قرآن ذکر شده و از آیات دیگر و روایات و اشعار شاعران بر تفسیر یک آیه دلیل اقامه شده و گاه به نظر عامه اشاره شده است
منابع
- ↑ موسوی، سید احمد، «پژوهشی پیرامون تفسیر قمی»، کیهان اندیشه، ش۳۲، مهر و آبان ۱۳۶۹، ص۸۵.
- ↑ الطهرانی، آقابزرك، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق، ،ج۴، ص۲۵۱.
- ↑ شبیری، سیدمحمدجواد، «تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، دانشنامهٔ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۲، ج۷، ص۷۰۱.
- ↑ شبیری، «تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۷، ص۷۰۱؛ نیز ن.ک: موسوی، «پژوهشی پیرامون تفسیر قمی»، کیهان اندیشه، ص۸۶.
- ↑ شبیری، «تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ج۷، ص۷۰۱.
- ↑ ژیلیو، کلود، «تفسیر قرآن: دورهٔ آغاز میانه»، ترجمهٔ مهرداد عباسی، دائرة المعارف قرآن، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۹۷ش، ص۱۷۶-۱۷۷.