رفتار والدین با دختران

سؤال

بر اساس تعالیم دینی، سبک رفتاری والدین با دختران چگونه است؟

درگاه‌ها

والدین باید در زمینه‌های مختلف در تربیت و رفتار با دختران در خانواده دقت داشته و ایشان را ارج نهند. توجه به مقام دختر در اسلام مورد توجه قرار گرفته و نباید والدین، این مقام را تنزّل دهند. در روایات فراوانی به ارزش و حرمت دختران اشاره شده است. در زمانی که دختر و زن ارزشی برای مردان خانواده نداشت، اسلام تأکید زیادی بر جایگاه دختران و عدم تبعیض بین فرزندان دختر و پسر داشته است.

تربیت دختران باید به گونه‌ای باشد که حیا و شرم در آنها ملکه شود و همینطور بتوانند برای زندگی زناشویی آماده شوند و فرزند خودشان را تربیت کنند. والدین، هیچگاه نباید دختر را کوچک بشمارند بلکه برای او عزت و احترام قائل باشند. باید بدانند که دختر، شکننده و حساس است و باید از مهر و محبت برخوردار باشد تا از لحاظ عاطفی تأمین گردد و به دیگران پناه نیاورد. فارغ از جنبه عاطفی، دیگر نیازهای او بخصوص مادی باید سوی والدین تأمین شود تا خانه و خانواده برای دختر همیشه یک پناهگاه خوب و ثابت و امن باشد.

ارزش دختر و احترام به او

بر اساس آیه ۲۶ سوره قصص، حضرت شعیب(ع) مشاوره و پیشنهاد دخترانش درباره به‌کارگیری حضرت موسی(ع) برای چوپانی را پذیرفت. از این آیه، ارزش به دختران و پذیرفتن مشاوره آنها برداشت شده است. همچنین در روایات،‌ دختران مهربان، اهل انس و الفت، بابرکت و با نظافت شمرده شده‌اند. طبق حدیثی، پیامبر(ص) پس از به دنیا آمدن دخترش فاطمه، او را شاخه ریحانی خوش‌بو دانست.

ویژگی‌های تربیتی و رفتار با دختران

در خصوص برخورد با دختر، اسلام می‌خواهد دختران در دوران کودکی و نوجوانی مسائلی را بیاموزند که در سنین مربوط به حال و مخصوصاً آینده بدان نیاز دارند. مثل هنر زن بودن، تدبیر منزل، حفظ و پاسداری از عفاف، مدیریت و پرورش نسل، جهت‌دهی رغبت‌ها، به‌ویژه از آن بابت که این امر برای پسران و دختران یکسان نیست و حتی اشتغال به سایر اموری که زاید بر وظیفه و موجب برتری و افتخار زن است و اسلام این تفاخر را برای او می‌پذیرد.

جنبه فرهنگی و اجتماعی:

- جهت‌دهی فکر و اندیشه به حیات خاص زنانه، چون گرم داشتن کانون پرورش نسل، رام کردن طبع سرکش مردان، چگونگی تبدیل خانه و منزل به محل سکون و آرامش یا مسکن، گسترش فکر خدمت و حمایت و پرستاری از ناتوان و کودک و…

- ارائه فلسفه خاص حیات زن و نقش او در پهنه گیتی، راز چگونه زیستن و چگونه مردن، شناخت قدر خویش و مرز خود و آگاهی از وجود گوهر عفت در خود.

- برخوردها و روابط اجتماعی او معقول و بر اساس اصل نیاز و در حد رفع آن است و حضورش در اجتماع جز در مورد ضرورت و به مانند مردان مطرح نیست.

- اصل بر پوشش و ستر در قالب حجاب، برای حفظ عفت خود و مردم جامعه است و تربیت وظیفه دارد بار این القاء را از سنین بروز شخصیت بر دوش گیرد.

- دقت در انتخاب دوستان او نیز حائز اهمیت است. دختران در سنین بلوغ، دوست دارند بیشتر وقتش را با دوستان خود بگذرانند و با آنها درباره مسائل مختلف سخن بگویند. با توجه به این امر، پدر و مادر وظیفه دارند که دوست‌یابی او را جهت‌دهی کنند، یعنی خودشان به او کمک کنند تا دوستی مؤمن، شایسته، با وقار و با نشاط انتخاب کند و حتی از دوستش بخواهند گاهی به منزل ایشان بیاید. خصوصیات خوب دوستش به مرور زمان بر او اثر مثبت می‌گذارد.

- آگاهی‌بخشی از مسائل اجتماعی و جریانات جامعه، فریب‌ها و وسوسه‌ها و انحرافات، زشتی و زیبایی‌ها در جامعه و تمرین خودنگهداری و عفت برای او.

- عادت دادن به پوشش زنانه و خاص خود، نوع آرایش‌ها و بیرون، که خود در طرز رفتار مؤثر است.

- هدیه دادن و تقدیم دختران بر پسران، یکی از چیزهایی که دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند هدیه دادن است. پیامبر اکرم(ص) در این رابطه می‌فرمایند: «هر کس به بازار رود و هدیه‌ای برای خانواده‌اش بخرد و ببرد، [پاداش او] مانند کسی است که برای نیازمندان صدقه می‌برد. [و هنگامی که هدیه را به خانه می‌برد]، باید، قبل از پسران، به دختران بدهد، زیرا کسی که دخترش را شادمان کند، مانند کسی است که یک بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده است».

- عدم تبعیض و تحقیر دختران در خانواده، پیامبر (ص) با اشاره به حفظ عزّت و ارزشمندی فرزند و عوارض روانی عملکردهای نامطلوب، نسبت به دختر فرمود: «کسی که فرزند دختری داشته باشد و او را اذیت نکند و توهین نکند و پسر را بر او ترجیح ندهد، خداوند، او را وارد بهشت می‌کند».

جنبه عاطفی

- منزل باید کانون مهر و محبت برای دختران باشد تا ایشان کاملاً از جهت عاطفی ارضاء گردند. اگر به این امر توجه نشود، ایشان به دنبال ارضاء این نیاز از راه‌های دیگر بر می‌آید. در منزل باید رابطه‌ای صمیمی با او وجود داشته باشد. ابعاد مثبت شخصیت او مورد تشویق قرار گیرد و از این صفات خوبش نزد دیگران (محارم) تعریف و تمجید شود.

- در تربیت دختر به محبت و تشویق بیشتر از تنبیه توجه می‌شود و می‌کوشیم که او را از محبت و نوازش خود اقناع کنیم.

- سعی بر این است که غرور، عزت نفس و عاطفه او جریحه‌دار نشود تا دیگران نتوانند در او نفوذ کنند.

- در عین غرق داشتن او در عواطف و غرور می‌کوشیم از وادی عقل دورش نداریم که عقل کنترل‌کننده احساسات است.

- پدر و مادر باید در طول شبانه روز، قسمتی از وقت خود را به او اختصاص داده و با او از مدرسه‌اش، دوستش، نیازهایش، سخن بگویند. در مورد نظافت منزل و دکوراسیون آن نظرخواهی نمایند. این گفتگوهای صمیمی والدین را به دخترشان نزدیک‌تر می‌کند به گونه‌ای که هیچ‌گاه والدین را از خود دور نمی‌پندارد و ایشان را نزدیک‌ترین دوستان خود می‌پندارد و به گفته‌هایشان توجه می‌کند و حاضر نیست دلشان را آزرده کند.

- هرگز در بین جمع از او انتقاد نکنند. در انتقاد از صفت بد او هیچ‌گاه به کل شخصیت او حمله نکنند یعنی نگویند: «من شما را دوست ندارم». بگویند من این رفتار خاص شما را دوست ندارم. برای انتقاد کردن سعی کنند از نکات مثبت شخصیت او سخن بگویند و بعد به‌طور غیرمستقیم از او انتقاد کنند. سعی کنند انتقادهای خود را در قالب جملات امر و نهی بیان نکنند و بجای آنها از جملاتی مثل «شاید بهتر باشد»، «به نظر شما آیا این‌طور باشد بهتر نیست» و… استفاده کنند.

- او را مقایسه نکنند. صفات بد او را با صفات خوب دیگران مقایسه نکنند. خوبی‌های دیگران را به رخ او نکشند. طوری رفتار کنند که احساس کند او و شخصیت‌اش نزد والدین محبوب و دوست داشتنی هستند. بگویند: امروز از دیروز دوست داشتنی‌تر شده‌ای، چون امروز نمازت را اول وقت خواندی (البته خود والدین نیز باید در عمل به این مسائل دینی توجه داشته باشند و گرنه انتظار صحیحی نیست که خودشان رعایت نکنند و از او انتظار داشته باشند).

جنبه مذهبی و اخلاق

پایبندی به مذهب و اصول و ضوابط آن برای همگان از مرد و زن فرض است ولی بنا به مصالحی لازم است حالت خداترسی و تقوای در قول و فعل و رفتار را در زنان بیشتر کنیم. مسئولیت عظیم آنان در پرورش نسل آینده، امانتداریشان در اصل تکلیف خانوادگی، حفظ ذخایر اسلامی، گرم و پاک نگه داشتن کانون، وجوب حفظ عفت که در زنان از ارجحیتی برخوردار است، پاک داشتن دامن و رحم برای شناخته شدن نسل، سالم داشتن محیط جامعه و دور داشتن آن از تحریک‌ها، تهییج‌ها وسوسه‌ها ایجاب می‌کنند که رابطه زن با خدا محکمتر، اندیشیده‌تر و خالصانه‌تر از مرد باشد.

از سوی دیگر یکی از مسائلی که رعایت آن در تربیت دختران ضروریست رعایت اصول و آداب جنسی است. از دیدگاه اسلام، تربیت جنسی یعنی فراهم‌سازی زمینه‌های رشد و پرورش غریزه جنسی، به‌گونه‌ای که هم «عفت جنسی» حاصل شود و هم «سلامت جنسی». توصیه می‌شود والدین در برخورد با دختران جوانب حیای جنسی را رعایت نموده و از این طریق سلامت روانی او را حفظ نمایند. رعایت پوشش عورت در مقابل دختر، بوسیده شدن کودک توسط نامحرم در سنین مورد نهی، بازی با اعضای جنسی کودک، همبستری دختر و پسر در مکان واحد و… همه از مواردی است که توصیه به رعایت آنها در برخورد والدین با فرزندان شده است.