استغفار حضرت زهرا(س): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۲ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۵

سؤال

در روایت است که روزی امام علی باغ خود را به۱۲ هزار درهم می‌فروشد و همه پول را بین فقرا و تهیدستان تقسیم می‌کند و به منزل بازمی‌گردد. وقتی حضرت فاطمه ایشان را می‌بیند می فرماید: غذای امروز ما چه شد؟ حضرت علی برای آوردن غذا به بیرون می‌روند، ولی حضرت فاطمه استغفار می‌کنند: «فإنّی استغفرالله و لا أعود أبداً» (آمالی صدوق مجلس ۷۱ ص۳۷۹ حدیث ۱۰؛ بحار الانوار ج۴۱ ص۴۶ باب ۱۰۳ خبر الناقه؛ مناقب ابن شهر آشوب ج۲ ص۷۹؛ لآلی الاخبار ج۳ ص۲۶؛ حلیه الابرار ج۲ ص۲۷۶ حدیث ۱) سؤال من این است: مگر حضرت فاطمه کار اشتباهی کرده بودند که استغفار نمودند؟

درگاه‌ها

این روایت از نظر سند و محتوا باطل و مردود است.

سند روایت

شیخ صدوق در کتاب «الامالی» سند را این‌گونه آورده است:

حدثنا أحمد بن زیاد بن جعفر الهمدانی (رحمه الله)، قال: حدثنا عمرابن سهل بن إسماعیل الدینوری، قال: حدثنا زید بن إسماعیل الصائغ، قال: حدثنا معاویه بن هشام، عن سفیان، عن عبد الملک بن عمیر، عن خالد بن ربعی، قال:^[۱]

در این سند به جز «احمد بن زیاد بن جعفر» که از اساتید و مشایخ شیخ صدوق و مورد ثقه و اطمینان هست^[۲] و نیز «سفیان» که بدون مشخصه آورده شده و نمی‌دانیم چه کسی است، بقیه راویان به جز «عبد الملک بن عمیر» در کتب رجال شیعه یادی از آنان نشده است. صاحب کتاب «مستدرکات علم رجال الحدیث» با تعبیر «لم یذکروه» از آنان یاد کرده است.^[۳] بنابراین به جز استاد شیخ صدوق بقیه راویان مورد ثقه و اطمینان نیستند و حدیث هم از درجه اعتبار ساقط است پس نباید با دیدن یک حدیث، قضاوت کرد و محتوای آن را جویا شد بلکه نخست باید بررسی شود که سند حدیث صحیح هست یا نه.

محتوای روایت

از مواردی که این محتوای روایت را با تردید و چالش روبرو می‌سازد، اینکه در تاریخ عصر نبوی (ص) به جز رساندن پیام برائت از مشرکین و فتح مکه مورد نداریم که امیرمومنان آن هم برای انجام برخی ازکارهایش^[۴] به مکه آمده باشد و چند روز هم مانده باشد! ونیز درآن ایام که مکه پر از مشرکین بوده این فقیر موحد چه کسی بوده که این‌گونه برخداوند ابراز نیاز می‌کند آن هم با، واسطه قرار دادن محمد وآل محمد؟! (در صورتی که هنوز بسیاری از معارف دینی روشن نشده بود)

در آن ایام امیرمومنان علی «ع» که به مدینه مهاجرت کرده بود چگونه صاحب باغ شده بود در تاریخ به جز فدک، باغی برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مشاهده نشده است.

همچنین با توجه به دیگر احادیث، این‌گونه برخورد با مقام حضرت فاطمه (ع) سازگار نیست. از جمله آن احادیث:

امام صادق «ع» فرمودند: اگر امیرمومنان نبود که با فاطمه ازدواج کند، از زمان حضرت آدم تا روز قیامت، در روی زمین کسی یافت نمی‌شد که شایستگی همسری با فاطمه را داشته باشد.^[۵]

امام صادق «ع» فرمودند: علی و فاطمه دو دریای عمیق‌اند که هیچ‌یک بر دیگری ستم نکرده و از حد خود نمی‌گذرد.^[۶]

بر اساس روایات فراوان از طرق شیعه و سنی، حضرت فاطمه (علیها السلام) مصداق آیه «و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً»^[۷] است که برای رضای خدا سه روز پی در پی افطاری خود را به فقیر و اسیر و یتیم دادند و با آب، روزه را افطار کردند.^[۸]

مفهوم استغفار

- حقیقت کار معصوم را یک فرد معصوم درک می‌کند و می‌فهمد.

- استغفار بالاترین عبادت است:

از آیه ۱۹ سوره محمد استفاده شده است که بهترین عبادت، استغفار است، چنان‌که در روایت هم آمده است: «الاستغفار و قول لا اله الا الله، خیر العباده؛ بهترین علم، توحید، و بهترین عبادت، استغفار است».^[۹] و «الاستغفار درجه العلیین؛ استغفار درجه بلند پایگان است».

- استغفار همیشه برای درخواست آمرزش خطا و گناه نیست:

اشتباه انسانهای عادی و غیر معصوم این است که کار بزرگان را با کار خودشان می‌سنجند؛ زیرا بیشتر اوقات هنگامی استغفار می‌کنند که خطا و گناهی از آنان سر زده باشد و با استغفار درخواست بخشش از گناه می‌کنند (رفع گناه) ولی استغفار انسانهای پاک به جهت وسعت وجودی و لطافت روحشان، درخواست دفع گناه است که مبادا آلوده به گناه شوند.

راننده‌ای که با سرعت پایین حرکت می‌کند اگر به اطراف هم نگاه کند دچار حادثه حادی نمی‌شود ولی اگر سرعت هرچه بیشتر شود دقت بیشتری را می‌طلبد حال اگر سرعت به اندازه سرعت نور برسد آنگاه تصور اشتباه ولغزش هم برابر با سقوط و هلاکت است؛ نقش استغفار در انسانهای پاک این است که جلو تصور اشتباه و لغزش را می‌گیرد.

مطالعه بیشتر

صدیقه کبراء، آیت الله دستغیب، انتشارات کاوه.
زندگانی حضرت زهرا از ولادت تا شهادت، سید کاظم قزوینی، چاپ علمیه قم.

جستارهای وابسته

معجزات امامان شیعه برای اثبات امامت

منابع

↑ شیخ صدوق، الامالی، تهران، کتابچی‏، چاپ ششم‏، ۱۳۷۶ ش‏، ص۴۶۷.
↑ علی النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، طهران، ابن المؤلف، چاپ اول، محرم الحرام ۱۴۱۵، ج۱، ص۳۱۸.
↑ همان، ج۶، ص۹۳؛ ج۳، ص۴۶۱؛ ج۷، ص۴۵۰؛ ج۳، ص۳۰۶–۳۰۷.
↑ «إن أمیر المؤمنین ع دخل مکه فی بعض حوائجه «‏ شیخ صدوق، پیشین‏، ص۴۶۷
↑ شیخ صدوق، پیشین‏، ص۵۹۲.
↑ علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ‏ تحقیق: طیّب موسوی جزائری، دار الکتاب، قم‏، ۱۴۰۴ ق‏، چاپ سوم‏، ج۲، ص۳۴۴.
↑ الانسان:۸–۹.
↑ علامه امینی‏، الغدیر، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه‏، ۱۴۱۶ ق‏، چاپ اول‏، ج‏۳، ص۱۵۵–۱۶۰.
↑ شیخ کلینی‏، الکافی، تهران‏، اسلامیه، ۱۳۶۲ ش‏، چاپ: دوم، ج۲، ص۵۰۵.

[1] شیخ صدوق، الامالی، تهران، کتابچی‏، چاپ ششم‏، ۱۳۷۶ ش‏، ص۴۶۷.

[2] علی النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، طهران، ابن المؤلف، چاپ اول، محرم الحرام ۱۴۱۵، ج۱، ص۳۱۸.

[3] همان، ج۶، ص۹۳؛ ج۳، ص۴۶۱؛ ج۷، ص۴۵۰؛ ج۳، ص۳۰۶–۳۰۷.

[4] «إن أمیر المؤمنین ع دخل مکه فی بعض حوائجه «‏ شیخ صدوق، پیشین‏، ص۴۶۷

[5] شیخ صدوق، پیشین‏، ص۵۹۲.

[6] علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ‏ تحقیق: طیّب موسوی جزائری، دار الکتاب، قم‏، ۱۴۰۴ ق‏، چاپ سوم‏، ج۲، ص۳۴۴.

[7] الانسان:۸–۹.

[8] علامه امینی‏، الغدیر، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه‏، ۱۴۱۶ ق‏، چاپ اول‏، ج‏۳، ص۱۵۵–۱۶۰.

[9] شیخ کلینی‏، الکافی، تهران‏، اسلامیه، ۱۳۶۲ ش‏، چاپ: دوم، ج۲، ص۵۰۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 {{پاسخ}}
 {{درگاه|فاطمی}}
-پیش از قضاوت راجع به محتوای روایت، باید اصل روایت از نظر سند و محتوا مورد بررسی قرار گیرد.
+این روایت از نظر سند و محتوا باطل و مردود است.
-- سند:
+== سند روایت ==
 شیخ صدوق در کتاب «الامالی» سند را این‌گونه آورده است:
@@ خط ۱۷: / خط ۱۶: @@
 در این سند به جز «احمد بن زیاد بن جعفر» که از اساتید و مشایخ شیخ صدوق و مورد ثقه و اطمینان هست<ref>علی النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، طهران، ابن المؤلف، چاپ اول، محرم الحرام ۱۴۱۵، ج۱، ص۳۱۸.</ref> و نیز «سفیان» که بدون مشخصه آورده شده و نمی‌دانیم چه کسی است، بقیه راویان به جز «عبد الملک بن عمیر» در کتب رجال شیعه یادی از آنان نشده است. صاحب کتاب «مستدرکات علم رجال الحدیث» با تعبیر «لم یذکروه» از آنان یاد کرده است.<ref>همان، ج۶، ص۹۳؛ ج۳، ص۴۶۱؛ ج۷، ص۴۵۰؛ ج۳، ص۳۰۶–۳۰۷.</ref> بنابراین به جز استاد شیخ صدوق بقیه راویان مورد ثقه و اطمینان نیستند و حدیث هم از درجه اعتبار ساقط است پس نباید با دیدن یک حدیث، قضاوت کرد و محتوای آن را جویا شد بلکه نخست باید بررسی شود که سند حدیث صحیح هست یا نه.
-- محتوا:
+== محتوای روایت ==
+از مواردی که این محتوای روایت را با تردید و چالش روبرو می‌سازد، اینکه در تاریخ عصر نبوی (ص) به جز رساندن پیام برائت از مشرکین و فتح مکه مورد نداریم که امیرمومنان آن هم برای انجام برخی ازکارهایش<ref>«إن أمیر المؤمنین ع دخل مکه فی بعض حوائجه «‏ شیخ صدوق، پیشین‏، ص۴۶۷</ref> به مکه آمده باشد و چند روز هم مانده باشد! ونیز درآن ایام که مکه پر از مشرکین بوده این فقیر موحد چه کسی بوده که این‌گونه برخداوند ابراز نیاز می‌کند آن هم با، واسطه قرار دادن محمد وآل محمد؟! (در صورتی که هنوز بسیاری از معارف دینی روشن نشده بود)
-از مواردی که این محتوای روایت را با تردید و چالش روبرو می‌سازد، اینکه در تاریخ عصر نبوی (صلی الله علیه و آله) به جز رساندن پیام برائت از مشرکین و فتح مکه مورد نداریم که امیرمومنان آن هم برای انجام برخی ازکارهایش<ref>«إن أمیر المؤمنین ع دخل مکه فی بعض حوائجه «‏ شیخ صدوق، پیشین‏، ص۴۶۷</ref> به مکه آمده باشد و چند روز هم مانده باشد! ونیز درآن ایام که مکه پر از مشرکین بوده این فقیر موحد چه کسی بوده که این‌گونه برخداوند ابراز نیاز می‌کند آن هم با، واسطه قرار دادن محمد وآل محمد؟! (در صورتی که هنوز بسیاری از معارف دینی روشن نشده بود)
 در آن ایام امیرمومنان علی «ع» که به مدینه مهاجرت کرده بود چگونه صاحب باغ شده بود در تاریخ به جز فدک، باغی برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مشاهده نشده است.
-همچنین با توجه به دیگر احادیث، این‌گونه برخورد با مقام حضرت فاطمه (علیها السلام) سازگار نیست. از جمله آن احادیث:
+همچنین با توجه به دیگر احادیث، این‌گونه برخورد با مقام حضرت فاطمه (ع) سازگار نیست. از جمله آن احادیث:
 امام صادق «ع» فرمودند: اگر امیرمومنان نبود که با فاطمه ازدواج کند، از زمان حضرت آدم تا روز قیامت، در روی زمین کسی یافت نمی‌شد که شایستگی همسری با فاطمه را داشته باشد.<ref>شیخ صدوق، پیشین‏، ص۵۹۲.</ref>
@@ خط ۳۱: / خط ۲۹: @@
 بر اساس روایات فراوان از طرق شیعه و سنی، حضرت فاطمه (علیها السلام) مصداق آیه «و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً»<ref>الانسان:۸–۹.</ref> است که برای رضای خدا سه روز پی در پی افطاری خود را به فقیر و اسیر و یتیم دادند و با آب، روزه را افطار کردند.<ref>علامه امینی‏، الغدیر، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه‏، ۱۴۱۶ ق‏، چاپ اول‏، ج‏۳، ص۱۵۵–۱۶۰.</ref>
-بنابراین، این روایت از نظر سند و محتوا باطل و مردود است تا چه رسد که بخواهیم ازعلت محتوای آن جویا شویم.
+== مفهوم استغفار ==
-به هر حال، گذشته از بررسی سندی و متنی روایت، چند نکته به نظر می‌رسد:
 - حقیقت کار معصوم را یک فرد معصوم درک می‌کند و می‌فهمد.