جایگاه خانواده در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
جایگاه خانواده را از دیدگاه قرآن تبیین کنید؟ | جایگاه خانواده را از دیدگاه قرآن تبیین کنید؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}}خانواده از مهمترین نهادهای اجتماعی در جامعه است که قرآن با احکام مختلف و متنوعی سعی بر حفظ و استحکام آن دارد. حفظ و قوام خانواده، سبب سلامت جامعه می‌شود و نیز انسان را از فساد و فحشا دور می‌کند. قوانینی همچون ارث، ازدواج، امر به پاکدامنی، حرمت نگاه به نامحرم، حرمت زنا، حقوق زن و فرزند، نفقه و تمکین، عدالت مرد، حد قذف و... همه برای مستحکم نگه داشتن نهاد خانواده است تا مرد و زن و فرزندان در بستری آرام و پاک، بتوانند زندگی کنند. | ||
== | == ارزش خانواده == | ||
خانواده از دیدگاه قرآن، از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و هستهٔ مرکزی شکل‌گیری جامعه را تشکیل می‌دهد.<ref>بقره/۲۲۳.</ref> خانواده از منظر قرآن شریف، خشت بنای اجتماع | خانواده از دیدگاه قرآن، از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و هستهٔ مرکزی شکل‌گیری جامعه را تشکیل می‌دهد.<ref>بقره/۲۲۳.</ref> خانواده از منظر قرآن شریف، خشت بنای اجتماع است. اگر خانواده سالم و صالح و استوار باشند، می‌توان به داشتن جامعه‌ای سالم، صالح و متعالی و استوار امیدوار بود.<ref>بهشتی، احمد، خانواده در قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوّم، ۱۳۷۷، ص۲.</ref> به صورت پیوند رفت و برگشتی: خانواده سالم مساوی با جامعه‌ای سالم. | ||
در این راستا آیات زیادی وارد شده است. از جمله آن عبارت است از: {{قرآن||ترجمه=اى مردم، از پروردگارتان كه شما را از «نفس واحدى» آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد؛ و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى‌كنيد پروا نماييد؛ و زنهار از خويشاوندان مَبُريد، كه خدا همواره بر شما نگهبان است.|سوره=نساء|آیه=۱}} | در این راستا آیات زیادی وارد شده است. از جمله آن عبارت است از: {{قرآن||ترجمه=اى مردم، از پروردگارتان كه شما را از «نفس واحدى» آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد؛ و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى‌كنيد پروا نماييد؛ و زنهار از خويشاوندان مَبُريد، كه خدا همواره بر شما نگهبان است.|سوره=نساء|آیه=۱}} | ||
علامه طباطبائی ذیل آیه «۲۲۳» سوره بقره می‌فرماید: نسبت زنان به جامعه انسانی، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار. همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می‌شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند هم‌چنین است اگر زنان نباشند، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود؛ لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است<ref>تفسیرالمیزان، مترجم محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۳۱۸.</ref> در جای دیگر قرآن شریف پیوند تنگاتنگ مرد و زن را چونان پیراهن تن یکدیگر تشبیه می‌کند و با این تشبیه اوج جایگاه ارزشی خانواده را بیان می‌کند. می‌فرماید: {{قرآن||ترجمه=آنها لباس شما هستند، و شما لباس آنها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگر)|سوره=بقره|آیه=۱۸۷}} | [[علامه طباطبائی]] ذیل آیه «۲۲۳» سوره بقره می‌فرماید: نسبت زنان به جامعه انسانی، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار. همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می‌شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند هم‌چنین است اگر زنان نباشند، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود؛ لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است<ref>تفسیرالمیزان، مترجم محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۳۱۸.</ref> در جای دیگر قرآن شریف پیوند تنگاتنگ مرد و زن را چونان پیراهن تن یکدیگر تشبیه می‌کند و با این تشبیه اوج جایگاه ارزشی خانواده را بیان می‌کند. می‌فرماید: {{قرآن||ترجمه=آنها لباس شما هستند، و شما لباس آنها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگر)|سوره=بقره|آیه=۱۸۷}} | ||
== | == حقوق خانواده == | ||
قرآن شریف برای تثبیت جایگاه خانواده، به حقوق خانواده، به صورت محوری نگاه می‌کند و به آن اهمیت زیادی می‌دهد. در مورد حقوق فرزندان می‌فرماید: «مادران، دو سال تمام فرزندان خود را شیر می‌دهند، (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به‌طور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد، حتی اگر طلاق گرفته باشد) هیچ‌کس موظف به بیش از توانایی خود نیست…» در راستای جایگاه حقوقی خانواده بحث‌های زیادی مانند استقلال زن،<ref>. نساء/۱۹.</ref> مدیریت خانواده،<ref>. نساء/۱۵.</ref> محارم،<ref>. احزاب/۵۵.</ref> چند همسری،<ref>. نساء/۳.</ref> عدالت در خانواده،<ref>. نساء/۱۲۷–۱۲۹. ذاریات/۲۶.</ref> مسؤولیت طبیعی زن در خانواده،<ref>. نور/۲–۳.</ref> و… مطرح است | قرآن شریف برای تثبیت جایگاه خانواده، به حقوق خانواده، به صورت محوری نگاه می‌کند و به آن اهمیت زیادی می‌دهد. در مورد حقوق فرزندان می‌فرماید: «مادران، دو سال تمام فرزندان خود را شیر می‌دهند، (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به‌طور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد، حتی اگر طلاق گرفته باشد) هیچ‌کس موظف به بیش از توانایی خود نیست…» در راستای جایگاه حقوقی خانواده بحث‌های زیادی مانند استقلال زن،<ref>. نساء/۱۹.</ref> مدیریت خانواده،<ref>. نساء/۱۵.</ref> محارم،<ref>. احزاب/۵۵.</ref> چند همسری،<ref>. نساء/۳.</ref> عدالت در خانواده،<ref>. نساء/۱۲۷–۱۲۹. ذاریات/۲۶.</ref> مسؤولیت طبیعی زن در خانواده،<ref>. نور/۲–۳.</ref> و… مطرح است. | ||
== جایگاه فرهنگی خانواده == | == جایگاه فرهنگی خانواده == | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۰: | ||
در این راستا، قرآن شریف، محورهای زیادی همانند حدّ قدف،<ref>. نور/۴–۵.</ref> مبانی فرهنگی قوانین ازدواج،<ref>. نساء/۲۳–۲۶.</ref> امنیت خانواده<ref>نور/۲۷–۲۹ و ۵۸–۶۰.</ref> و … را مورد محک و مداقّه قرار داده است که بررسی همه عناوین آن نوشتار مستقل و جداگانه‌ای را طلب می‌کند. | در این راستا، قرآن شریف، محورهای زیادی همانند حدّ قدف،<ref>. نور/۴–۵.</ref> مبانی فرهنگی قوانین ازدواج،<ref>. نساء/۲۳–۲۶.</ref> امنیت خانواده<ref>نور/۲۷–۲۹ و ۵۸–۶۰.</ref> و … را مورد محک و مداقّه قرار داده است که بررسی همه عناوین آن نوشتار مستقل و جداگانه‌ای را طلب می‌کند. | ||
== | == اقتصاد خانواده == | ||
از آن جا که قرآن شریف، معجزه علمی رسول اسلام(ص) است، امور انسانی و پدیده‌های اجتماعی را همه‌جانبه و به‌طور جامع مورد مدّاقه قرار داده است. از این جهت جایگاه خانواده از دیدگاه اقتصادی، در قرآن شریف مورد بررسی قرار گرفته است و در ابعاد مختلف | از آن جا که قرآن شریف، معجزه علمی رسول اسلام(ص) است، امور انسانی و پدیده‌های اجتماعی را همه‌جانبه و به‌طور جامع مورد مدّاقه قرار داده است. از این جهت جایگاه خانواده از دیدگاه اقتصادی، در قرآن شریف مورد بررسی قرار گرفته است و در ابعاد مختلف همانند مهریه،<ref>. نساء/۴، ۱۹، ۲۱ و ۲۵.</ref> خرج و نفقه،<ref>بقره/۲۲۳.</ref> ارث، و غیره، آن را مورد بررسی قرار داده است.<ref>. بهشتی، احمد، همان.</ref> در مورد مهریه و پرداخت بی‌چون و چرای آن می‌فرماید: «و آنها را که توانایی ازدواج با زنان (آزاد) پاکدامن باایمان را ندارند، می‌توانند با زنان پاکدامن از بردگان باایمانی که در اختیار دارید ازدواج کنند ـ خدا به ایمان شما آگاه‌تر است؛ و همگی اعضای یک پیکرید ـ آنها را با اجازهٔ صاحبان آنان تزویج نمایید، و مهرشان را به خودشان بدهید؛ به شرط آن که پاکدامن باشند…»<ref>. نساء/۲۵.</ref> | ||
== جایگاه عواطف خانوادگی و تربیت == | == جایگاه عواطف خانوادگی و تربیت == | ||
خانواده دارای چهار رکن اربعه عاطفی می‌باشد که بر آن استوار است: ۱. محبت ۲. قدرت ۳. رقابت ۴. همدلی و تفاهم. | خانواده دارای چهار رکن اربعه عاطفی می‌باشد که بر آن استوار است: ۱. محبت ۲. قدرت ۳. رقابت ۴. همدلی و تفاهم. | ||
رکن محبت بر دوش مادر است. قدرت و مدیریت، متوجه پدر است. رقابت سالم بین فرزندان است و همدلی و تفاهم، بین کلیه اعضای خانواده. قرآن شریف به صورت مستقیم و غیر مستقیم، بعد عاطفی خانواده را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. به عنوان مثال در مورد احترام به پدر و مادر می‌فرماید: | رکن محبت بر دوش مادر است. قدرت و مدیریت، متوجه پدر است. رقابت سالم بین فرزندان است و همدلی و تفاهم، بین کلیه اعضای خانواده. قرآن شریف به صورت مستقیم و غیر مستقیم، بعد عاطفی خانواده را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. به عنوان مثال در مورد احترام به پدر و مادر می‌فرماید:«بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو. و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف، در برابر آن فرو آر؛ و بگو: پروردگارا! همان گونه که مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده.»<ref>. اسری/۲۳–۲۴.</ref> | ||
در جای دیگر در مورد اعتماد به اعضاء خانواده می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند. از آنها برحذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می‌بخشد)؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است. اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شما هستند، و خداست که پاداش عظیم نزد اوست… کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند.»<ref>تغابن/۱۴–۱۶.</ref> | در جای دیگر در مورد اعتماد به اعضاء خانواده می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند. از آنها برحذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می‌بخشد)؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است. اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شما هستند، و خداست که پاداش عظیم نزد اوست… کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند.»<ref>تغابن/۱۴–۱۶.</ref> | ||
نسخهٔ ۲ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۱۴
جایگاه خانواده را از دیدگاه قرآن تبیین کنید؟
خانواده از مهمترین نهادهای اجتماعی در جامعه است که قرآن با احکام مختلف و متنوعی سعی بر حفظ و استحکام آن دارد. حفظ و قوام خانواده، سبب سلامت جامعه می‌شود و نیز انسان را از فساد و فحشا دور می‌کند. قوانینی همچون ارث، ازدواج، امر به پاکدامنی، حرمت نگاه به نامحرم، حرمت زنا، حقوق زن و فرزند، نفقه و تمکین، عدالت مرد، حد قذف و... همه برای مستحکم نگه داشتن نهاد خانواده است تا مرد و زن و فرزندان در بستری آرام و پاک، بتوانند زندگی کنند.
ارزش خانواده
خانواده از دیدگاه قرآن، از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و هستهٔ مرکزی شکل‌گیری جامعه را تشکیل می‌دهد.[۱] خانواده از منظر قرآن شریف، خشت بنای اجتماع است. اگر خانواده سالم و صالح و استوار باشند، می‌توان به داشتن جامعه‌ای سالم، صالح و متعالی و استوار امیدوار بود.[۲] به صورت پیوند رفت و برگشتی: خانواده سالم مساوی با جامعه‌ای سالم.
در این راستا آیات زیادی وارد شده است. از جمله آن عبارت است از: ﴿اى مردم، از پروردگارتان كه شما را از «نفس واحدى» آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد؛ و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى‌كنيد پروا نماييد؛ و زنهار از خويشاوندان مَبُريد، كه خدا همواره بر شما نگهبان است.﴾(نساء:۱)
علامه طباطبائی ذیل آیه «۲۲۳» سوره بقره می‌فرماید: نسبت زنان به جامعه انسانی، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار. همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می‌شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند هم‌چنین است اگر زنان نباشند، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود؛ لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است[۳] در جای دیگر قرآن شریف پیوند تنگاتنگ مرد و زن را چونان پیراهن تن یکدیگر تشبیه می‌کند و با این تشبیه اوج جایگاه ارزشی خانواده را بیان می‌کند. می‌فرماید: ﴿آنها لباس شما هستند، و شما لباس آنها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگر)﴾(بقره:۱۸۷)
حقوق خانواده
قرآن شریف برای تثبیت جایگاه خانواده، به حقوق خانواده، به صورت محوری نگاه می‌کند و به آن اهمیت زیادی می‌دهد. در مورد حقوق فرزندان می‌فرماید: «مادران، دو سال تمام فرزندان خود را شیر می‌دهند، (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به‌طور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد، حتی اگر طلاق گرفته باشد) هیچ‌کس موظف به بیش از توانایی خود نیست…» در راستای جایگاه حقوقی خانواده بحث‌های زیادی مانند استقلال زن،[۴] مدیریت خانواده،[۵] محارم،[۶] چند همسری،[۷] عدالت در خانواده،[۸] مسؤولیت طبیعی زن در خانواده،[۹] و… مطرح است.
جایگاه فرهنگی خانواده
قرآن شریف، جایگاه فرهنگی خانواده را بسیار زیبا و عالی مورد بررسی قرار می‌دهد و خانواده را همانند دژ مستحکم می‌داند و هر گونه روابط نامشروع را محکوم می‌کند و در مبارزه با آن سنگ تمام گذاشته است. قرآن شریف فحشا را تجاوزی به حقوق جامعه می‌داند، می‌فرماید: «هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید، و نباید رأفت (و محبت کاذب) نسبت به آن دو شما را از اجرای حکم الهی مانع، اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید؛ و باید گروهی از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده کنند، مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرک ازدواج نمی‌کند؛ و زن زناکار را جز مرد زناکار یامشرک به ازدواج خود درنمی‌آورده و این کار بر مؤمنان حرام شده است.»[۱۰]
در این راستا، قرآن شریف، محورهای زیادی همانند حدّ قدف،[۱۱] مبانی فرهنگی قوانین ازدواج،[۱۲] امنیت خانواده[۱۳] و … را مورد محک و مداقّه قرار داده است که بررسی همه عناوین آن نوشتار مستقل و جداگانه‌ای را طلب می‌کند.
اقتصاد خانواده
از آن جا که قرآن شریف، معجزه علمی رسول اسلام(ص) است، امور انسانی و پدیده‌های اجتماعی را همه‌جانبه و به‌طور جامع مورد مدّاقه قرار داده است. از این جهت جایگاه خانواده از دیدگاه اقتصادی، در قرآن شریف مورد بررسی قرار گرفته است و در ابعاد مختلف همانند مهریه،[۱۴] خرج و نفقه،[۱۵] ارث، و غیره، آن را مورد بررسی قرار داده است.[۱۶] در مورد مهریه و پرداخت بی‌چون و چرای آن می‌فرماید: «و آنها را که توانایی ازدواج با زنان (آزاد) پاکدامن باایمان را ندارند، می‌توانند با زنان پاکدامن از بردگان باایمانی که در اختیار دارید ازدواج کنند ـ خدا به ایمان شما آگاه‌تر است؛ و همگی اعضای یک پیکرید ـ آنها را با اجازهٔ صاحبان آنان تزویج نمایید، و مهرشان را به خودشان بدهید؛ به شرط آن که پاکدامن باشند…»[۱۷]
جایگاه عواطف خانوادگی و تربیت
خانواده دارای چهار رکن اربعه عاطفی می‌باشد که بر آن استوار است: ۱. محبت ۲. قدرت ۳. رقابت ۴. همدلی و تفاهم.
رکن محبت بر دوش مادر است. قدرت و مدیریت، متوجه پدر است. رقابت سالم بین فرزندان است و همدلی و تفاهم، بین کلیه اعضای خانواده. قرآن شریف به صورت مستقیم و غیر مستقیم، بعد عاطفی خانواده را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. به عنوان مثال در مورد احترام به پدر و مادر می‌فرماید:«بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو. و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف، در برابر آن فرو آر؛ و بگو: پروردگارا! همان گونه که مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده.»[۱۸]
در جای دیگر در مورد اعتماد به اعضاء خانواده می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند. از آنها برحذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می‌بخشد)؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است. اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شما هستند، و خداست که پاداش عظیم نزد اوست… کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند.»[۱۹]
مطالعه بیشتر
۱. همسران برتر، دکتر افروز.
۲. جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جلال، قم: اسری، پنجم، ۱۳۸۱.
منابع
- ↑ بقره/۲۲۳.
- ↑ بهشتی، احمد، خانواده در قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوّم، ۱۳۷۷، ص۲.
- ↑ تفسیرالمیزان، مترجم محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ . نساء/۱۹.
- ↑ . نساء/۱۵.
- ↑ . احزاب/۵۵.
- ↑ . نساء/۳.
- ↑ . نساء/۱۲۷–۱۲۹. ذاریات/۲۶.
- ↑ . نور/۲–۳.
- ↑ . نور/۲–۳.
- ↑ . نور/۴–۵.
- ↑ . نساء/۲۳–۲۶.
- ↑ نور/۲۷–۲۹ و ۵۸–۶۰.
- ↑ . نساء/۴، ۱۹، ۲۱ و ۲۵.
- ↑ بقره/۲۲۳.
- ↑ . بهشتی، احمد، همان.
- ↑ . نساء/۲۵.
- ↑ . اسری/۲۳–۲۴.
- ↑ تغابن/۱۴–۱۶.